Politikerezh rannvro Unaniezh Europa : diforc'h etre ar stummoù
Endalc’h diverket Danvez ouzhpennet
rummad |
Y-M D (kaozeal | degasadennoù) D liammoù |
||
Linenn 1:
'''Politikerezh rannvro Unaniezh Europa''', pe c'hoazh '''politikerezh kenstagusted ekonomikel, sokial ha tiriadel Europa''' a zo e bal diorren rannvroioù Europa en un doare kendoniet ha kenstag.
Diwar intrudu Kengor Europa, a oa renet gant [[Jacques Delors]], e voe lakaet kenstagusted ekonomikel ha sokial Europa er Skrid Unel e [[1986]]. Divizet e voe gant ar stadoù izili kement-mañ : a-benn broudañ un diorren kendoniet evit ar Gumuniezh en he fezh e tiorren ha kendalc'h homañ hec'h obererezh evit kreñvaat he c'henstagusted ekonomikel ha sokial. Mennout a ra ar Gumuniezh dreist-holl bihanaat ar forc'hadenn etre ar rannvroioù ha dale ar rannvroioù paourañ.
Anv zo eus lakaat e pleustr [[Disklêriadur Schuman]] d'an 9 a viz Mae [[1950]] : Europa ne vo ket graet en un taol, nag en ur savadenn hollek kennebeut : graet e vo gant oberiantizoù fetis a grouo da gentañ ur genskoazell da dra. Ouzhpenn-se e venn kevreadelerien zo diorren ur seurt Europa ar rannvroioù. Erfin emañ 12 stad nevez o paouez mont e-barzh [[Unaniezh Europa]] (10 e miz Mae [[2004]] ha 2 e miz Genver [[2007]]), hag anv a zo eus ur politikerezh kenskoazell evito, evito da c'hounit war o dale e-keñver diorren.
==Palioù ar politikerezh rannvro==
E [[2008]] ez eus en Unaniezh Europa 271 rannvro, digempouez o live diorren. Meur a zilañs a zo gant rannvroioù zo : PDK izel, enezennadur, ekonomiezh gwallet gant adframmadurioù ekonomikel...
Mennout a ra ar politikerezh rannvro bihanaat an diforc'hioù ekonomikel ha sokial-se etre rannvroioù an Unaniezh, a noaz ouzh savidigezh un hollad kenstag ha buhezek. Diazezet eo ivez war deorienn an emsavioù keñveriet a ziskouez an tuioù mat eus kreskiñ an eskemmoù etre ar broioù, war-bouez ma vez ul live diorren damheñvel gant ar broioù-se. Kadarnaet eo bet ar pal-se gant Jacques Delors en e vuhezskrid : "Nec'het e oan gant kempouez etre roll ar marc'had hag ar reoliata, gant ar politikerezhioù kunduiñ ha kerreizhañ". Harpañ a ra erfin war un argerzh geografel, oc'h istimañ o deus ar geodediz european lec'hiet en un tiriad dibourvez nebeutoc'h a spletoù evit taliñ ouzh an dazont.
Linenn 15:
Hiziv e venn ar politikerezh rannvro bihanaat an diforc'hioù etre ar rannvroioù dre harp tri fal boutin d'an holl rannvroioù : harpañ al labour, luskañ ingalded ar chañsoù (etre ar wazed hag ar maouezed peurgetket) ha gwarediñ an endro. En ur zoujañ ouzh an teir fennaenn-se an hini e rank pep obererezh rannvro an Unaniezh bezañ lakaet e pleustr.
==Ar politikerezh rannvro a-raok [[2000]]==
Abaoe [[1957]] e voe meneget gant [[feur-emglev Roma]], er rakskrid, ar redi da greñvaat unander an ekonomiezhioù ha da warediñ o diorren kempouez en ur vihanaat an diforc'hioù etre ar rannvroioù, ha dale an tiriadoù dibourvez. Diwar-se e voe krouet daou font dre sekteur : [[Font sokial Europa]] (FSE) ha [[Font Europa]] evit heñchañ ha gwarantiñ al labour-douar (FEHGL/FEOGA). E [[1975]] e voe krouet Font Europa evit diorren ar rannvroioù (FEDR/FEDER). E bal eo dasparzhañ ul lodenn eus budjed ar gumuniezh d'ar rannvroioù tapet dale e-keñver diorren ganto
E [[1986]] an hini e voe raktreset ur politikerezh kenskoazell frammet gant [[Skrid Unel Europa]]. Hervez mennozh ar sinerien e rank degas ur c'hontrel-fed da redioù ar marc'had boutin evit broioù ar Su hag ar rannvroioù displet all.
==Ar politikerezh rannvro etre [[2000]] ha [[2006]]==
===Ul lodenn vras eus budjed an Unaniezh===
Er c'houlzad [[2000]]-[[2006]] eo budjed ar politikerezh rannvro 257 miliard euro. An eil dispign brasañ eo e budjed an Unaniezh (37%), goude politikerezh boutin al labour-douar (PAC:43%).
Da [[Bro-C'hall|Vro-C'hall]] e voe roet ouzhpenn 17 miliard euro.
Roet e vez ar yalc'had-se gant [[Kengor Europa]] war-bouez un nebeud stuzioù (implij mat an arc'hant, treuzwelusted...) d'ur bennadurezh (anvet "pennadurezh merañ") dileuriet gant pep stad ezel. Harpañ a ra ar bennadurezh-mañ da ziorren raktresoù e rannvroioù an Unaniezh en ur genarc'hantiñ anezho (da skouer e tibab, e kenlabour gant ar pennadurezhioù lec'hel hag european, da genarc'hantiñ gant 20% un imbourc'hva klaskerezh en ur skol-veur pe gant 50% sikour an dud lakaet diaes da gaout o aotre-bleinañ).
| |||