C'hoarzh : diforc'h etre ar stummoù

Ar '''c'hoarzh''' a zo un [[dastaol]], pe un emzalc'h refleks hervez tud zo, hag a ziskouez [[drantiz]] un den. C'hoarzhinhoarzhiñ a reomp en ur ober heuliadennoù a-frap bihan gant ur vouezh digomprenus ha trouzus. Pa vezomp o c'hoarzhin e vezomp techet da zigoriñ ar genou pe c'hoazh ober jestroù nann-kontroletkontrollet.

N'eus ket nemet an den a c'hoarzh, al loened ivez o deus ur c'hoarzh. Evit an den, ar c'hoarzh a teudeu nemet adalek ar pevare pe pemvetpempvet miz.

Pa 'z omp yaouank e c'hoarzhomp dre vras 40 gwech pad un deiz, hep(hag abeg,20 nemete evitvit aran plijadur. Padal omp tuddud gour), ehep c'hoarzomp nebeutoc'h eget 20 gwech pad un deizabeg, metnemet an dra-se a zipant ivez eusevit ar buhezplijadur. on eus.

Ar c'hoarzh a deu gant ar fars dre vras, ha gant ar fent en un doare dibar. Laret e vez eo stagus ar c'hoarzh: un den a c'hoarzh, a lak unan all da c'hoarzhinhoarzhiñ. Bez e c'hellomp c'hoarzhinhoarzhiñ blamabalamour d'an herlinkadurioù. An ankeinanken, an alkoolalkol, an drammoù a c'hell lakaat ac'hanomp da c'hoarzhinhoarzhiñ. Ar protoksid azot a zo anvet ar gaz c'hoarzhinhoarzhiñ rak elakaat a lakra ac'hanomp da c'hoarzhinhoarzhiñ.

An holl dud a oar c'hoarzhinhoarzhiñ abaoe ma 'z int ganet. Ne vez ket desket c'hoarzhinhoarzhiñ. Un dra normal eo evit an dud. C'hoarzhet e vez 12 gwech nebeutoc'h pa 'omp omp unan eget pa 'z omp gant un den all. Ar pezh a c'hell prouinprouiñ en deus ar c'hoarzh ur rol sokial.

Unan a klevglev c’hoarzh un den war-lec’hlerc’h e vefe bet kontet ur farsadenn, a en em lako da c’hoarzhinc’hoarzhiñ hag e vo lavaret en deus c’hoarzhet evit ar farsadenn. An dra-se a ziskouez perak e vez implijet c'hoarzhadennoù enrollet en abadennoù skinwel pe rummadoù film…film.

Pa eo distignet ar c’hoarzh evit ar wech kentañ eo aesoc’h da distign anezhañ un nebeut amzer goude. En un abadenn farsus, da skouer, an aktourien o d’odo un tamm diaester da distign ar c'hoarzhadennoù kentañ met war-lec’hlerc’h e vo aesoc’h da laklakaat an dud da c’hoarzhinc’hoarzhiñ.

Ar c’hoarzh a zo dreist-holl distignet ivez pa kredomp ez eus dañjer hag a greiz-holl e welloc’hweloc’h ne ‘z eus danjer ebet a benn ar fin.

* Evit an hini a c’hoarzh, an empenn a skarzhfe hormonou destinettonket da vont a-enep efedoù an ankeinanken. Ar c’hoarzh n’a ziskouezh ket al levenez, met ar c’hoarzh a lak ac’hanomp da vezan laouen.

* EvitiEvit ar re a klevglev ar c’hoarzh, an hini a c’hoarzh a lar en ur mod n’ez euz dañjer ebet. Ar re a klevglev ar c’hoarzh a c’hell en o zro distignandistignañ ur c’hoarzh ha skarzhanskarzhañ ar memes hormonou e live an empenn.

Ar c’hoarzh nervennel a zo ur sammad a stennadur a en em skarzh evit tremen e-biou eus ar spontadeg. Tost eus an hini man ez eus ar c’hoarzhadeg, hag a zo ur c’hoarzh nann-kontroletkontrollet hag a padbad pelloc’h eget ar c’hoarzh boutin.

C’hoarzhinC’hoarzhiñ glas a zo pa en em forsit da c’hoarzhinc’hoarzhiñ pe ez eo ur c’hoarzh faos, ar c’hoarzh-manmañ a vez driestdreist-holl implijet pa on eus c’hoant e vefemp gwelet mat, dre ma n’on eus ket c’hoant c’hoarzhinc’hoarzhiñ.

Ar c’hoarzh er boestvoest a zo c'hoarzhadennoù enrollet hag implijet e bed an arvest evit distignandistignañ ar c’hoarzh gant ar publik.

Ar c’hoarzh a lak an organismorganeg d’en em oksigenanoksigenañ, da zigreskinzigreskiñ an tennder kigenn, da dorloindorloiñ ar c'hostezennoù hag ouzhpenn e lak da labourat al lien-kig. An dra-se a zo mat ivez evit skarzhadur an dilerc'hioù a zo er skevent hag evit krenvaetkreñvaat ar barregezhvarregezh analinanaliñ. Ar fed c’hoarzhinc’hoarzhiñ -ma ‘z eo farsus pe get- a c’hellfe zigreskindigreskiñ an ankeinanken, kreskinkreskiñ gouzañv ar poanboan, zigreskindigreskin tennder ar gwazhienn-gas, pe c'hoazh kenober gant mont en dro ar sistem digleñved.

N’eo ket ret kredinkrediñ a c'hoarzhomp nemet pa ‘z eo farsus. Er c’hontrol e vefe c'hoarzhet nemet ur wech war dek pa ‘z eo farsus. Ar c’hoarzh a zo dreist-holl ur kargc'harg sokial, ar pezh a c’hellfe displegandisplegañ ar pouezhpouez bras e kempouezadur psikologel an dud.

==Penaos c'hoarzhinhoarzhiñ ?==

C’hoarzhinC’hoarzhiñ ha dispakandispakañ skiant ar fent a zo mat evit ar yec’hed fizikel, speredel hag trivli. Met penaos dont a-benn ma n’omp ket eurus dija ? Bez e c’hellomp heulianheuliañ ur psikoyac’haouc’hiezhpsikoyac’haouriezh. Pe kemer perzh un ur c’hleub c’hoarzh. Met evit gwir n'eus ket un dra resis d'ober evit c'hoarzhinhoarzhiñ, dipant a ra d'eus an dud, d'eus o endro...

Ar c'hleuboù c’hoarzh a zo bet krouet e [[1995 ]]gant ar medisin Madan Kataria. En ur c’hleub c’hoarzh, an holl a skiant ar c’hoarzh en ur strollad, evit omp madoù brasañ. Leun a seurt poelladennoù zo evit gouzout hor barregezhioù c’hoarzhinc’hoarzhiñ, evit en em leuskel da vont... Evit e zafe mat ganeomp.

Ar c’hoarzh a kreskfegreskfe gouzañv ar poanboan gwelloc’h eget an hanterouransou all hag envelheñvel eget an dibrezin. Ar c’hoarzh na raio ket nemet lakaat an den da soñj en un dra all met digreskin a raio evit gwir ar poan.

Da skouer: An dud o deus kemeret perzh e strolladoù c’hoarzh, o deus ur feur izeloc’h a kortisol, un hormon a kenglot gant an ankeinanken hag ur feur brasoc’h a hormon kresk.