Nubia : diforc'h etre ar stummoù

[[Nubiz]] a gomz [[Yezhoù nubiek]] a renker da nebeutañ e daou skourr eus familh ar [[yezhoù nilez-saharek]]. En o zouez emañ an [[Nobineg]], ar [[Kenzeg-dongalaweg|C'henzeg-dongalaweg]], ar [[Midobeg]] ha rannyezhoù kar all komzet e lodenn norzh [[Menezioù Nubia]] e su [[Kordofan]]. Komzet e veze ar [[Birgideg]], anezhañ un doare all, betek ar [[bloavezhioù 1970]] da nebeutañ, en hanternoz [[Nyala (Soudan)|Nyala]] e [[Darfour]]. Marv eo a-benn bremañ avat. Implijet eo bet an [[Hennubieg]] dre skrid en [[VIIIvet kantved|{{VIIIvet}}]] ha {{IXvet kantved}}, dreist-holl evit teulioù relijiel. Soñjet e vez e oa anezhañ ur stumm koshoc'h eus an [[Nobineg]] a-vremañ.

 

N'o deus ket laosket sevenadurioù kentañ Nubia roudoù skrivet na ne vez ket kavet roud anezho kennebeut e-touez danevelloù bloaziek pobloù all. E-mesk sevenadurioù heverk kentañ Nubia emañ sevenadur [[Badari]], war-lerc'h [[Naqada]] ha da-heul hini [[Girzah]]. E Girzah eo anavezet ar sevenadur kentañ dindan an anv a [[Strollad-A]]. Kempred eo, well-wazh, gant ar [[Iañ tierniezh Egipt|I{{añ}} tierniezh]] en Egipt, e-tro [[3100 kt JK]]. Strolladoù damgantreerien a oa anezho a veve diwar mesa [[dañvad|deñved]], [[gavr|givri]] ha tammoù [[chatal]]. Anavezet eo dre e lidoù douarañ hag e briajoù. Bloaziataet eo bet an ostilhoù ragistorel kavet e Nubia eus e-tro [[65 000 kt JK]]. Kavet int bet a-hed [[Nil|traoñienn an Nil]]

[http://smu.edu/newsinfo/releases/01033.html].

Diwar ar Strollad-C e c'hanas ar rouantelezh kentañ a unanas ar vro dindan he beli : [[rouantelezh Kerma]], anvet diwar anv [[Kerma (kêr|Kerma]], a c'houlakaer bezañ bet he c'hêr-benn. Pa voe lañs en-dro gant galloud [[Egiptiz]], da vare ar [[Rouantelezh Nevez]] e krogas Egipt da vont donoc'h war-du ar su. Da vare dibenn ren [[Toutmosis Iañ|Toutmosis I{{añ}}]], e [[1520 kt JK]] e oa bet staget norzh Nubia ouzh Egipt.

 

{{pennad pennañ|Kush}}

[[Skeudenn:Nubia today.png|thumb|right|300px|Nubia, hiziv an deiz]]

Met gallout a rafe an anv dont eus ar ger [[egipteg|egiptek]] ''Nub'' ivez, a dalvez ''aour''. Adal ar mare-se e vo graet [[Nobatae]] eus ar vro gant ar Romaned. Evit gwir e vefe tuet ar studiadennoù genetek bet savet da ziskouez ez eus bet redoù genoù eus ar su d'an norzh a-dreuz traoñienn an [[Nil]]. {{dave|genetic}} Fedoù yezhel a ziskouez ivez e vije deuet Nubiz traoñienn an Nil eus ar su hag ar mervent. Studiadennoù istorel a seblant anataat eo en em zispartiet ar [[yezhoù nilez-nubiek]] eus familh ar [[yezhoù nubiek]] a vez komzet c'hoazh e [[Menezioù Nuba]] e [[Kordofan]] e [[Soudan]] da nebeutañ 2500 bloaz zo. {{dave|thelwall}}

 

* [[Altanersa]] ([[653 kt JK|-653]] - [[643 kt JK|-643]]) mab [[Taharqa]]

* [[Senkamanisken]] (643 - [[623 kt JK|-623]])

* [[Natekamani]] ha Kandas [[Amanitore]] ([[12 kt JK|-12]]/[[12]]))

 

E-tro [[350]] eo bet aloubet ar vro gant rouantelezh [[Eiopia|etiopiat]] [[Aksoum]]. Freuzet eo bet ar rouantelezh nubiat. A-benn ar fin e savo teir rouantelezhig vihan en he lerc'h : [[Nobatia]] en tu norshañ, etre kentañ ha trede dourlamm an Nil, gant he c'hêr-benn [[Pachoras]] ([[Faras]] hiziv); [[Makuria]] e-kreiz, gant he c'hêr-benn [[Dongola gozh]]; ha muioc'h er su [[Alodia]] gant he c'hêr-benn e [[Soba]] (nepell eus [[Khartoum]]

 

M'eo testeniekaet bezañs un eskob e [[Qasr Ibrim]] e [[1372]], e oa Faras en eskopti ivez. Sklaer eo ivez e oa deuet Iliz "roueel" Dongola da vezañ ur [[moskeenn|voskeenn]] a-benn [[1350]] pe war-dro.

 

{{pennad pennañ|Nubiz}}

Diskaret e voe gouarnerezh Dongola er {{XIVvet kantved}}. Rannet ha sujet e voe ar vro gant [[Egipt]]. Er c'hantvedoù war-lerc'h e voe aloubet ar vro meur a wech ha diazezet e voe enni meur a rouantelezh vihan. Egipt a astenne he beli war an norzh tra ma kouezhe ar su dindan renerezh [[Rouantelezh Sennar]] er {{XVIvet kantved}}. E deroù an {{XIXvet kantved}} e tapas Egipt kontrolliñ Nubia a-bezh e-pad ren [[Mehemet Ali]]. Goude-se e teuas da vezañ ur [[kondominiom|c'hondominiom]] boutin etre [[Breizh-Veur]] hag Egipt.

Gant savidigezh [[stankell veur Aswan|stankell veur]] [[Aswan]] ha krouidigezh [[Lenn Nasir]] e voe argaset kalz Nubiz dre heg. Hiziv e c'haller kavout kêriadennoù nubiat e norzh Aswan war glann kornôg an [[Nil]] war [[Enez Olifantin]]. Niverus eo Nubiz o vevañ e kêrioù bras evel [[Kaero]] ivez.

 

 

# {{notenn|thelwall}} Joseph Greenberg as cited in Thelwall (1982).

 

 

 

{{henegipt}}

[[pl:Nubia]]

[[pt:Núbia]]

[[ru:Нубия]]

[[sh:Nubija]]