Scipio Africanus : diforc'h etre ar stummoù

== Deroù e red-buhez ==▼

E-kerzh an [[eil brezel punek]], yaouank-flamm c'hoazh, e kemer perzh Scipio, evel tribun-brezel, en [[emgann Cannae]] (en [[Apulia]]) e [[216 kent JK]]. Ur faezhidigezh c'hloazus eo a enep d'ar C'hartadad [[Hannibal Barka]]. E [[211 kent JK]] eo lazhet e dad hag e eontr bet kaset da Hispania da vrezeliñ ouzh lu [[Hasdrubal Barka]].▼

== Scipio en Hispania ==▼

Pa voe ret d'ar Romaned kavout ur jeneral gouest da gemer plas an daou Scipio bet lazhet en [[Hispania]], ne voe emouestlad ebet estreget Publius Cornelius Scipio. Daoust d'e yaouankiz eo anvet da brokoñsul e [[Spagn]] e [[211 kent JK]], da 24 bloaz. Eno e vod ar soudarded manet salv hag ar re degaset gantañ evit adperc'hennañ ar vro.▼

Kemer a ra [[Kartada Nevez]] ([[Kartagena]]) e [[209 kent JK]]. A-drugarez d'an trec'h-mañ e tastum ur gaer a breizh hag e tieub gouestlidi spagnat gwardet gant [[Hasdrubal]], ar pezh a zegas dezhañ kevredad ar geltiberianed. War-lerc'h un nebeut emgannoù eo mestr war Spagn a-bezh.▼

Diweshatoc'h e rank marc'hata gant ar roue nubian [[Sifaks]], dont a-benn eus un taol-dispac'h e-touesk e soudarded ha talañ ouzh meuriadoù iberian zo. A-benn ar fin e tistro da [[Roma]] glorius ha kanmeulet.▼

== Scipio en Afrika ==▼

Anvet da goñsul e [[204 kent JK]] e vez roet dezhañ [[Sikilia]]. Kas ar brezel betek [[Afrika]] eo e bal evit lakaat [[Hannibal]] da guitaat Italia. Mont a ra kuit eus Sikilia, gant 50 lestr-brezel ha 400 lestr-treuzdougen, o tremen dre [[strizh-mor Messina]] ha kemer kêr [[Lokrez]] a oa a-du gant ar Gartadiz. Etre 12000 ha 35000 soudard a oa gantañ hervez an istorourion roman.▼

E [[204 kent JK]] emañ Scipio en Afrika eta. [[Massinissa]], a oa bet diberc'hennet eus an tron gant [[Sifaks]], a adstroll anezhañ gant ur bagad numidian. Deroù ar brezel a zo tuet d'ar Romaned. Tro wenn a ra Scipio dirak [[Utika]] evelato. E [[203 kent JK]] eo Scipio prokoñsul. Trec'h eo war ar jeneral [[Kartada]] [[Hannon]]. E-kerz [[emgann ar plaenennoù bras]], e-kichen [[Sirta]], e trec'h lu ar roue numidian [[Sifaks]] ha bagadoù kartadat renet gant [[Hasdrubal Gisko]]. Tapet eo [[Sifaks]] nebeut war-lerc'h ha [[Massinissa]], kevredad Scipio, an hini eo a zo mestr war [[Numidia]]. Aloubiñ a ra Scipio [[Tunis]] e [[203 kent JK]].▼

Bloaz war-lerc'h, e 202 kent JK, e trec'h ar Gartadiz da vat. Aon en deus sened [[Kartada]] e vefe sezizet ar geoded gant Scipio. Gervel a ra [[Hannibal]] a oa staliet er Bruttium en Italia neuze. Kendivizoù a beoc'h a zo etre an daou jeneral. Met n'eus diskoulm ebet. E gwirionez ne fell da hini ebet anezho kavout unan. War an dachenn emgann eo e vo gwelet diskoulm ar brezel : hini [[emgann Zama]], e miz Here [[202 kent JK]]. En un tu emañ ar Romaned, ar gevredidi latin hag an Numidianed, en tu all ar Gartadiz ha soudarded diwar c'hopr Galia, Italia ha Spagn. Un emgann gouez an hini eo hag a echu gant trec'h ar Romaned. Ret eo d'ar Gartadiz plegañ d'o diferadennoù a beoc'h.▼

Adalek neuze e vo lesanvet Scipio ''Africanus'' (Skipio an Afrikan), « an hini en deus trec'het an Afrikaned ». A-wechoù e vez ouzhpennet ''Africanus'' '''''major''''' evit ober an diforc'h gant [[Skipio Emilian]] a oa lesanvet ''Afrikanus'' ivez.▼

== An distro da Roma ==▼

Sensor eo e [[199 kent JK]] a-gevret gant [[Publius Aelius Paetus]]. E [[194 kent JK]] eo koñsul evit an eil gwech. N'eo ket dibar ar c'hoñsulad-mañ avat. Kemer a ra perzh er brezel a-enep da [[Antiochos III]] a [[Siria]] asambles gant e vreur [[Skipio an Asian]]. E [[189 ket JK]] eo [[priñs ar sened]] evit an trede gwech. Luziet eo fin e vuhez abalamour d'ar mammennoù en em zislavar. Tamallet e vez dezhañ bezañ laeret arc'hant gounezet e-kerz emgannoù en Azia gant daou dribun ar werin, ar vreudeur [[Quintus Petilius]]. Neoazh e vez difennet gant e enebour a-viskoazh, an tribun [[Tiberius Sempronius Gracchus]], war bouez e oberenn e-kerz an eil brezel punek. Dilaosket eo an argerzhadur a-benn ar fin. Mervel a ra e [[Liternum]]. « ''Bro zizanaoudek, n'ho po ket ma eskern'' » a lavare skrid-bez e vaen-bez.▼

== Prederouriezh ==▼

[[Cicero]], er c'hwec'hvet lodenn eus ''Ar Republik'' ([[55 kent JK]]), anvet « Hunvre Scipio », a zispleg e oa Scipio troet d'ar [[bitagorerezh]].▼

== Mammenn ==▼

''Istor Roma'', gant [[Titus Livius]].▼

[[esan:Publio CornelioCornel Escipión el Africanol'Africán]]▼

[[fi:Scipio Africanus]]▼

[[he:פובליוס קורנליוס סקיפיו אפריקנוס]]▼

[[ja:スキピオ・アフリカヌス]]▼

[[sh:Scipion Afrikanac]]▼