Metan : diforc'h etre ar stummoù

Endalc’h diverket Danvez ouzhpennet
TXiKiBoT (kaozeal | degasadennoù)
D Robot ouzhpennet: yo:Methane
D Robot ouzhpennet: myv:Ведь тол, zh-yue:甲烷; Kemm dister
Linenn 1:
Ar '''metan ''' zo un [[hidrokarbon]] eus rumm an [[alkan]]où.
 
Ar [[molekulenn|volekulenn]]-se he deus un [[atom]] [[karbon]] (C) ha 4 atom [[hidrogen]] (H).
Linenn 17:
Dilaosket e vez ar metan ent naturel en takadoù gleborek nebeut oksigenek evel ar [[geun]]ioù hag an douaroù beuz. En em furmiñ a ra ivez e-barzh stomok ar bronneged hag ez eo gaz pennañ ar brammoù hag al loufoù.
 
Kementadoù bras a vetan a vez paket e deun ar meurvorioù dindan stumm hidratoù metan. Met da ziwall zo : karbon ar metan fosilek, n'eo ket ken karbon 14 (<sup>14</sup>C) e-giz ma vez peurvuiañ, met e [[izotop]] : ar c'harbon 12 (<sup>12</sup>C) (diwar an dezintegradur izotopek c'hoarvezet e-pad degadoù a viliadoù a vloavezhioù). Ma teu an hin da dommañ kalz e c'hellfe ar <sup>12</sup>C bezañ dilaosket fonnus, ar pezh a zegasfe kudennoù ekologel niverus ouzhpenn. A-gevret gant ar <sup>12</sup>C e vefe memes tra gant ar CO<sub>2</sub> fosilek paket kementadoù brasoc'h anezhañ c'hoazh e deun ar meurvorioù dindan stumm holenoù (bikabonatoù dreist-holl).
 
== Un nebeud perzhioù ==
Linenn 43:
| [[Mas molekulel]] || 16,043 [[Unanenn mas atomek|u]]
|-
| [[Temperadur teuziñ]] || 90,55 [[Kelvin|K]] (-182,6 &nbsp;°C)
|-
| [[Temperadur berviñ]] || 111,75 K (-161,4 &nbsp;°C)
|-
| rowspan=2| [[Poent tric'hement]] || 90,68 K (-182,47 &nbsp;°C)
|-
| 11,7 [[Pascal|kPa]]
|-
| rowspan=2| [[Poent kritikal (termodinamik)|Poent kritikal]] || 190,45 K (-82,7 &nbsp;°C)
|-
| 4,596 MPa
|-
| [[Mas volumek]]<br />(da -164 &nbsp;°C) || 415 kg/m³
|}
 
* Er [[kondisionoù reizh a demperadur hag a wask|c'hondisionoù reizh a demperadur hag a wask]] ez eo ur [[gaz]] skañvoc'h eget an [[aer]], diliv ha dic'hwezh. Dourennekaat a ra da -161,4 &nbsp;°C ha solutaat da -182,6 &nbsp;°C.
 
* Douester ar metan dourennek a zo 0,415 da -164 &nbsp;°C.
 
* E zisolvablentez en dour a zo 0,4 ml evit 100 ml dour d'an temperadur a 20 &nbsp;°C, an disolvablentez-se en alkool a zo 47 ml d'ar memes temperadur ha 104 ml da 10 º&nbsp;°C en eter evit ar memes volum a 100 ml atav.
 
* Un danvez loskant eo ar metan. Entanañ a ra da 667 &nbsp;°C en bezañs oksigen. Skrivet e vez reaktadur loskidigezh ar metan evel-henn :
 
<center>CH<sub>4</sub> + 2O<sub>2</sub> → CO<sub>2</sub> + 2H<sub>2</sub>O</center>
<center>metan + [[dioksigen]] →<br />
[[dioksidenn garbon]] + [[dour]]</center>
 
* 1 m³ metan da 15 &nbsp;°C ([[gaz naturel]]) a zilaosk 9,89 kWh (35,6 [[joul|MJ]]) a energiezh.
 
* Treuzdouget e vez ar metan (evit gwir, ar gaz naturel, a zo ouzhpenn 90% a vetan ennañ) gant [[metanlestr|metanlistri]] pa vez dezhañ un temperadur a -162º&nbsp;°C hag ur gwask tost ouzh ar [[gwask atmosferek]].
 
<!--Rummadoù-->
<!--Etrewiki-->
 
[[Rummad:Alkan]]
[[Rummad:Loskant]]
[[Rummad:Gaz organek]]
 
<!--Etrewiki-->
 
[[af:Metaan]]
Linenn 124 ⟶ 123:
[[ml:മീഥെയ്ന്‍]]
[[mr:मिथेन]]
[[myv:Ведь тол]]
[[nds:Methan]]
[[nl:Methaan]]
Linenn 149:
[[yo:Methane]]
[[zh:甲烷]]
[[zh-yue:甲烷]]