Taol-mouezh : diforc'h etre ar stummoù

Endalc’h diverket Danvez ouzhpennet
SieBot (kaozeal | degasadennoù)
D Robot ouzhpennet: la:Accentus
Diverradenn ebet eus ar c'hemm
Linenn 10:
<small>(Gwelit ivez ar penand pennañ: "[[mentadur (yezhoniezh)|Mentadur]]")</small>
 
Er yezhoù [[mentadur hervez an taol-mouezh|mentadet hervez an taol-maouez]] e vez merket merket lusk ar frazenn hervez an doare ma vez ingalet an ameramzer o tremen a daol-mouezh da daol-mouezh dre lakaat da dremen an hevelep amzer dre vras etre pep taol-mouezh ha [[Troc'hadur (yezhoniezh)|didroc'het]], [[sinkopenn|diverret]] ha zoken da [[Apokoptenn|skarzhet]] penn-da-benn e vez ar [[vogalenn|vogalennoù]] gwan, da lâretlavarout eo vogalennoù hep taol-mouezh pennañ warne, evit gallout derc'hel gant al lusk-se pa vez komzet buan pe vuanoc'h.
 
E [[yezh|yezhoù]] all, avat, [[Mentadur hervez ar silabennoù|mentadet hervez ar silabennoù]] pe [[Mentadur hervez ar moraoù|hervez ar moraoù]] e vez merket lusk ar frazenn dre ingalañ an amzer o tremen a [[silabenn]] da silabenn hep derc'hel kont eus lec'h an taol-mouezh ha distaget e vezont eren memeshevelep doare neuze ar vogalennoù er silabennoù kreñv (warne an taol-mouezh) evit er silabennoù gwan.
 
== Taol-mouezh difiñv ==
 
Difiñv pe stabil eo an taol-mouezh e yezhoù 'zo, da lâretlavarout eo e vez taolmouezhiet an hevelep silabenn atav, e velevel da skouer:
 
: Kentañ silabenn ur ger, d.s. [[finneg]], [[hungareg]] ha [[tchekeg]]
Linenn 24:
E [[brezhoneg]] e vez taolmouezhiet an eil silabenn diwezhañ peurliesañ, estreget en un nebeut degouezhioù resis o tennañ da [[ger kevrennek|c'herioù kevrennek]], da skouer "dilun" (< "deiz + lun"), "petra" (< "pe + tra") ha da stummoù diverret, da skouer "amann" diwar "amanenn".
 
E yezhoù all, al [[latin]] en o zouez, e vez taolmouezhiet silabennoù disheñvel en un doare rakwelus ha reizh hervez struukturstruktur resis an eil silabenn diwezhañziwezhañ.
 
Reolennoù taol-mouezh reizh ez eus gant yezhoù a seurt-se.
 
A-wezhoù e vez lâretlavaret e kouezh an taol-mouezh e [[galleg]] war an eil silabenn, met e gwirionez n'eus taol-mouezh ebet e galleg liammet ouzh struktur silabennek ar [[ger|gerioù]]. En e lec'h e kaver un [[hedaderezh]] ma vez pouezet war silabenn diwezhañziwezhañ pe eil silabenn diwezhañziwezhañ ur chadennad gerioù (e gwirionez ur [[rannfrazenn]]).
 
Diouzh an tu al, avat, ez eus meur a yezh all, ar [[saozneg]], an [[italianeg]] hag ar [[spagnoleg]] en o zouez, mma'azz eo amreizh lec'h an taol-mouezh ha daoust ha ma c'hell bezañ taolmouezhiet ur silabenn resis dre vras evel da skouer e [[spagnoleg]] e kaver meur a c'her all taolmouezhiet war ur silabenn all hep reolenn sklaer ebet. Dre ma n'eus reolenn reizh ebet evit goûtgouzout e pelec'h emañ taol-mouezh pep ger resis e rank bezañ desket dre eñvor a c'her da c'her. E yezhoù a seurt-se e c'hell talvezout an taol-mouezh evit diforc'hañ etre gerioù [[heñvelson]] a-hendall, da skouer e [[galizeg]]:
: Taol-mouezh war an eil silabenn diwezhañziwezhañ, d.s ''agora'' ("bremañ")
: Taol-mouezh war ar silabenn gentañ, d.s. ''ágora'' ("[[agora]]")
 
E [[saozneg]] e c'hell talvezout lec'h an taol-mouezh war gerioùc'herioù heñvelson a-hendall evit lakaat an diforc'h etre [[:Rummad:Rummad yezhadur|rummadoù yezhadur]] disheñvel, da skouer :
 
: [[Verb]]: ''prodúce'' ("produiñ")
: [[Anv-kadarn]]: ''produce'' ("produ")
 
Kavet e vez degouezhioù damheñvel ivez ma talvez lec'h an taol-mouezh da diforcziforc'hañ etre stummoù [[yezhadur]]el disheñvel e [[ruseg]] hag en [[alamaneg]].
 
== Efedoù an taol-mouezh a-hed istor ur yezh ==
Alies a-walc'h e kemm ar silabennoù taolmpuezhiettaolmouezhiet en un doare disheñvel diouzh ar silabennoù all keit ha mam'c'hemañ ur yezh war diorrenziorren a-hed an amzer. Er [[yezhoù romanek]], da skouer, e silabennoù taol-mouezhiet eo deuet [[hirder vogalennek|vogalennoù berr]] al [[latin]] a orin /e/ hag /o/ da vezañ [[diftongenn|diftongennoù]]. Diwar ar c'hemm-se e savas un doare [[apofoniezh]] e displegadur verboù 'zo e meur a yezh romanek a-vremañ, da skouer e [[spagnoleg]] ''volver'' ("distreiñ") > ''v'''o'''lví'' ("distrois") met ''v'''ue'''lvo'' ("distroan").
 
== Notadur ==
Implijet e vez alies an [[tired lemm]] ha/pe nebeutoc'h an [[tired boud]] evit merkañ lec'h an taol-mouezh e meur a [[yezh]] hervez bep o reolennoù reizhskrivañ, evel da skouer e [[spagnoleg]] pe er [[geriadur|geriadurioù]]], da skouer en [[izelvroeg]], d.s. ''achterúítgang'' ("gwashadur") kv. ''áchteruitgang'' ("mont er-mezmaez dre a-dreñv) skrivet o daou ''achteruítgang'' dre voaz hepmuiken a-hendall, hag e [[ruseg]], da skouer вимовля́ння, skrivet вимовляння hepmuiken dre voaz a-hendall.
 
Hervez reolennoù treuzskrivañ al [[LFE|lizherenneg fonetikel etrebroadel]] avat e vez implijet [[sinoù diakritek]] arbennik skrivañ dirak ar silabennoù taolmouezhiet: [ˈ] evit merkañ an taol-mouezh pennañ ha [ˌ] evit merkañ an taol-mouezh a eil renk, d.s. /sɪˌlæbəfɪˈkeɪʃən/ (saozneg, ''syllabification": silabennadur")