Sultan : diforc'h etre ar stummoù

'''Sultan''' ([[Arabeg]]:''' سلطانسلطان''') zo un titl [[Islam|islamek]] bet gwisket gantañ talvoudegezhioù disheñvel a-hed an istor. E penn-kentañ e oa un anv-kadarn arabek a dalveze kement ha "nerzh", "aotrouniezh", beli un den". Diwezhatoc'h e teuas da vezañ implijet evit envel renerien vuzulman embannet ganto o hollveliezh er fedoù (da lavaret eo na anavezent beli all ebet a-us dezho estreget o hini dezho o-unan) hep mont betek goulenn ar [[Kalifelezh|galifelezh]] klok evit kelo-se. Adal neuze e krogas an termen da zezverkañ talvoudegezhioù disheñvel hervez ar gendestenn.

== [[Monark]] muzulman a ren diouzh reol ar ''[[charia]]'' (chari'ah) ==

Evel m'eo termenet roll ar rener gant ar [[Koran|C'horan]] end-eeun ez eus ur pouez speredel ha relijiel war un dro gant ar sultan. Koulskoude, n'eus ket eus ar sultaned doktorien relijiel. Da geñveriañ, en [[Impalaeriezh vuzantat]], e veze graet [[Kaezarpabelezh]] eus an unded relijiel ha stadel-se e metoù hengounel kristeniezh reizhkredennek ar reter. [[Nikolaz II Rusia|Nikolaz II]], [[tsar]] [[Rusia]] eo bet ar penn-Stad anvuzulman diwezhañ gantañ ur galloud damheñvel. E [[Breizh-Veur]], er furmoù, ez eo [[Monark Breizh-Veur]] war un dro e penn an Iliz hag ar Stad ha [[Gouarnour meur Iliz Bro-Saoz]]; er fedoù n'eo ken ar rouanez nemet penn an Iliz war baper; emañ ar statud-se da vezañ adwelet ivez p'en deus embannet ar [[priñs]] [[Charlez (priñs Kembre)|Charlez]] e venne bezañ 'difennour an feizioù' kentoc'h eget 'difennour ar feiz'.

Ar c'hentañ zo bet oc'h ober gant an titl a ' Sultan' eo bet ar Penn Turkmen [[Mahmoud a Ghazni]] (o ren eus [[998]] da [[1030]]). War-lerc'h eo deuet 'Sultan' da vezañ titl ar Pennoù [[Turked seldjouk Turk|Seldjouk]], an Durked [[Impalaeriezh Otoman|Otoman]], an [[Tierniezh Ayyubid|Dierniezh Ayyubid]] hag ar renerien [[Mamelouked|Mamelouk]] en [[Egipt]]. Skeudennaouet brav eo talvoudegezh relijiel an titl dre ar fed m'eo [[Kalif]] [[Kaero]] eo a roas an anv a 'Sultan' da [[Mourad Iañ|Mourad {{Iañ}}]], trede rener an Impalaeriezh Otoman e [[1383]]. [[Bey|Beyed]]ed a veze graet anezho betek neuze.

== Sultaned ha sultanelezhioù kozh ==

=== Reter-kreiz & Azia Greiz ===

* [[ Impalaeriezh Ghaznavid |Sultanelezh Ghaznavid]]

* [[ Impalaeriezh Seldjouk|Sultaned ar Seldjouk meur]]

* [[Sultanelezh Rüm| Sultanelezh Seldjouk Rüm]]

* [[ Impalaeriezh Otoman |Sultaned an Impalaeriezh Otoman]], an [[Tierniezh otoman|Osmanli]]

* [[Tierniezh Ayyubid | Sultaned Ayyubid Damask]] (e [[Siria]])

* Hiziv an deiz e [[Yemen]], un nebeud Sultanelezhioù bihan e [[Gwarezveli Aden|gwarezveli breizhveuriat kozh Aden]] hag e [[Kevread Su Arabia|Arabia Saoudat]]:

::[[Audhali]], [[Fadhli]], [[Haushabi]], [[Kathiri]], [[Sultanelezh Lahej|Lahej]], [[Aulaqi izelañ]], [[Yafa izelañ]], [[Mahra]], [[Qu'aiti]], [[Subeihi]], [[Sultanelezh Aulaqi uhelañ| Aulaqi uhelañ]], [[Yafa uhelañ]], ha Sultanelezhioù [[Wahidi]]

* Hiziv an deiz e [[Arabia Saoudat]] :

** [[Nejd|Sultaned Nejd]]

** [[Hejaz|Sultaned an Hejaz]]

=== Hami ===

* [[Oman]] —— [[Sultan Oman]], e su arvor [[ledenez Arabia]], anezhi ur sultanelezh dizalc'h abaoe [[1784]], daou vloaz a-raok na vije kollet he galloud douarel gant an [[imamelezh]] e [[1786]] (degemeret ent furmel an titl Sultan e [[1861]])

* [[Sultan Zanzibar|Sultanelezh Zanzibar]] (eus Tierniezh Oman); dispartiet er fedoù eus Oman abaoe [[1806]]. Dibenn ar Sultan diwezhañ e 1861 pa voe rannet an div vro ent ofisiel dindan beli Breizhveuriz; stag abaoe [[1964]] eus [[Tanganyika]], ul lodenn eus [[Tanzania]])

=== Norzh Afrika ===

* [[Tierniezh Ayyubid |Sultaned Ayyubid Egipt]]

* [[Mamelouked|Sultaned Mamelouk Egipt]]

* Sultanelezh [[Tuggurt]]

* e [[Maroko]]

=== Kornôg & Kreiz Afrika ===

* e [[Kameroun]]:

** [[Bamoun]] (krouet Bamoun er {{XVIIvet kantved}} dre unaniñ 17 penn meuriad); sultanelezh adal [[1918]] met adrannet e [[1923]] diouzh ar 17 tachenn kent.

** [[Bibemi]] savet e [[1770]]- [[Lamido]] o vezañ bet an titl kentañ ...., goude sultan

** [[Mandar]] Sultanelezh abaoe [[1715]] (e lec'h rouantelezh [[Wandala]]); [[1902]] Lodenn eus Kameroun

** [[Roue Bouba]] Sultanelezh savet e [[1804]]

* e [[Republik Kreizafrika]]:

** [[Bangassou]] krouet e-tro [[1878]]; 14 Mezheven [[1890]] dindan [[gwarezveli]] [[Stad dizalc'h Kongo]], dindan gwarezveli [[Frañs]] e [[1894]]; berzet ar Sultanelezh e [[1917]] gant ar C'hallaoued.

** [[Dar al-Kuti]] - gwarezveli gall adal an [[12 Kerzu]] [[1897]]

** [[Rafai]] Sultanelezh e-tro [[1875]]; [[8 Ebrel]] [[1892]] dindan gwarezveli Stad dizalc'h Kongo; [[31 Meurzh]] [[1909]] dindan gwarezveli ar C'hallaoued; berzet ar Sultanelezh ganto e [[1939]]

** [[Zemio]] diazezet e-tro [[1872]]; [[11 Kerzu]] [[1894]] dindan gwarezveli Stad dizalc'h Kongo; Ebrel [[1912]] dindan gwarezveli ar C'hallaoued; berzet ar Sultanelezh ganto e 1923.

=== [[Reter Afrika]] ===

==== Titl a Sultan ====

* [[Komorez|Sultanelezhioù Komorez]]

* [[Sultanelezhioù Norzh Somalia]]

* [[Angoshe]] war aod [[Mozambike]] (gant meur a sheikhelezhioù en trowardroioù)

==== Maliki ====

==== Mfalume ====

* e [[Kenya]]:

** [[Enez Pate]], en [[Enezeg Lamu]]

** [[Witu]], gwarezveli [[Alamagn]] ha, da-heul, [[Breizh-Veur]]

* e [[Tanganyika]] (lodenn eus [[Tanzania]] hiziv): eus [[Hadimu]], war an enez dezhi an hevelep anv; implijet e veze an titl '''Jembe''' ivez.

==== Sultani ====

=== [[Gevred Azia]] ===

* [[Sultan Brunei]], Brunei

* [[Sultanelezh Malacca]], Malaysia

* [[Sultanelezh]] [[Sultanelezh Johor|Johor]], [[Perak]], [[Terengganu]], Malaysia

* [[Aceh|Sultanelezh Aceh]], unan e-touez ur bern all e [[Indonezia]]

* [[Sultanelezh Maguindanao]], [[Filipinez]]

* [[Ternate|Sultanelezh Ternate]], Indonezia

* [[Tidore|Sultanelezh Tidore]], Indonezia

* [[Sultanelezh Mataram]], [[Java (enez)|Java]], Indonezia

* [[Sultanelezh Sulu]], Filipinez

=== [[Su Azia]] ===

* [[Sultanelezh Bahmani]]

* [[Bengal|Sultanelezh Bengal]]

* [[Sultanelezhioù Dekkan]]: [[Berar]], [[Bidar]], [[Bijapur]], [[Golkonda]], [[Ahmednagar]]

* [[Sultanaelezh Delhi |Sultanelezh Delhi]] meur a dierniezh, an hini ziwezhañ anezho (moghol) a zeuas da vezañ impalaerel Padshah-i Hind

* [[Gujarat|Sultanelezh Gujarat]]

* [[Jaunpur|Sultanelezh Jaunpur]]

* [[Kandesh|Sultanelezh Kandesh]]

* [[Maldivez|Sultanelezh Maldivez]]

* [[Malwa|Sultanelezh Malwa]]

* [[Rouantelezh Mysore|Sultanelezh Mysore]]

== Sultanelezhioù a-hiziv ==

* [[Brunei]]

* [[Indonezia]] —— Sultan [[Yogyakarta]] eo gouarnour ar broviñs-se

* [[Malaysia]]

** ''Notenn'': Sultan eo titl seizh ([[Johor]], [[Kedah]], [[Kelantan]], [[Pahang]], [[Perak]], [[Selangor]] ha [[Terengganu]]) eus an nav [[Pennoù Malay Ruler|Penn]] [[Stadoù Malay|Stad Malay]]. Dibabet e vez ar Penn Stad evit Malaysia a-bezh, ar [[Yang di-Pertuan Agong]], e-touez an nav Penn-se. Graet e vez "Roue" anezhañ alies en estrenvro. Gant ar [[Kentañ Ministr|c'hentañ ministr]] emañ ar galloud a-hend-all. ''Gwelet ivez'' : [[Titloù Malay]]

* [[Oman]], ur vroad arab, bet anvet gwechall Sultanelezh Maskat (hag Oman)

== Titloù priñsed ha brientinien ==

* Mibien ar priñsezed Impalaerel, er-maez eus jeu hêrezh an Otomaned, a veze graet '''Sultan''zada''''' (anv an den) ''[[Bey]]-Effendi'' anezho, d.l.e. ''Mibien'' Priñs(ez) an dierniezh.

=== Titloù kenaozet ===

* '''Mani Sultan''', a dalvez 'Perlezenn ar renerien', pe, gant nebeutoc'h a varzhoniezh, Monark meurdezus, a oa un adtitl, lodek eus titl klok [[Maharaja]] [[Travancore]]

== Renk milourel ==

== Gwelet ivez ==

* [[Sultan HMS]] (Royal Navy)

== Mamennoù ha daveennoù ==

* {{en}} [http://www.4dw.net/royalark/Persia/persia-glossary.htm| RoyalArk - Impalaeriezh pers]

[[Rummad:Sultaned| ]]