C'hoarzh : diforc'h etre ar stummoù

Ar c'hoarzh a zo un dastaol, pe un emzalc'h refleks hervez tud zo, a ziskouez drantiz un den. C'hoarzhin a reomp en ur ober heuliadennouheuliadennoù a-frap bihan gant ur vouezvouezh digomprennusdigomprenus ha trouzus. Pa vezomp o c'hoarzhin e vezomp techet da zigoran ar genou pe c'hoazh ober gestrougestroù nann-kontrolet.

C'hoarzhet e vez 'blam d'ar fent, d'an herlinkaduriou pe ar c'hoarzh en e-unan. Ar c'hoarzh a zo ivez liammet gant e strafuilh kontrol. Al lenvadennouleñvadennoù hag ar c'hoarzh a c'hell bezan liammet a-wechouwechoù.

Pa omp yaouank e c'hoarzhomp dre vras 40 gwech pad un deiz, hep abeg, nemet evit ar plijadur. Padal omp tud gour e c'hoarzomp neubeutocnebeutoc'h eget 20 gwech pad un deiz, met an dra-se a zipant ivez eus ar buhez on eus.

Laret e vez eo ar c'hoarzh un dra vat evit ar yec'hed. Hag a zo efedus evit an ankein.

An holl dud a oar c'hoarzhin abaoe ma z'z int ganet. Ne vez ket desket c'hoarzhin. Un dra normal eo evit an dud. C'hoarzethoarzhet e vez 12 gwech neubeutocnebeutoc'h pa 'omp omp unan eget pa 'z omp gant un den all. Ar pezh a c'hell prouin en deus ar c'hoarzh ur rol sokial.

Ar c'hoarzh a zo un doare da eskemm. Enklaskerien e psikologiezh o deus kavet e oa ar memes lodennoulodennoù eus an empenn a oa oberiet pa oa kontet deomp un istor farsus pe pa oa klevet ur c'hoarzh.

Unan a klev c’hoarzh un den war-lec’h e vefe bet kontet ur farsadenn, a en em lako da c’hoarzhin hag e vo lavaret en deus c’hoarzetc’hoarzhet evit ar farsadenn. An dra-se a ziskouezhziskouez perak e vez implijet c’hoarzhadennouc'hoarzhadennoù enrollet en badennouabadennoù skinwellskinwel pe rummadourummadoù film…

Pa eo distignet ar c’hoarzh evit ar wech kentankentañ eo aesoc’h da distign anezhananezhañ un neubeutnebeut amzer goude. En un abadenn farsus, da skouer, an aktourien o d’o un tamm diaester da distign ar c’hoarzhadennouc'hoarzhadennoù kentankentañ met war-lec’h e vo aesoc’h da lak an dud da c’hoarzhin.

Ar c’hoarzh a zo dreist-holl distignet ivez pa kredomp ez eus danjerdañjer hag a greiz-holl e welloc’h ne ‘z eus danjer ebet a benn ar fin.

* Evit an hini a c’hoarzh, an empenn a skarzhfe hormonou destinet da vont a-enep efedouefedoù an ankein. Ar c’hoarzh n’a ziskouezh ket al levenez, met ar c’hoarzh a lak ac’hanomp da vezan laouen.

* EvtiEviti ar re a klev ar c’hoarzh, an hini a c’hoarzh a lar en ur mod n’ez euz danjerdañjer ebet. Ar re a klev ar c’hoarzh a c’hell en o zro distignan ur c’hoarzh ha skarzhan ar memes hormonou e live an empenn.

==SkoueriouSkouerioù eus ar c’hoarzh==

Ar c’hoarzh nervennel a zo ur sammadennsammad a stennadur a en em skarzh evit tremenstremen e-biou eus ar spontadeg. Tost eus an hini man ez eus ar c’hoarzhadeg, hag a zo ur c’hoarzh nann-kontrolet hag a pad pelloc’h eget ar c’hoarzh boutin.

Ar c’hoarzh er bouestboest a zo c’hoarzhadennouc'hoarzhadennoù enrollet hag implijet e bed an arvest evit distignan ar c’hoarzh gant ar publik.

==An efedouefedoù fiziologel==

Ar c’hoarzh a lak an organism d’en em oksigenan, da zigreskin an tennder kigenn, da dorloin ar c’hostezennouc'hostezennoù hag ouzhpenn e lak da labourat al lien-kig. An dra-se a zo mat ivez evit skarzhadennskarzhadur an dilerc’hioudilerc'hioù a zo er skevent hag evit krenvfatkrenvaet ar barregezh analin. Ar fed c’hoarzhin -ma ‘z eo farsus pe get- a c’helfec’hellfe zigreskin an ankein, kreskin gouzanvgouzañv ar poan, zigreskin tennder ar gwasienngwazhienn-gas, pe c'hoazh kenober gant mont en dro ar sistem diglenveddigleñved.

N’eo ket ret kredin a c’hoarzompc'hoarzhomp nemet pa ‘z eo farsus. Er c’hontrol e vefe c’hoarzetc'hoarzhet nemet ur wech war dek pa ‘z eo farsus. Ar c’hoarzh a zo dreist-holl ur karg sokial, ar pezh a c’hellfe displegan ar pouezh bras e kempouezadur psikologel an dud.

C’hoarzhin ha dispakan skiant ar fent a zo mat evit ar yec’hed fizikel, speredel hag trivli. Met penaos dont a-benn ma n’omp ket eurus dija ? Bez e c’hellomp heulian ur psikoyac’haouc’hiezh. Pe kemer perzh un ur c’hleub c’hoarzh. Met evit gwir n'eus ket un dra resis d'ober evit c'hroarzhinhoarzhin, dipant a ra d'eus an dud, d'eus o endro...

Ar c’hleubouc'hleuboù c’hoarzh a zobzo etbet krouet e [[1995 ]]gant ar medisin Madan Kataria. En ur c’hleub c’hoarzh, an holl a skiant ar c’hoarzh en ur strollad, evit omp madoumadoù brasanbrasañ. Leun a seurt poelladennoupoelladennoù zo evit gouzout omphor barregezhioubarregezhioù c’hoarzhin, evit en em leuskel da vont…vont... Evit e zafe mat ganeomp.

* Kreskin gouzanvgouzañv ar poan :

Ar c’hoarzh a kreskfe gouzanvgouzañv ar poan gwelloc’h eget an hanterouransou all hag henvelenvel eget an dibrezin. Ar c’hoarzh na raio ket nemet lakaat an den da sonjsoñj en un dra all met digreskin a raio evit gwir ar poan.

Da skouer: Goude ma ‘z eo bet lakaet ur film da dremen e-pad 30 minutennmunutenn d’an nebeutannebeutañ, eo bet kresket gouzanvgouzañv ar poan.

* Kenober gant mont en dro ar sistem diglenveddigleñved:

Da skouer: An dud o deus kemeret perzh e strolladoustrolladoù c’hoarzh, o deus ur feur izeloc’h a kortisol, un hormon a kenglot gant an ankein hag ur feur brasoc’h a hormon kresk.

* Diboanian an dud o deus kudennoukudennoù kroc’hennkroc’hen.

* Gwellaat ar karg louzaouenn ar skevent evit an dud o deus kudennoukudennoù berranalin.

Ret eo diwall gant ar c’hoarzh memestra rak da skouer, gant un den a zo paranoid, klanvklañv bras , ar fent a c’hell bezan implijet en ur diwall mat rak e vefe tu d’an den klanv klañv treuzkompren.

A-raok kemer perzh en un abadenn c’hoarzh a en em dibun er c’hleubouc'hleuboù c’hoarzh eo gwelloc’h kaout ali ar medisin. Da skouer pa o deus an dud : diskenn organouorganoù (da skouer ar c’hwezhigenn ), strafuilh kalon,avelenn kof, e pad un dougerezh gant risklouriskloù, war-lec’h ur surjianerezh kof, …...