Demokratelezh : diforc'h etre ar stummoù

Endalc’h diverket Danvez ouzhpennet
D Robot ouzhpennet: tt:Демократия; Kemm dister
Linenn 2:
 
 
An '''demokratelezh''' (ger benel ; [[liester]] : ''demokratelezhioù'' ; a-wechoù ''demokratiezh'') a zo un doare da aozañ [[afer]]ioù publik ur [[strollad politikel]] resis, ur [[riez]] pe ur [[kevredad|stad kevredet]] da gentañ holl, met e tle an demokratelezh bezañ en implij el liveoù izelañ a zo dezho ivez. Meur a doare aozañ ar mont-en-dro etre [[hinienn]]où ha [[strollad]]où an [[tiriad]] m'emaint o vevañ warnañ.<br />
Bez ez eus an demokratelezh eeun hag an demokratelezh-gannadiñ, houmañ an hini a gaver d'an aliesañ.
 
Linenn 9:
 
== [[Reolenn]]où diazez an demokratelezh ==
Ar reolenn gentañ a zo reolenn ar [[muiañniver]] a vez implijet koulz evit dilenn an dud karget gant leviañ an aferioù el [[live]]où uhelañ (ar pezh a vez anvet gouarnañ ivez) hag evit an divizout war reolennoù pennañ, al [[lezenn]]où, mont-en-dro ar [[strollerezh]] er [[bodadeg-lezenniñ|bodadegoù-lezenniñ]]. Koulskoude, e mare an demokratelezh [[kornôg]]el gentañ, houmañ savet gant an [[Aten]]iz er [[Vvet kantved kent Jezuz-Krist]], ne veze ket dilennet an dud e karg, met tennet d'ar [[sord]]. <br />
P'eo bet ijinet an demokratelezh a-enep an [[unpenniezh hêrel]] e tle ar [[karg|c'hargoù]] bezañ fiziet evit un amzer termenet (amzervezh ar [[respet]]) ha diouzh-se vez renevezet levierien ar bobl en un doare ingal.
<br />Met ar bennaenn a zo a-dreñv reolenn ar muiañniver a zo hini [[riegezh ar bobl]] pe, evel ma embanne [[Abraham Lincoln]], "gouarnamant ar bobl gant ar bobl e-unan". Ar bobl a zo amañ termenet evel [[hollad]] an dud a asant kaout ur [[gouarnamant]] dezho hag a c'hell e ober.
 
== [[Gwir]]ioù ar [[bihanniver]] hag ar [[minorelezh]]ioù ==
Ma lakaer ar muiañniver da vezañ e penn an traoù, ret eo diwall ar [[bihanniver]] eus ar pezh a vez anvet "[[gwaskerezh ar muiañniver]]" ha sevel reolennoù evit gwareziñ gwirioù ar bihanniver hag hini ar [[minorelezh]]ioù. A-wechoù e vez silet e-barzh ar sistem votiñ reolennoù ispisial evit ma vo dilennet kannaded ar minorelezhioù.
 
== [[Demokratelezh eeun]] ==
En demokratelezh eeun, n'eus ket a gannad e c'hellfe kemer divizou n'int ket bet kemeret gant [[bodadeg]] ar bobl en a-raok. An dud dilennet evit seveniñ an [[diviz]]où o deus ur respet da zoujañ outañ ha n'o deus ket droad e lezel a-gostez evit mont en un tu all. Lavaret e vez eus seveniñ ur [[respet rekis]].<br />
Ouzhpenn pennegezh divizou d'ar muiañniver kemeret gant ar bodad politikel e kaver un [[ostilh]] evit an [[degouezh]]ioù m'eo da goulenn [[ali]] ar bobl en e bezh, ar [[referendom]]. Implijet e vez ar [[prosezerezh]]-se en demokratelezh-gannadiñ e degouezhioù zo.<br />
E [[Bro-Suis]], ur [[riez kevredet]], e kaver [[skouer]]ioù an div seurt demokratelezhioù. Darn eus ar c'hantonioù (ur [[kanton suis|c'hanton suis]] a zo ur stad kevredet) o deus ur sistem demokratelezh-gannadiñ, met ar re vihannañ, izel niver o [[poblañs|foblañs]], o deus bodadoù riek (''landgemeinde''), an holl bobl bodet enno, hag a gemer divizoù hag a vot al lezennoù.
Linenn 23:
== [[Demokratelezh-gannadiñ]] ==
Pa vez lakaet da vont an demokratelezh-gannadiñ e lakaer ar bobl [[dilennadeg|dilenner]] da zilenn tud evit bezañ e [[kannad|gannaded]] ha leviañ ar strollerezh. Peurliesañ e vez savet ur sistem evit ma vo dilennet an danvez kannad dre ur [[votadeg]] m'eo muiañniver an dud o deus eztaolet o dibaboù an [[abeg]] evit embann m'eo bet fiziet ar respet d'an den. <br />
Daou seurt doare hollel lakaat an dilennerien da vezañ kannataet a zo, met mesket e vezont evit dilenn ur vodadeg-kannadiñ hepken a-wechoù :
# Dilenn pep kannad diwar [[votadeg]] an dud enskrivet en ur rann eus an tiriad, ar [[pastell-vro votiñ|bastell-vro votiñ]], ur bastell-vro votiñ ma ya da rastell votadegoù un nebeut tud aet war ar rank, an danvezioù-kannnad evit ar bastell-vro votiñ-se. Peurliesañ e vez dilennet an den en deus tapet ar muiañ eus ar votadennoù pe d'ar c'hentañ tro votadeg pe d'an eil ma 'z eus un eil tro rakwelet. Lavaret e vez ez eus an dilennadeg graet diwar reolenn ar muiañniver.
# [[Dilenn diwar ar c'henfeur]] ar vodadeg-lezenniñ : [[dregantad]] ar votadegoù eztaolet evit pep a roll danvezioù kannaded e pep a bastell-votiñ a zo ketpar da hini a vo evit implijet evit embann m'eo bet dilennet izili kentañ ar rolloù. Dre vras e vez ingal an tregantadoù jedet diwar ar votadennoù hag hini an danvezioù kannad dilennet e-keñver niver izili o roll a-bezh. Meur a sistem jediñ a zo evit evit dilennadegoù diwar ar [[kenfeur|c'henfeur]].
# E [[Israel]] e kaver ur [[sintezenn]] eus an daou sistem p'eo ar vro a-bezh ar bastell-vro votiñ, met dre ar c'henfeur e vez dilennet ar gannaded a ya e-barzh pep a vodadeg-kannadiñ nevez.
 
Linenn 142:
[[tl:Demokrasya]]
[[tr:Demokrasi]]
[[tt:Демократия]]
[[uk:Демократія]]
[[ur:جمہوریت]]