Prokariot : diforc'h etre ar stummoù
Endalc’h diverket Danvez ouzhpennet
D Robot kemmet: ca:Bacteri |
Diverradenn ebet eus ar c'hemm |
||
Linenn 1:
[[Skeudenn:Prokaryote cell diagram international.svg|Right|thumb|Framm ur vakterienn unkellig prokariot]]
Ar '''prokarioted''' <ref>Diwar an [[henc'hresianeg]] ''pro-'' rak + ''karyon'' [[kraoñ (frouezh)|kraoñenn]] <!--or [[kernel]]-->, a ra dave da nukleus ar gellig, + [[rakger]] ''-otos'', [[liester|ls.]] ''-otes'' </ref>zo bevedegoù hep [[nukleus]] en o c'helligoù,
Ar prokarioted a ya d'ober un [[takson]] a vod bevien, dezho kelligoù o deus ar framm-se. Ar bevedegoù-se o deus [[enzim]]où lec'hiet e speurenn ar c'hellig hag e ouennont dre [[rannadur dijener]] <!--scissiparité/binary fission (division asexuée)-->. Enebet e vez an takson-se ouzh hini an [[eukariot]]ed. Renket eo an holl vevien en daou dakson-se.
Linenn 6:
Ne seller ket ouzh takson ar prokarioted evel unan [monofiletegiezh|[monofiletek]] : renket e vez ar bevedegoù prokariot en [[Archeobacteria]] pe en [[eubacteria]], hag e soñjer o deus an eil hag egile un orin boutin gant an [[eukariot]]. Ar c'hentañ prokarioted a oa war an douar da vare an [[Eoarkean]] marteze, da lâret eo 3 600 milion a vloavezioù zo.
Studi ar prokarioted zo hini ar [[bakteri]] e gwirionez. Aet eo war-raok adalek an
<!--Rannet eo ar prokarioted e daou zamani : ar [[Bacteria]] hag an [[Archaea]]. Archaea pe Archaebacteria zo div [[riezad]] krouet nevez zo.-->
==kerentiezh gant an Eukarioted==
Unan eus ar c'hemmoù pennañ etre ar prokarioted hag an [[eukariot]]ed zo ar fed m'o deus an eukarioted ur gwir nukleus en o c'helligoù, ennañ o [[TDN]], pa ne vez ket klozet dafar genetek ar prokarioted gant ur groc'henenn. Ar bevedegoù eukariot, evel an dud, a c'hall bezañ unkellig pe lieskellig. Ken bras eo ar c'hemm etre ar prokarioted hag an eukarioted ma seller outañ evel an hini brasañ etre strolladoù bevedegoù disheñvel.
[[
Disheñvel bras eo framm kelligoù ar prokarioted diouzh hini an eukarioted. An ezvezañs a [[nukleus kellig|nukleus]] pe a [[golo kellig|c'holo kellig]] eo ar c'hemm pennañ. Soñjal a raed a-raok n'o doa ket ar Prokarioted a [[kitorelegenn|gitorelegennoù]]<!--cytoskeleton--> nag a gombodoù kellig kroc'henennek evel ar [[vakuolenn]]où, a [[reticulum endoplasmek|reticula endoplasmek]], a [[Ardivink Golgi|Ardivinkoù Golgi]], a [[mitokondrienn|vitokondriennoù]], nag a [[kloroplast|gloroplast]]où. E strollad an eukarioted e vez kaset da benn argerzhoù metabolek disheñvel gant ar mitokondrioù hag ar c'hloroplastoù. Krediñ a reer e tiskennont eus [[bakteri]] [[endokenvevad|endokenvevat]]. E-touez ar prokarioted e vez kaset an argerzh a-dreuz kroc'henenn ar c'helligoù ; Ral-kenañ eo ar [[endokenvevad|bevedegoù endokenvevat]]. Mont a ra ur [[molkulenn|volekulenn]] (ar [[peptidoglikan]]) d'ober speurennoù kelligoù ar prokarioted. Disheñvel eo diouzh hini a ya d'ober speurenn an eukarioted (kalz eukarioted n'o deus speurenn kellig ebet a-hend-all). Eukarioted ha prokarioted o deus frammoù anvet [[
Disheñvel eo ar prokarioted diouzh an eukarioted abalamour ma ne vez nemet ur boukl [[kromozom]]où stabil [[TDN]] sanailhet en takad anvet an '''[[
|