Wikipedia

Felibrige : diforc'h etre ar stummoù

Merdeiñ etreoberiat en istor
← Kemm kentKemm nevesoc'h →
Endalc’h diverket Danvez ouzhpennet
GweletWikitestenn
Diverradenn ebet eus ar c'hemm
Llydawr (kaozeal | degasadennoù)
84 989 c'hemm
DDiverradenn ebet eus ar c'hemm
Linenn 1:
{{kempenn}}
[[rummad:Lennegezhioù]]▼
SkolAr '''Felibrige''' pe '''Felibritge''' zo ur skol lennegel savet e [[Provañs]] gant [[Frederic Mistral]], [[TeoudorTeodor Aubanel]], [[JouzepJozep Roumanil]] ha pevar ag o mignoned, evit skrigañ adsav lennegel an [[okitaneg]]. Ar felibrige en- deus ar h/capoulier èlevel prezidant, hag an naùnav-ha-daou-ugent majouraùs, a zibab anehoñ, èlevel parlamentparlamant. Àr-dro [[1850]], ar werzourion okitanat a sant an aférafer en em dastum, hag en em kempenngempenn, get ar soñj reinreiñ un alan neùénevez d’ar lennegehlennegezh hag ar yehyezh oc. Int a za arleharlerc'h an diaraogerion : an abat Millot (Histoire littéraire des troubadours, [[1794]]), [[Fabre d’Olivet]] ha [[Raynouard]] (Choix de poésies originales des troubadours, [[1816]]-[[1821]]). HièI a fall dehédezhe derhelderc'hel un hengoun barzeg, a za ag ar «chansos» ag an troubadours, hag eùéhein purted ar yeh.▼
[[rummad:Okitania]]
E wir, ur skol arall a oéoa dija pa oa yaouank Frederic Mistral a oé yaouank hoahc'hoazh, « li troubaires », e [[Marselha]], met he izili a oa stummet hepken get ar gér. Ar Felibrige, ganet e Provañs a laboura aveit rah ar Vro Oc.▼
 
NeuzenNeuze, ar 21 ara mizviz mêMae er blé 1854, e-barh ar hastell ha Font-Segunho, en em vod seih ezel ar skol provañsalat : Jousep Roumanilho, Frederic Mistral, Teoudor Aubanèl, Ansèume Matiéu, Jouan Brunet, Adòufe Tavan e Pau Giera. Mistral a gennig dehé an hanù «felibres», deit ag ur ganaouenn goh relijiel (e-menn ar Verhez Maria a zispleg hi en-des kavet e mab e-barh an tampl «é-mesk ar seih felibres ar lézenn»). Ar hetañ izili ag ar felibrige a zo enta «doctored ar lézenn». An hani kohhan zo Roumanilha, obérour a li Pascareleto, (bleu-Pask) e 1847 hag a li Pantaiaire, (an hunvreourion) e 1851. Eañ en-des skrivet eùé en obéreu kumun èl li Prouvençalo, ( ar Brovañsalezed / yeotenneu ar Verhez) 1852. ▼
▲Skol lennegel savet e [[Provañs]] gant [[Frederic Mistral]], [[Teoudor Aubanel]], [[Jouzep Roumanil]] ha pevar ag o mignoned, evit skrigañ adsav lennegel an [[okitaneg]]. Ar felibrige en-deus ar h/capoulier èl prezidant, hag an naù-ha-daou-ugent majouraùs, a zibab anehoñ, èl parlament. Àr-dro [[1850]], ar werzourion okitanat a sant an afér en em dastum, hag en em kempenn, get ar soñj rein un alan neùé d’ar lennegeh hag ar yeh oc. Int a za arleh an diaraogerion : an abat Millot (Histoire littéraire des troubadours, [[1794]]), [[Fabre d’Olivet]] ha [[Raynouard]] (Choix de poésies originales des troubadours, [[1816]]-[[1821]]). Hiè a fall dehé derhel un hengoun barzeg, a za ag ar «chansos» ag an troubadours, hag eùéhein purted ar yeh.
▲E wir, ur skol arall a oé dija pa Frederic Mistral a oé yaouank hoah, « li troubaires », e [[Marselha]], met he izili a oa stummet hepken get ar gér. Ar Felibrige, ganet e Provañs a laboura aveit rah ar Vro Oc.
 
An hanùanv-mañ « felibres » a za ag ur fari poblek. Ar ganaouenn a oé anaùet a kanour da selaouer hag an dud en-des komprennet enta : « li sèt felibres de la lèi » (ar seih felibred ag ar lézenn), pa red e oa komprenn « li sefers, libres de la lèi » (ar seferieu, leorieu ar lézenn).▼
▲Neuzen, ar 21 ar miz mê er blé 1854, e-barh ar hastell ha Font-Segunho, en em vod seih ezel ar skol provañsalat : Jousep Roumanilho, Frederic Mistral, Teoudor Aubanèl, Ansèume Matiéu, Jouan Brunet, Adòufe Tavan e Pau Giera. Mistral a gennig dehé an hanù «felibres», deit ag ur ganaouenn goh relijiel (e-menn ar Verhez Maria a zispleg hi en-des kavet e mab e-barh an tampl «é-mesk ar seih felibres ar lézenn»). Ar hetañ izili ag ar felibrige a zo enta «doctored ar lézenn». An hani kohhan zo Roumanilha, obérour a li Pascareleto, (bleu-Pask) e 1847 hag a li Pantaiaire, (an hunvreourion) e 1851. Eañ en-des skrivet eùé en obéreu kumun èl li Prouvençalo, ( ar Brovañsalezed / yeotenneu ar Verhez) 1852.
 
▲An hanù-mañ « felibres » a za ag ur fari poblek. Ar ganaouenn a oé anaùet a kanour da selaouer hag an dud en-des komprennet enta : « li sèt felibres de la lèi » (ar seih felibred ag ar lézenn), pa red e oa komprenn « li sefers, libres de la lèi » (ar seferieu, leorieu ar lézenn).
E wirionné, ar gir « sefer » n’eo ket kalz anaùet. Ur gir hebraek eo, ur sefer a zo ur roled, èl e oent a-raok ar leorieu, èl e talh ar brofeted àr an ikoneu.
Ar gir-mañ, « felibres », ganet ag ur fari, ar gir-mañ, heb boud ha kevrinus, en-des plijet enta da Mistral.
 
An emzaùemsav a gemer e lañs, hag int a rek gober ur framm d’ar bagad. E 1876 ar Felibrige a lakaa pemp « mantenencios » (Lengadok-Arvern-Limouzin ; Gwaskogn-Bearn ; Gwiena-Perigord ; Velai; Rousilhoun ; Provañs) ; peb unan a zo melestret get un « sendic ». Hiriù an dei ema ar mantenéncios seih. E-pad gouelieu a Santa-Estèla e vé dibabet ar « h/capoulier », ha majouraùs neùé a vé emzilet pa ‘z eus lehieu. E 1884, Roumanilha a za « capoulier » goudé Frederic Mistral. An hani a zo bet fur pa ne fellas ket dehoñ chom « majourau » rah e vuhé. An emzaù n’a vehe moarvat ket padet e varù.
 
Mistral, a skriùskriv oll e obéreuoberoù e yeh Oc, a skeudenna mad obér ha pal ar Felibrige; e vrud broadel hag etre-broadel zo daeit get Mireio e 1859. Met eañ a skrivas eùé ar vurhudus Calendau ha Lo Poema dau Ròse, (Barhonieh ar Rhône). Ispisialourion lennegeh a laka an deveañ ar-lein e obéreu arall.
 
Ar felibred a zo tud é labouradlabourat eid ar yeh. Peb unan n’eo ket barh, met peb unan a laboura aveiti. Ar simpl « felibres mantenèires » (felibres dalhourion) a skriv kontadenneu ha fentigelleu, a ra hoariva, a gan e yeh oc. Ar « mèstres d’òbra » (mistri-labour) a skriv pennadeu diàr an Istor, an Douaronieh pe ar Lennegeh oc. Int a ra kazetenneu, arvesteu ha darvoudeu a peb sort. Ar « mèstres en Gai Saber » (mistri e Gouzoud Laouenn. « Gouzoud Laouenn » a oé hanù ard skrivein e Grennamzér) a zo ar skrivagnerion wir.
 
Peurvuiañ an hanter-hant « majouraus » (49 hag ar h/capoulier) a oé e-raok « mèstres en Gai Saber », ha pe n’eo ket rekiz. Hiriù an dei, capoulier eo an Aotrou Pèire Fabre.
Linenn 23 ⟶ 21:
==Bibliographie==
*[[Félix de La Salle de Rochemaure|Duc de La Salle de Rochemaure]], ''Régionalisme et félibrige'', 1911, Orlhac, bilingue. Présente les positions félibriges lors du Congrès régionaliste de Bourges (09/1911) et de Brives (1911). Édition bilingue.
 
[[rummad:Lennegezh okitanek|okitaneg]]
▲[[rummad:LennegezhioùOkitania]]
 
[[ast:Felibritge]]
Adtapet diwar « https://br.wikipedia.org/wiki/Felibrige »