Ac'henaton : diforc'h etre ar stummoù
Endalc’h diverket Danvez ouzhpennet
D Robot ouzhpennet: lv:Ehnatons |
Diverradenn ebet eus ar c'hemm |
||
Linenn 27:
[[Skeudenn:Pharaoh Akhenaten.jpg|left|120px|thumb|Kizeladenn, [[Mirdi Kaero]]]]
'''Ac'henaton''' a zo 9{{vet}} faraon an [[XVIIIvet tierniezh Henegipt|XVIIIvet tierniezh]]. [[Manethon]] a ree Amenofis (Αμένοφις) deus outañ. Lakaat a reer e ren da gregiñ dre vras e [[-1355]]/[[-1353]] ha da echuiñ e [[-1338]]/[[-1337]].<br>▼
Gwelet e vez gant lod evel unan eus kevrinelourien meur istor ar Bed. A dra sur, d'an nebeutañ, ez eo e ren un dispac'h e istor Egipt, pa glask rediañ an Egiptiz da ganmeuliñ en un doare strizh da Ra-Horakhty, "hag a zo e [[Aton]]". Lavar a ra bezañ eñ e brofed hag e emzenadur. Ren Ac'henaton a wel ivez krouidigezh ur genedouriezh nevez, barok ha naturalour war un dro: an arz Amarnian.▼
▲
==Un dispac'h religiel==▼
▲
[[Skeudenn:Aten disk.jpg|left|300px|thumb|Ac'henaton hag e familh o kanañ meul da Aton]]▼
Ac'henaton a lakaas war sav kentañ relijion undoueeg anavezet an istor, azeulerezh pladenn an heol Aton.
Tro-dro da -1355/-1353 e
Kemm a
Holl al lez hag ar melestradur roueel a ziannezas er palez nevez, diechu c'hoazh, ma oa dediet an temploù d'an doue nemetañ : Aton. Savet e oa an temploù-se hep toenn, d'e vannoù madoberus da c'hallout tizhout an diabarzh.
Alies e vez lakaet an dispac'h sevenadurel ha relijiel-mañ war gont Ac'henaton hepken, koulskoude, war a hañval, ne reas ken rentañ ofisiel ur pleg a oa diwanet e-pad ren e dad, [[Amenofis III]]. Nicolas Grimal a gomz eus un « solarisation » eus an doueed pennañ dindan ren ar faraon-se ha kehelerezh strizh kant an heol a vefe e zisoc'h poellek<ref>N. Grimal, pajenn 272</ref>.
A-raok Ac'henaton, Aton a oa un doue dister, testeniekaet abaoe ar [[Krennimpalaeriezh|Grennimpalaeriezh]]. Da vare an [[nevezimpalaeriezh]], [[Thoutmose III]] a oa en em lakaet en e warez hag [[Amenhotep III]], a oa unan eus e ditloù « Sked Aton », en doa broudet azeulerezh an doue.
Pelloc'h ez eas Ac'henaton avat : gourc'hemenn a reas distrujañ skeudennoù kehelerezh an doueed kozh hag e reas eus kant an heol an doue hollek, an Hini Nemetañ « n'en deus ket e bar», krouer ar bed a gas e grouidigezh da benn en-dro da vare pep sav-heol.
<!--Pour souligner la royauté céleste Aton, e vez skrivet anv an doue e des cartouches : « Ra-Horakhty eo a sedera war an dremmwel », « roue (heka) an daou zremmwel ».-->
Skeudenn Aton war an douar eo ar faraon, e « vugel disi » ; gant ar wreg roueel vras, [[Nefertiti]], e oa an hanterour nemetañ etre an doue hag an dud. Evel an triad [[Amon]] – [[Mout]] – [[C'honsou]] ez a ar c'houplad real d'ober gant [[Aton]] un triad doueed azeulet e annezioù an uhelidi.
War a seblant e oa bet ren ar faraon en e varr er bloavezh XII. Lidet e oa ur gouel meur er gêrbenn ma tegasas kannaded roueedigoù Palestinia, Nubia, ha Kouch, o donezonoù d'ar faraon ha d'e wreg.
==Un dispac'h arzel==
Diwan a reas ur c'hiz nevez a-grenn en arz dindan ren Ac'henaton. Komzet e vez eus arz amarnaek.
<!--[[naturelouriezh|Naturelour]] eo doare an arz amarnaek , paot e vez ennañ ar plantoù, ar bleuñv hag an evned. A-wezhioù ivez, dans les cas les plus extrêmes, par un « académisme de cauchemar » (J. Leclant) poussant jusqu'à la caricature apparente. Ainsi, an delwennoù bras-meurbet dizoloet e templ Aton e Karnak sont à l’opposé an arz klasel dreistkaeraour : diskouez a reont ar roue gant korf un androgyne dezhañ divlez exagérément larges, ur c'hof proéminent, ur penn allongée ha divweuz charnues. Delwennoù all a ziskouez anezhañ en noazh war a seblant met asexué. Sur un bas-relief, miret hiiv an deiz en Ägyptisches Museum [[Berlin]], Nefertiti hag ar priñsezed bihan zo taolennet gant ar memes dremm étiré en longueur, heñvel-pakret ouzh hini Ac'henaton a-dal dezhe.
Certains archéologues estiment par conséquent que l’iconographie d'Amarna ne faisait que suivre une exigence de pharaon qui voulait que fût mis en évidence le lien exclusif qui unissait la famille royale au Dieu unique créateur de toute vie. En effet, il ne faut pas oublier que l'art amarnien fut un art de cour qui, tout comme l'art traditionnel et ses conventions figuratives, devait respecter les normes qu’imposait une perspective hiérarchique.
Linenn 60 ⟶ 66:
On prête aussi à ce mystique des talents de poète, s'il est vrai qu'il a lui-même composé le Grand Hymne à Aton gravé dans la tombe d'Aÿ.-->
==Ur prantad
<!--Loin de l'image idyllique d'un pharaon poète et rêveur mystique, image peut-être exagérée par l'imaginaire collectif, le règne d'Akhénaton est aussi considéré par les égyptologues comme une période sombre dans l'histoire de l'Égypte antique. La révolution religieuse d'Akhénaton entraîna la persécution des dieux du panthéon traditionnel : suppression de leur culte, fermeture de temples, confiscation des biens du clergé, dégradation des effigies divines, ce qui vaudra au roi d'être surnommé le pharaon hérétique.
Linenn 67 ⟶ 73:
==Politikerezh diavaez==
E [[Siria]] hag e [[Palestinia]], an Hittited hag an Amorrited a grignas tamm-ha-tamm an douaroù gounezet gant [[Thoutmose III]]. Roue Qadesh, kevredet gant an Hittited, a aloubas norzh Siria, tra ma tage Souppilouliouma (-1382 / -1342) hag Assourouballit I{{añ}} ar Mitanni a oa kevredet gant Egiptiz. Diouzh e du, roue Amourrou a gemeras meur a greñvlec'h war aodoù [[Fenikia]]. Daoust da c'houlennoù e wizien, Ac'henaton ne zeuas ket d'o sikour, hag e kollas abalamour d'e emzalc'h kêrioù [[Sidon]], Tir ha [[Biblos]] e Fenikia. E-keit-se, strolladoù kantreerien preizherien, an Hapiroued, a gemeras Megiddo ha [[Jeruzalem]]. E diwezh ar ren, ne chome hogos netra eus impalaeriezh an Dhoutmoseed kentañ en Azia.
==Fin ren Ac'henaton==
A bep seurt kevrinoù a zo tro-dro da
<!--Smenkhkarê[7], gendre et successeur d’Akhénaton après une probable corégence[8], meurt après un règne éphémère. Le pouvoir revient alors à un enfant de neuf ans, Toutânkhaton, qui avait épousé la seconde fille d’Akhétaton. Nous ne savons rien de précis sur l’ascendance du jeune souverain. Il existe cependant une hypothèse qui affirme que Kiya, la « Grande Épouse, aimée du Roi », serait sa mère, après la disgrâce ou la mort de Néfertiti, étant donné qu'une autre femme que Néfertiti est représentée sur une peinture murale dans un palais d'Akhetaton, dans la chambre de pharaon plus précisément. Ce qui est sûr en revanche, c'est que le culte d'Aton s'éteint pratiquement avec la mort du roi hérétique. Au bout de trois ans, Toutânkhaton quitte Tell el-Amarna ; il adopte le nom de Toutânkhamon, restaure le culte des dieux traditionnels et rétablit le clergé dans les biens dont l’avait dépouillé le « misérable d'Akhetaton ».-->
==Skeudennoù==
|