Lemojezeg : diforc'h etre ar stummoù
Endalc’h diverket Danvez ouzhpennet
Adkas war-du Okitaneg |
Diverradenn ebet eus ar c'hemm |
||
Linenn 1:
Ur rann-yezh eus an [[okitaneg]] eo al lemojezeg. Brudet-kennañ eo bet etre an XII{{vet}} hag ar XIV{{vet}} kantvet gant an Europa a-bezh, dre ma oa yezh implijet gant an droubadoured.
==Termenadur==
Ul lodenn eus an norzh-okitaneg eo al lemojezeg, gant an [[arverneg]] hag okitaneg an Alpoù, hag a zo komzet ivez e Traonennioù okitaniz Bro-Italia, betek Cuneo (Coni). Kalzig diforzhioù a zo etre norzh-okitaneg ha su-okitaneg:
* en norzh-okitaneg e kouezhas kensonennoù diwezhañ ar gerioù.
E langedokeg: ''las bravas femnas'' e vez distaget [las bravas femnas]
E lemojezeg: ''las bravas femnas'' e vez distaget [le brave fenne] pe [la brava fenna]
* kensonennoù goûg a zeas da staonekaat.
E langedokeg: la cabra [lo cabro]
E lemojezeg: la chabra [lo tsebro]
* E lemojezeg e vez digoret muioc'h ar vogalennoù.
== Geografiezh==
Komzet e vez lemojezeg e [[Bro-Lemojez]] (departamentoù [[Haute-Vienne]], [[Corrèze]], [[Creuse]]), met ivez e [[Charente]], hag e [[Dordogne]]. Koulskoude e veze komzet gwechall betek [[Poitiers]].
== Istor ha lennegezh ==
An dielloù gentañ skrivet en okitaneg, da skouer ar [[Boecis]] (tro-dro ar bloaz 1000), a voe skrivet e lemojezeg. Hag e penn-kentañ e voe ganet barzhoniezh an droubadoured e [[Bro-Lemojez]]. An droubadoured gentañ (Guilhem IX de Peiteus, Cercamon, Marcabru) a skrivas e lemojezeg, o yezh-dezho. War o lec'h e deus dalc'het ar re all gant ar yezh-mañ, ma vezent eus Bro-Lemojez (Bernard de Ventador, Gaucelm Faydit...) pe get (Arnaut Daniel, Folquet de Marsilha...). Setu perak e voe anavezet ar yezh-se en Europa a-bezh, hag e veze roet "lemojezeg" d'ar [[katalaneg|c'hatalaneg]].
Implijet e veze al lemojezeg gant kalz a Aotrounez eus Akuitania pe Bro-Lemojez, evel [[Alienor Akuitania]] pe [[Richard Kalon-Lion]]. Hemañ e deus skrivet meur a varzhoneg e lemojezeg.
Chom a ra lemojezeg ur yezh lennegel en XX{{vet}} ha XXI{{vet}} kantvet, gant ma zo skrivagnerien dedennus evel [[Pau-Lois Granier]], [[Marcela Delpastre]], [[Jan dau Melhau]], [[Yves Lavalade]], [[Jean-Pierre Reydi]], [[Monica Sarrasin]] pe [[Micheu Chapduelh]].
==Buhez ar yezh==
Betek ar XVI{{vet}} kantvet a veze lemojezeg yezh ofisiel ar rann-vro. Chom a ra yezh boutin betek fin an XIX{{vet}} kantvet, memes er c'hêrioù bras evel Lemojez, St-Junien pe Brive. Hudu e vez implijet gant tud o chom war ar maez kentoc'h, memes ma'z eus tu klevout anezhañ c'hoazh e karterioù 'zo e Lemojez pe Brive. Implijet e vez kentoc'h gant tud ouzhpenn hanter-kant bloaz, memes ma vez komprenet gant ul lodenn vras eus ar re yaouankoc'h. An holl gomzerien a zo divyezh bremañ, ha kavet e vez e galleg eus Bro-Lemojez kalzig a droioù-lavar, pe doareoù lavarout hag a zeu eus an okitaneg.
Bez eus div skol kentañ derez dre soubidigezh, war batrom Diwan ([[calendreta|calendretas]] e lemojezeg, an eil e Lemojez, an egile e Périgueux. Tri c'helenner a gelenn al lemojezeg e skolajoù, liseoù ha IUT publik e Bro-Lemojez, ha kentelioù a zo er skol-veur ivez. Kentelioù noz a vez kavet alies a-walc'h du-mañ du-se.
==Da welout ivez==
===Liammoù diabarzh===
* [[okitaneg]], [[Okitania]]
* [[yezhoniezh]]
** [[geriadur ar yezhoù]]
*** [[yezhoù fre familhoù]]
**** [[yezhoù indo-european]]
***** [[yezhoù romaneg]]
******* lemojezeg
===Liammoù diavaez===
*[http://ponticauds.org La mémoire ponticaude et ses langues - Site sur le quartier des Ponts à Limoges]
*[http://beaubfm.com/emissions/bolega%20TE.htm Emission radio en occitan limousin]
*[http://theses.enc.sorbonne.fr/document979.html Résumé de thèse sur le cartulaire du consulat de Limoges]
* [http://www.aiadpa.asso.fr/lecorrezpondan/expressions.htm EXPRESSIONS CORREZIENNES]
* [http://www.fresselineshier.fr Le parler creusois de Fresselines ]
===Levrioù===
*[[Yves Lavalade]], ''Dictionnaire Français / Occitan (Limousin-Marche-Périgord)'', Lucien Souny, 2001
*[[Yves Lavalade]], ''Dictionnaire Occitan / Français (Limousin-Marche-Périgord)'', Lucien Souny, 2003
* Marcel Tintou, ''Grammaire limousine'', Limouzi, 1983
* jean-Pierre Reydi, ''Notre occitan, Le dialecte du Périgord-Limousin parlé dans le Parc naturel régional'', IEO du Limousin, 2008.
[[Rummad:rann-yezh okitaneg]]
[[fr:Limousin (dialecte)]]
[[af:Limousin (dialek)]]
[[ca:Llemosí (occità)]]
[[en:Limousin language]]
[[es:Limosín]]
[[it:Dialetto limosino]]
[[no:Limousinsk]]
[[oc:Lemosin (dialècte)]]
[[tr:Limousin dili]]
| |||