Gounezerezh : diforc'h etre ar stummoù

== Gerdarzh ==

Dont a ra ar ger eus ar verb ''gounit'', a vez implijet amañ en ur [[ster]] strishoc'h pa vez kaoz eus tennañ frouezh eus an douar. Kenster eo gant ''labour-douar'', a zo diaesoc'h sevel deveradoù diwarnañ. Gwelet ivez ar pennad [[Istor ar gounezerezh]].

== An dud ==

[[gounideg|Gounideien]] ha [[kouer]]ien a vez graet eus an dud a ra war-dro ar gounezerezh, met anvet e vezont labourerien-douar ivez. Statudoù a bep seurt o deus bet hag o deus bremañ. Ur roll a-bouez o deus bet en istor ar [[Bed]] abaoe m'eo bet ijinet gounezerezh e [[Oadvezh ar Maen nevez]] (pe Neolitik), seizh mil bloaz'zo d'an nebeutañ.<br />Ral eo bet ar mareoù hag ar [[kevredigezh|gevredigezhioù]] o deus anavezet gounideien frank ha perc'henned war o douaroù hag o doareoù produiñ. [[Sklav]]ed int bet e-leizh en [[Henamzer]], [[serv]]ed e derou ar [[Krennamzer|Grennamzer]] en [[Europa]] ar [[Kornôg|C'hornôg]] ha betek 1861 e [[Rusia]], [[feurmer]]ien int d'an aliesañ (da lavaret eo e paeont ur [[feurm]] d'un den bennak). E meur a gevredigezh kozh hag en nebeut a gevredigezhioù a-vremañ n'eo ket perc'hennet an douaroù gant an dud, met gant kumuniezh ar gêriadenn ([[kumunouriezh ar gounezerezh]]). Alies e vez(e) dasparzhet bep bloaz lodennoù an douar da vezañ labouret warno gant pep [[familh]].

== An danvezioù gounezet ==

A-viskoazh eo bet pal pennañ ar gounezerezh produiñ [[boued]] evit an dud hag o [[loen]]ed hag alies e vez merzet ne vije ket eus an [[Denelezh]] ma ne vije ket ar c'hounideien evit reiñ he boued dezhi. A-raok ma vije bet ijinet gounit danvezioù diwar an douar e oa bet kavet e c'helle meur a [[loen]] bezañ doñvaet evit tennañ boued diouto pe war-eeun o tebriñ anezho pe dieeun en ur dennañ o [[laezh]] pe o [[vi|vioù]] pe o [[mel]]. Da-c'houde eo bet ijinet gounit [[plant]] evit o bouetañ e-lec'h lezel anezho da zebriñ plantoù gouez.<br />Ar [[mager-loened|vagerien-loened]] a zo gounideien ivez pa tennont boued o loened diwar an douar.<br />E mareoù an Istor eo bet kavet e c'hell ar gounezerezh produiñ danvezioù ha n'int ket evit bezañ debret pe evet ([[gwiad]], [[livadenn]], danvezioù sevel-tiez (ar [[feltr]] evit sevel lochennoù), danvezioù [[kimiezh|kimiek]], [[trelosk]]). Atav ivez ez eus bet klasket gounit [[louzoù]] mat evit pareañ [[kleñved|kleñvedoù]] goude m'eo bet kavet ar plant-se en ur stad gouez.<br />

== Meur a seurt gounezerezh ==

Renket eo er gounezerezh un obererezh kozh-tre, ar [[gwenanerezh]] (sevel ar [[gwenan]]) evit tennann o [[mel]] hag un obererezh nebeut kozh, ar [[magerezh- pesked|vagerezh-pesked]] (en dourioù dous) hag un obererezh nevez a-walc'h, ar [[gounezerezh-mor]] (nevez evit magañ ar pesked, met kozh evit gounit ar [[krogenn|c'hregin]]). <br />

=== An [[ed]] ([[geoteg]]où eo an holl nemet ar gwinizh-du) ===

* [[gwinizh]]

* [[gwinizh-du]]

* [[heiz]]

* [[kerc'h]]

* [[mil (ed)]]

* [[riz]]

* [[segal]]

* [[yell]]

=== An danvezioù graet gant ed ===

* [[bara]]

* [[galetenn]]

* [[gwispid]]

* [[krampouezh]]

=== Ar c'hig hag produioù diwar al loen ===

* [[askorn|eskern]]

* [[kig-bevin]]

* kig [[dañvad]] (kig deñved)

* Kig-gouez

* kig leue

* kig [[marc'h]]

* kig [[moc'h]]

* kig [pesk]]

* kig yar (kig yer)

* [[kregin]]

* [[vi]]

=== Al laezhajoù ===

* [[amanenn]]

* [[dienn]] (dienn skorn)

* [[fourmaj]] pe g/keuz

* [[laezh]]

* laezh-bihan pe laezh-glas

* [[laezh-ribod]]

* laezh-trenk

* [[yaourt]]

=== Ar [[frouezh]] hag an danvezioù tennet diwarno ===

* [[alamandez]] (kraoñv dimezell)

* [[arachid]]

* [[aval]]

* aval-anana

* aval kiwi

* aval klementin

* [[aval-stoub]]

* [[bananez]]

* [[datez]]

* [[eoul]]

* [[fiez]]

* [[gouraval]] (pomelo)

* [[greunaval]] (greunadez)

* [[hog]]

* [[kafe]]

* [[kakao]] ([[chokolad]] a vez tennet dioutañ)

* kastilhez

* kastilhez-du

* [[kerez]]

* [[koulourdrenn]]

* koulourdrenn-voc'h

* [[kourjetez]]

* [[kraoñv]]

* [[kraoñv-Indez]]

* [[litchi]]

* [[lus]]

* [[mandarin]]

* [[mouar]]

* [[olivez]]

* [[oranjez]] pe [[aouraval]] (an aouravaloù : anv hollek evit ar frouezh nes : oranjez, sitron, pomelo)

* [[mangez]]

* [[pechez]]

* [[per]]

* [[rezin]]

* [[sitron]]

* [[sitrouillez]]

* [[sivi]]

* [[spezad]]

* [[tomatez]]

=== Ar bleunioù hag an danvezioù tennet diwarno ===

* bokedoù bleunioù

* frondoù

* [[houpez]]

* likorioù-bleunioù

=== Al [[legumaj]] hag ar gwrizioù ===

* [[ach]]

* asperjez

* [[avaloù-douar]] pe pato pe patatez

* [[beler]]

* [[beterabez]] ([[sukr]] a vez tennet diouzh ar beterabez-sukr)

* [[chalotez]]

* [[fav-glas]]

* [[kaol]]

* [[karotez]]

* [[ognon]]

* [[pinochez]]

* [[piz-bihan]]

* [[saladenn]]

=== An danvezioù evit ar gwiad hag an [[dilhad]] ===

* [[foulinenn]] (diwar [[kreoñ]] loened zo)

* [[gloan]]

* [[jut]]

* [[kanab]] (kouarc'h)

* [[kotoñs]]

* [[lin]]

* [[seiz]]

== An danvezioù diwar delioù ==

* [[butun]]

* [[mate]]

* [[te]]

== Ar [[spis (temz)|spisspiso]]oùù ==

* [[jenofl]]

* [[koriandrez]]

* [[koumin]]

* [[kukurma]]

* [[pebr]]

* [[safran]]

== An [[alkool]]ioù hag an [[died alkoolek|diedoù alkoolek]] ==

* [[alkool]]

* [[bier]], [[korev]]

* [[chistr]]

* [[chouchenn]], [[mez]]

* [[gwin]]

* [[rom]]

* [[vodka]]

* [[wiski]]

=== A bep seurt ===

* [[kaoutchoug]]

* [[korz-sukr]]

* [[livadenn]]

* [[mel]]

* [[prenn]]

* [[rousin]]

* [[toaz-paper]]

* [[trelosk]]

== An teknikoù ==

* [[dry farming]]

* [[gounezerezh askoridik]]

* gounidigezh dre zevadur

* trevad kenstroll