Kellig : diforc'h etre ar stummoù

Endalc’h diverket Danvez ouzhpennet
D Robot ouzhpennet: kk:Жасуша
D Robot kemmet: jv:Sèl (biologi); Kemm dister
Linenn 2:
 
 
[[ImageSkeudenn:Epithelial-cells.jpg|thumb|300px|Kelligoù epitetial. Emañ danvez an [[TDN]] en gwer, hag an neudennoù [[keratin]] en ruz.]]
Ar '''gellig''' (e latin ''cellula'', a dalv kement ha ''kambrig'' ) eo an unvezenn framm, mont-en-dro ha gouennañ hag a ya d'ober an hollad, pe ul lodenn, eus pep tra vev, pep [[bevegan]].
Pep kellig zo ur beveganig, ha pa vez en un organeg [[lieskelligek]] ez a en-dro en un doare emren, nemet e kenaoz gant ar re all. Bodet eo ar c'helligoù heñveldoare er [[gwiadoù]], hag ar gwiadoù bodet a ya d'ober [[organ]]où.
 
 
Dont a ra an anv eus he neuz, hañval a-hervez ouzh kellig ur manac'h : Pa vez sellet ouzh gwiadoù boudoù-bev gant ur mikroskop e teu anat e vezont brikennoù ar vuhez (o framm).
 
 
Linenn 14:
== Istorig ar mennozh ==
 
[[ImageSkeudenn:Cork_Micrographia_Hooke.png|thumb|200px|right|Tresadenn-evezhiañ "kelligoù" ruskenn ur wezenn evezhiet gant [[Robert Hooke]] e [[1665 er skiantoù|1665]].]]
 
* [[1665 en science|1665]] : Evezhiañ a ra [[Robert Hooke]] kelligoù marv [[Lej]], tennañ a ra o neuz eus kelligoù ur ruskenn gwennan. Sellet a ra da c'houde kelligoù plantennoù bev zo a-drugarez d'ar c'hentañ mikroskopoù.
* [[1839 en science|1839]] : Dizoloiñ ar a [[Theodor Schwann]] emañ an holl blantoù ha loened graet diwar kelligoù. Seveniñ a ra neuze ar mennozh emañ ar gellig unvezenn framm ha diorroadur ar vuhez, genel a ra diwar-se teorienn ar gellig diazez ar vuhez. E anv a roas da ''[[kelligoù Schwann|kelligoù Schwann]]''.
* Nac'het a vez ar ganedigezh diwar netra gant[[Louis Pasteur]] (1822-1895).
* [[1858 en science|1858]] : [[Rudolf Virchow]] a embann e teu pep kellig deus rannadur kelligoù all (« omnis cellula ex cellula »), ar pezh a zo un doare all da venegiñ kudennadur ar vi hag ar yar.
 
 
== Framm ar c'helligoù ([[korfadurezh]]) ==
 
Daou seurt a gelligoù a vez termenet diouzh ma vez pe get un [[nukleus (bevoniezh)|nukleus]] enno :
* Ar [[prokariot|prokarioted]]ed n'o deus ket a nukleus gwirion ha dieub er sitoplasm eo o Z/TDN (ar [[bakteri|bakteriennoù]] da, skouer). Enno ez eus an [[Eubakteriennoù]] hag an [[Arkaebakteriennoù]];
* An [[eukariot|eukarioted]]ed a zo gant un nukleus gwirion bevennet gant ur c'holoenn ; meur a [[organit]] a vez gwelet enno ivez.
 
{{clr}}
Linenn 90:
|}
 
=== Kellig [[eukariot]] ===
<center>
{|
|+ '''Korfadurezh ur gellig loenel [[eukariot]].'''
|-----
| valign="top" | 1. [[Nukleol]] || rowspan="13" | [[ImageSkeudenn:Biological cell.svg|500px]]
|-----
| valign="top" | 2. [[Nukleus (bevoniezh)|Nukleus]]
Linenn 128:
* Molekulennoù eeun an TDN a vez bodet tro-dro an [[histon]] pa dosta mare ar rannadur. Holl g/[[kromozom]]où savet diwar-se a chom en [[nukleus (bevoniezh)|nukleus]], dispartiet eus ar sitoplasm gant ur c'holoenn. Un nebeud a [[organit]]où ([[mitokondri]] ha [[kloroplast]]) a vez TDN enno.
 
[[Rummad: bevoniezhBevoniezh]]
 
{{Liamm PuB|vi}}
 
{{Liamm PuB|ca}}
{{Liamm PuB|es}}
{{Liamm PuB|ka}}
{{Liamm PuB|mk}}
{{Liamm PuB|vi}}
 
{{Liamm PuB|ca}}
 
[[af:Sel]]
Linenn 177 ⟶ 175:
[[ja:細胞]]
[[jbo:ji'esle]]
[[jv:SelSèl (biologi)]]
[[ka:უჯრედი]]
[[kk:Жасуша]]