Karintia : diforc'h etre ar stummoù

Endalc’h diverket Danvez ouzhpennet
Alexbot (kaozeal | degasadennoù)
D Robot ouzhpennet: os:Каринти (зæхх)
D Robot ouzhpennet: pnb:کارنتھیا; Kemm dister
Linenn 1:
[[Rummad:Aostria]]
[[Rummad:Karintia]]
 
 
{| border=1 align=right cellpadding=4 cellspacing=0 width=250 style="margin: 0 0 1em 1em; background: #f9f9f9; border: 1px #aaaaaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;"
|+<big>'''Kärnten'''</big> ([[alamaneg]])<br /><big>'''Koroška'''</big> ([[sloveneg]])
Linenn 26 ⟶ 22:
| '''Pennrener ar stad kevredet''' ''(Landeshauptmann)''||[[Gerhard Dörfler]] (BZÖ, populist eus an tu dehoù pellañ)
|-
|'''Gorread'''<br />-Hollad<br />-Dour
| <br />9 536 km²<br />1.8%
|-
|'''Poblañs'''<br /> -Stankter
| 559 404 <small> (2001) </small><br />59/km²
|}
 
Linenn 41 ⟶ 37:
Ur stad kevredet a [[Aostria]] eo '''Karintia''' (alamaneg ''Kärnten'', sloveneg ''Koroška'') a zo [[Klagenfurt]] (sloveneg ''Celovec'') e [[kêr-benn|gêr-benn]].
 
Div [[yezh]] ofisiel a zo e Karintia: an [[alamaneg]] hag ar c'hKoroško ([[sloveneg Karintia]]), ur rannyezh [[sloveneg|slovenek]]. Hervez niveradeg ofisiel [[2001]] e ra 13 109 a dud (~2.3% eus ar boblañs) gant ar sloveneg bemdez; e gwirionez ez eus muioc'h evit 50 000 [[sloveneg Karintia|sloveneger karintian]] (da lavarout eo muioc'h evit 9% eus ar boblañs), met lakaet e vez lod anezho da gaout mezh abalamour d'o yezh.
 
<b>'''(Da vezañ kendalc'het)</b>'''
 
== Emdroadur ar boblañs ==
 
{| class="toccolours" align="left" cellpadding="4" cellspacing="0" style="margin:0 0 1em 1em; font-size: 95%;"
Linenn 51 ⟶ 47:
! colspan=3 bgcolor="#EFEFEF" align="center"| Emdroadur ar boblañs
|-
! align="center"| Bloavezh!! align="right"| Niv. a annezdi!!Niv. ofisiel <br /> a slovenegerien
 
|-
Linenn 103 ⟶ 99:
 
 
== Istor & Politikerezh ==
 
=== Karintia - kreñvlec'h an tu dehoù pellañ ===
Abaoe an {{XIXvet kantved}} ez eo bet Karintia unan eus kreñvlec'hioù an tu dehoù pellañ e [[Kreiz Europa]]. D'ar vare-se e tegemere lod eus alamanegerien ar vro mennozhioù broadelour, enepslav, [[enepyuzev]] hag [[enepkloer]] tra ma chome ar slovenegerien leal ouzh gouarnamant [[Vienna]] ha stad liesvroadel an [[Habsbourged]]. E [[1919]] pa oa disrannet [[Aostria-Hungaria]] e c'houlenne breujoù Karintia e vefe staget o bro ouzh [[Alamagn]]. Lu stad [[SHS]] ([[Yougoslavia]]) ac'h ac'hube ar rannvroioù sloveneger hag en em ganne ouzh gward-bro Karintia. Betek ar bloavezhioù [[1980]] e oa bet enoret paotred ar ward-bro evel harozed ha "difennerien a-enep ar slaved" gant gouarnamantoù Karintia.
Dre ur referendom (d'an [[10 Here|10 a viz Here]] [[1920]]) e chome ar rannvroioù sloveneger stag ouzh Karintia dre ma oa bet prometet d'ar slovenegerien, 70 000 den bennak d'ar mare-se, skolioù o-unan.
Etre [[1938]] ha [[1945]], dindan ren an [[nazi|nazied]]ed e oa forbannet miliadoù a slovenegerien gant an [[SS]]. Em em zifenn a raent en ur sevel strolladoù [[partizanted]] a stourme a-enep d'ar polis ha d'an arme alaman ar gwellañ ma c'hellent. Da dreitourien e vez lakaet ar rezistanted-se gant politikerien garintian eus an tu dehoù betek an deiz a hiziv. Dre voaz e ya un dregantad uhel eus ar votoù gant strolladoù eus an tu dehoù pellañ e dilennadegoù Karintia - war-dro 42.5% e [[2004]].
 
Gwelet ivez:
 
* [[Broadelouriezh alamaneger]]
 
=== Tabut ar panelloù (alamaneg ''Ortstafelstreit'') ===
[[Skeudenn:Map_at_carinthia_municipalities_(Slovenes).png|thumb|left|300px|Takad ar sloveneg e Karintia (2001)]]
Dre lezenn o deus minorelezhioù yezhel [[Aostria]] ar gwir da sevel panelloù liesyezhek ha da implij o yezhoù er melestradurezh hag er skolioù en o zakadoù istorel. E [[1972]] e tivizas [[Bruno Kreisky]], [[kañseller]] Aostria, ha [[Hans Sima]], pennrener Karintia sevel panelloù alamanek-slovenek e 205 [[kumun]] e su Karintia (war an dachenn aroueziet gant ur vevenn c'hlas war ar gartenn). Distrujet e voe an holl panelloù-mañ gant ur mob a stourmerien eus an tu dehoù pellañ, met ivez gant slovenegerien asimilet zo o doa keuz eus o mammyezh hag a fellas dezho ez aje ar sloveneg da get ar buannañ ar gwellañ. Taget e voe Kreisky ha Sima gant manifesterien garintian a rae "treitourien [[yuzeviezh|yuzev]]" eus an daou [[politikour|bolitikour]].
Linenn 123 ⟶ 119:
Abaoe [[2000]] en deus bet heuliet ur strategiezh nevez gant an dud o stourm evit gwirioù slovened Karintia. Bleniañ a reont o c'hirri-tan buan-kenañ dre gumunioù a vank panelloù divyezhek dezho. Pa vezont barnet e nac'hont paeañ peogwir ne oa ket aroueziet en un doare reizh harzoù ar gumun. E [[2001]] e urzhias [[Lez-varn Vonreizhel]] Aostria sevel panelloù alamanek-slovenek e pep kumun a vez komzet sloveneg enno gant muioc'h evit 10% eus ar boblañs. Mastoc'het eo bet an urzh-mañ gant [[Jörg Haider]], pennrener Karintia eus an tu dehoù pellañ. E [[2006]] e tivizas Haider dismantrañ panelloù divyezhek bet savet dija e Bleiburg/Pliberk. E miz Eost [[2006]] e kemennas e vo dismantret an holl panelloù divyezhek ha lakaet re unyezhek gant adpanelloù slovenek bihanik en o flas.
 
<b>'''Gwelout ivez:</b>'''
* [[:de:Ortstafelsturm]] (en [[alamaneg]])
* Thomas Korschil ha Eva Simmler: ''Artikel 7 Unser Recht! - Pravica Naša! člen 7.'' 2005 ([http://www.artikel7.at], en [[alamaneg]] ha [[saozneg]])
 
== Kêrioù pennañ Karintia ==
Linenn 154 ⟶ 150:
 
== Tud vrudet a gKarintia ==
* [[Arnoulf a gKarintia]] - [[Impalaeriezh roman ha german|impalaer roman ha german]]
* [[Gregor V.]] - [[pab]]
* [[Peter Handke]] - [[skrivagner]]
* [[Martin Kušej]] - [[leurenner]]
* [[Wolfgang Petritsch]] - [[diplomat]]
* [[Janko Messner]] - [[skrivagner]]
* [[Heinrich Harrer]] - [[alpinour]] [[nazi]]
* [[Peter Turrini]] - [[skrivagner]]
* [[Janko Ferk]] - [[skrivagner]]
* [[Ingeborg Bachmann]] - [[skrivagnerez]]
 
== Liammoù diavaez ==
* [http://www.ktn.gv.at/ Lec'hienn ofisiel gouarnamant Karintia]
* [http://www.james.at/zweisprachig/ Roll stummoù divyezhek anvioù-lec'hioù Karintia]
* [http://www.nsks.at/aktualno.php Narodni svet koroških Slovencev] (e sloveneg hag alamaneg)
{{Commons|Kärnten|Karintia}}
 
{{Aostria}}
 
[[Rummad:Aostria]]
[[Rummad:Karintia]]
 
[[an:Carintia]]
Linenn 214 ⟶ 213:
[[os:Каринти (зæхх)]]
[[pl:Karyntia]]
[[pnb:کارنتھیا]]
[[pt:Caríntia]]
[[ro:Carintia]]