Sindikadelezh : diforc'h etre ar stummoù

Ar ger “sindikadelezh” (a zeu eus ar ger gresian “sundikos” a dalvez skoazellañ un den bennak a gaser dirak ar justis). Ar sindikalezh a zo anezhañ ul luskad zo e bal unvaniñ al [[labourer]]ien en aozadurioù, er [[sindikadoù]], evite-benn difenn o interestoù boutin (kreskiñ ar goproù, aozioù labour gwellañ, digreskiñ [[pad al labour]], stourm a-enep d'an [[dienfredadurioù]]...).

Ar [[bloavezhioù 1880]] a oa bet merket gant krouidigezh ar sindikalezh en [[Europa]]. E [[Frañs]] ez eo gant al [[lezenn Waldeck-Rousseau (sindikadoù)|lezenn Waldeck Rousseau]] euse 1884 e voe roet aotre da grouiñ sindikadoù.

Dont a ra ar sindikadelezh eus strolloù korfuniadoù (micherioù, kompagnunelezh...) ar c’hevredigezhioù arnevez pe eus korfuniadoù eus ar Grennamzer. Berzet e voe ar strolloù-se gant al [[Lezenn Le Chapelier]] euse [[1791]] ha gwask a voe lakaet warno e-pad an [[dispac’h greantel kentañ]]. Hogen, torret e voe al lezenn a-enep ar c’hengevrediñ e [[1864]] gant al [[lezenn Ollivier]] hag edre-se e voe aotreetkrouet ar [[gwir harz-labour]). E [[1884]] hepken e voe lezennaet ar sindikadoù gant al [[lezenn Waldeck-Rousseau]], a zo enni meur a strishadurioù c’hoazh. Berzet eo ar sindikalezh bepred er [[melestradurezh foran|velestradurezh foran]] pergen.

Krouet e voe sindikadoù patromed diwar ar skouer-se. Diwar neuze e kinnig ar sindikalezh da sevel gant kevredigezh al labour a-bezh ha palioù politikel a laka war-wel : krouet e voe ar [[Confédération général du travail|CGT]] e [[1895]] e-pad kendalc’h Limoges. Ar sindikalezh giz Frañs, a reer [[Ober war-eeun (damkaniezh politikel)|Ober war-eeun]] anezhañ, zo azonet dre an damc’hoantoù dispac’hel ha dizalc’h a-dal d’ar [[strolladoù politikel|strolladoù politikel]]. Kadarnaet e oa bet ar pennaennoù-se e-pad [[kendalc’h Amiens|kendalc’h ar CGT en Amiens]] e [[1906]] (karta Amiens).

Goude ar [[Brezel bed kentañ|Brezel Bras]] en em droas ul lodenn eus ar sindikalezh war-du ar mennozhioù [[sokialouriezh|sokialour]] da gentañ, hag ar mennozhioù [[Komunouriezh|komunour]] da c’houde, tra ma oa ul lodenn vihan anezhañ war-du ar [[Kempennouriezh|Gempennouriezh]]. E-giz-se e voe krouet ar [[CFTC]], kristen europat an hengoun anezhianezhañ, e [[1919]] a-benn degas ur respont evitda pouezañbouezañ a-enep d'an hengoun marksour.

E-pad [[Renad Vichy]] e voe lakaet meizadur korfuniadel aozadur al labour war-raok ha disrannet e voe bed ar sindikadoù abalamour d’an dizunvaniezh. Ur rener eus ar CGT, René [[Belin]], a zeuas da vezañ ministr ar Produerezh Greantel hag al Labour e gouarnamant ar [[Marichal Pétain]] e miz Gouere 1940. Er [[bloavezhioù 1940]] e oa betvoe krouet ar [[CGC]], zo anezhañ ur sindikad gennadel a c’hoarvez eus sindikadoù lec’hel a-leizh (ijinourien dreist-holl – mengleuzioù, pontoù, metalouriezh, tredan...). Gant [[Karta al Labour]], a oa bet gourbommet e [[1941]], e oavoe aozet divodadur an aozadurioù sindikel zo anezho ha krouet e oa bet sindikadoù unan dre gorfuniad. An darn vrasañ eus ar sindikaderien a oa en em aozet e kuzh neuze.

Diazezet e oa bet ar [[frankizoù sindikadel]) en-dro gant al lezenn eus ar 27 a viz Gouere [[1944]] hag adkrouet ar c’hengevreadoù divodet adkrouet. E [[1948]] e voe krouet ar CGT-FO, ul luskad disrannet diouzh ar CGT hag ul luskad adreizhour enebet ouzh [[Strollad komunour Frañs war un dro. E [[1964]] e oa deuet ar CFTC da vezañ ar [[CFDT]] dre zigredenniñ ; ur [[CFTC]] nevez - disrann – a oa bet krouet gant emsaverien a nac’he an digredenniñ. E [[1992]] eo en em aozet en [[UNSA]]. El luskad « emren »-se ez eus dreist-holl sindikadoù o doa nac’het dibab etre ar CGT hag FO e [[1947]].

Tra m’eo a-boan uheloc’h feur ar sindikadelaat eget 5 % er gennad prevez (tra m’eo feur sindikadelaat ar broioù europat all tro-dro da 30 %, 50 % zoken), e Frañs ez eus ur bed sindikadel disrannet, a zo ennañ pemp kengevread a rae o mad eus un derc’houezusted dinac’hadus betek al lezenn eus an 20 a viz Eost 2008. ([[CGT]]. Ar c’hengevreadoù-se zo[[CFDT]], [[FO]], [[CFTC]] ha [[CFE-CGC]], kerkoulz hag an tri aozadur all [[UNSA]], [[FSU]] ha [[Unvaniezh sindikadel Kengret]], zo enno ar sindikadoù [[SUD]], e-touez traoù all.

Hervez [[ministrerezh al labour]],e oa sindikadet 8 % eus al labourerien frañsez a oa sindikadet e 2003.

Hervez ur studiadenn zo bet graet war ar sindikadañ gant ministrerezh al labour (DARES, miz Here 2004) e oa 3,5 % ar feur sindikadañ en embregerezhioù dindan 50 goprad (e-skoaz 5,2 % er gennad prevez) ; ne oa nemet 2,4 % evit a sell ar c’hopridi gant [[kevratoùkevradoù termenet o fad]] pe an [[etreadegourien]] (e-skoaz 9,5 % evit a sell ouzh c’hopridi gant [[kevratoù didermen o fad]] pe leun amzer).

An unvaniezhioù o doa ar muiañ a levezon en amzer ar rouanez Victoria a oa unvaniezhioù al labourerien berzhek, dreist-holl an ''Amalgamated Society of Engineers'' dreist-holl. Ne oa ket aet kalz war-raok an unvaniezhioù a veze emezelet outo labourerien perzhek pe damberzhek betek strinkadur an “New Unions” (Unvaniezhioù Nevez) e dibenn ar bloavezh [[1880]]. Ur roll a bouez a oa bet c’hoariet gant ar sindikadoù pa voe krouet Bodad dileuriañ al labourerien (“Labour Representation Committee”), a voe diazezet warnañ al [[Labour Party]] (Strollad al Labour) a vremañ. Liammoù strizh zo bepred etre al [[Labour Party]) hag an [[Trade union movement]].

Ar sindikadlezh labour-douar e Frañs a zo dileuriet gant :