|
==Penaos eze a endroc'hoarvez ur GGE==
Evit ober war dro e gargoù disheñvel en deus ezhomm an empenn eus dioksigen hahag energiezh. Hogen ne c’hell ket berniañ ar substañsoùsustañsoù energiezh. Bez eo neuze dindan kirriegezhkefridi ar gwad evitpourveziñ kaoutanezhañ e ezhommoù e energiezh, nutriantoù (evel ar sukr)ha dioksigen. War-dro ur c’hartc’hard eus ar gwad poulzet eus ar galon ‘zo degasetkaset d’an empenn.
Ma ‘vez ur GGE iskemek, e vo paouezet red ar gwad neuze ne c’hello ket mui reiñ ezhommoù (dioxigendioksigen, glukoz, na nutriantoù all) d’ar c’helligoù nervennel. Hag int ne c’hellont ket chom bev ma n’eo ket adkempennet red ar gwad en un nebeut a munutennoù.
Ma ‘vez ur GGE diwadeg, e vez un moustradennvoustradenn er melpenn dre ar bloñsadur kirriekkiriek eus distruj ha nann-mont endro ar c’helligoù nervennel.
Ar stumm-se eo an hini boutinañ, a kemer e kont (80% eus ar GGE).
Bez e c’hell ur polot gwad savet e-barzh ar wazhienn; da skouer gant gwazhiennoù treutaet dija gant lizoù druz. Neuze gant ar polot gwad (anvet ThrombusTrombus) ne c’hello ket mui tremen ar gwad ennañ; ar pezh a zegaso un distrujadenn eus ar c’helligoù nervennel (lodenn anvet infarktus empennek).
Pe bez e c’hell bezañ ur polot gwad savet en ul lec’h all er c’horf hag eo en em distaget evit bezañ treuzkaset gant nerzh red ar gwad, aha goude evit stankañ ur gwazhiennwazhienn en empenn. Ar gwazhiennwazhienn stanket a eneb d’ul lodenn eus an empenn da resev e kementad gwad ret.
===Ur gwazhiennwazhienn kas tarzhet en empenn (GGE diwadeg périmelpennelperimelpennel)===
Ober a ra ur koll gwad en empenn, bez e kemer e kont 15% eus ar GGE.
Ur wech eo tarzhet ar gwazhiennwazhienn, ar gwad a za en ul lodenn brasvras pe bihanvihan en empenn. Ar pezh a degaszegas ur moustradennvoustradenn eus an empenn neuzehag bez ea vo gwalleg (endommagé)stroñset.
===Ur gwazhiennwazhienn kas tarzhet o erruout en empenn (GGE Diwadeg en empenn)===
[[Skeudenn:TAC craneo ECV.jpg|right|150px]]
Ar seurt koll-gwad a kemer ar 5% all eus ar GGE.
Ar wech-mañ p’eo tarzhet ar gwazhiennwazhienn, mont a ra kuit ar gwad e-barzh lec’hioù toagenn-empenn, da lavaret eo al lec’h etre an empenn hag ar c’hlopenn. Pa c’hoarvez e vez 60% anezho hag o deus ur freg anevrism (distumadurdistummadur eus speurenn ar gwazhiennwazhienn-kas a c’hell terriñ).
==Arouezioù ar GGE==
Arouezioù pouezus a-benn gallout annavezoutanavezout ur GGE; ha ma e vez merzet unankement-mañ, pepetra meura eus an arouezioù-se petrac'heller ober.
===An arouezioù pennañ===
Seziz: Semplder trumm ha kreñv war ur c’hostez eus ar c’horf.
Kempouez: Diaesamantoù da chom war-zav, santimant gwelletgwelet unan mev.
Gweled: Ar sell o teñvalaat, bez e c’hell mont betek bezañ dall; bez e c’hell ivez bezañ ur gweled doubl.
Komz: Diaesamantoù da gomz pe vut zoken, gant a-wechoù gerioù digomprennusdigomprenus. Bez e c’hell mont betek an diposubl.
Poan benn: Poan benn trumm, kreñv ha diboaz o tont.
Ur wech merzet unan pe meurveur eus an aouezioù-se ret o diouzhtu pellgomz d’ar SAMU, rak d’ar mare-se pep munutenn a zo pouezhuspouezus. Ar buanañ e vo kemeret e gargkarg ar c’hlañvour, an nebeutañ a labezadoù en empenn en devo, da lavaret eo ivez nebeutoc’h a heuliadurioù.
A-wechoù an arouezioù a c’hell bezañ gwelletgwelet pe sentet e-pad nemetken ur berr amzer nemetken , munutennoù pe eurvezhioù. Ret eo kemer anezho e kont, aha pellgomz diouzhtu d’ar SAMU. War-dro 30% eus ar GGE. o deus arouezioù berr evel-se a-benn diarbenn, hag an aliesañ ket kemeret e kont.
Bez ez eus meur a devouder a ra kreskiñ riskl ar GGE; setu da heul reoù bras anezho.
Oad: Un wech tremenet 50 bloaz e doubltoubl aar riskl pep renkad 10 bloaz.
Reizh: Ar paotredbaotred o deus ur riskl un tammig brasoc’h da gaout ur G.G.E. eget ar merc’hed. Hogen ur GGE evit ur maouezvaouez en deus muioc’h a chañs da vezañ lac’huslazhus.
Deroù: An dud gant deroù Afro-Amerikan hag an HispannekHispaneg o deus muioc’h a chañsriskl da gaout ur GGE a-blamm d’o regas gwad.
GIB (Gwallzarvoud Iskemek Berr-bad): An dud o deus dija bet ur GIB o deus muioc’h a chañsriskl da gaout un eil hini.
Butun: Gant ar butun e teueteu da vezañ kaletoc’h ar gwazhiennoù-kas ha tevoc’h ar gwad neuze gwad ar butunerienvutunerien en ema kaouledgaouled aesoc’h. Hogen ur bloaz goude bezañ paouezet butuniñ ar riskl kaout ur GGE a zikresk eus 50%; ha 5 bloaz war-lerc’h eo heñvel egethag unan n’en deus morse butunet.
AlkoolAlkol: Prouetsoñjet eo ur bevez alkool a diwall ouzh ar c’hleñvedoù kalon hag ar GGE; hogen ur bevez alkoolalkol re kreñvaa lies a riskloù.
HerelezhHêrelezh: Bez ez eus ur riskl bihan evit ar familh tostost da gaout unan d’o trozro.
Teuc’hiñ: Evit ar GGE evel leun a kleñvedoùgleñvedoù all an teuc’hiñ a lies a riskl. Bez ez eus ivez devouder liammet gant an teuc’henteuc’hder hag a lies ar riskl-se:.
Ar redgwask gwad: An dud o deus redgwask gwad uhel a zo kizidik da gaout ur G.G.E. Diwadeg. SañsetArvarus eo ret kaout ur red gwad dindana-us da 140/90.
Kolesterol: Re a kolesterol fall a ro chañsoù da gaout ar c’hleñved-se. ▼
Diabet: Pa ‘vez diabet gant ar c’hlañvour, e vez liessaet a c’hizikadur da gaout ur G.G.E.. ▼▲Kolesterol: Re a kolesterolgolesterol fall a ro chañsoùriskloù da gaout ar c’hleñved-se.
▲Diabet: Pa ‘vez diabet gant ar c’hlañvour, e vez liessaet aar c’hizikadur da gaout ur G.G.E..
E-penn kentañ ar GGE e vez roet ul louzoù a-benn ma vefe disolvet ar polot hag e vefe tu d’ar gwad tremen endroen-dro. Al louzaouenlouzaouenn- se ‘zo anvet "Actilyse" e Bro C'hall, bez e c’hell bezañ roet nemetken en hospitalioùospitalioù. An amzer a-benn reiñ al louzaouenn-se a zo berr-tre, bez on n’eus nemetken 3 eurvezh goude anarouezioùan arouezioù kentañ. An "Actilyse" a zo efedus kenañ, 40% eus an dud o deus kemeret anezhañ e oant paeraetpareet 3 miz war-lerc’h. Ar buanañ vo distanket ar gwazhiennwazhienn, ar gwellañ e vo an daspunadur.
Goude ur GGE eo ret diwall a-benn ne c’hoarvezfe ket un eil pe un tagadenndagadenn kalon (infarktus eus ar miokard).
Ar riskl da adober ur GGE a zo eus 5-10% dre bloavezhvloavezh
Ar riskl da gaout un tagdenntagadenn kalon a zo eus 2% dre bloavezh
5 bloaz goude un bezañ graet ur GGE; 25% anezho o deus adgraet unan, 10% anezho o deus bet un infarktus eus ar miokard. Ha reoù all ‘zo marvet eus gwallzarvoudoù gwazhiennoù all.
==Goude ur GGE==
Ur wech m’eo bet disolvet ar polot, ret eo klask broudañ ar muiañ a-benn adpakout pep tra: bale, implij pep lodenn eus ar c’horf, komz, gweled,… Forzh peseurt derez adpakadenn, ret eo deskiñ d’ar klañvour implij anezhañ gant an doare gwellañ, ha d’ober e doare ne vefe ket nec’het gant e heuliadurioù. Mont a enep e vefe diaesadurioù hag a grevusoc'hrevuso an heuliadurioù.
A-wechoù eo talvoudus e teufe ar mezeg adiorroeraddiorroer; kineziterapeut, ergoterapeut, ortofonist ha reoù all. Ar memes pal zo ganto, e vefe ar c’hlañvour emrenn.
==Liammoù diavaez==
*Tu ‘zo ober ur quizz a-benn gwelloutgwelout e kizidikerezkizidikerezh d’ober ur GGE war lec’hienn “SOS – attaque cérébrale”: [http://www.attaquecerebrale.org/1_questionnaire/index.php?sid=11158&lang=fr]
*Al lec’hienn-se ‘zo merretmeret gant ur gevredigezh evit kendc’helkenderc’hel d’ober enklaskoù war ar GGE ha kelaouiñ an dud war ar c’hleñved-se. [http://www.attaquecerebrale.org/AVC]
| 