|
a
[[de:Ivo Hélory]]
[[en:Ivo of Kermartin]]
[[fr:Yves Hélory de Kermartin]]
[[ko:이보 헬로리]]
[[Rummad:Istor relijiel]]
[[Rummad:Istor Breizh]]
[[Rummad:Sant katolik]]
[[Rummad:Sant Breizh]]
{{Peurunvan}}
[[Skeudenn:Pardon Landreger.jpg|thumb|250px|right|Pardon Sant Erwan e [[Landreger]] e miz Mae 2005]]
Ur [[sant katolik]], brezhon e orin, eo bet [[sant Erwan]], eil patron [[Breizh]] war-lerc'h [[Santez Anna]] ha patron an [[alvokad]]ed. Lidet e vez e ouel d'an [[19 Mae|19 a viz Mae]].
Ganet e voe '''Erwan Helouri''' d'ar [[17 Here|17 a viz Here]] [[1253]] e Kervarzhin, tost da [[Landreger]], war barrez [[Ar Vinic'hi]]. Eus an noblañs izel e oa e dad.
E vamm Azou a Genkiz a oa leun a feiz ha don he deoliezh. Menegiñ a reer alies he diskleriadenn : ''« Bevit, ma mab e doare da zont da vezañ ur sant. »''
E-pad 10 vloaz (eus [[1267]] da [[1277]]) e studias Erwan ar [[feizoniezh]] hag ar gwir e [[skol-veur Pariz]]. Er mare-se e oa [[Tomaz Akwino|Sant Tomaz Akwino]] o kelenn ar feizoniezh eno. Goude-se ez eas Erwan da skol-veur [[Orleañs]] evit studiañ ar gwir foran e-pad daou vloavezh.
Adalek an oad a 27 vloaz e voe fiziet en Erwan ar garg a varner-iliz (« official » e galleg) e [[Roazhon]] da gentañ e-pad 5 bloavezh, hag e [[Landreger]] da c'houde, dre ma oa bet galvet da zont eno gant an Eskob. Neuze e voe beleget Erwan hag ouzhpenn e garg a varner-Iliz e voe fiziet ennañ ar garg a [[person|berson]] e [[Tredraezh]] da gentañ, ha goude [[1292]] e [[Louaneg]] betek e varv.
Un den a-bouez e oa ar barner-Iliz staget ouzh an [[ofisialded]], [[lez-varn]] an eskob. Barn a rae ar prosezoù a denne d'ar [[kloareg|gloer]], d'ar [[studier]]ion, d'an intañvezed, d'an [[emzivad]]ed, ar re a denne d'an aferioù relijiel pe d'ar c'hudennoù arc'hant stag ouzh an aferioù tiegezh.
Daoust dezhañ bezañ barner e kemere ivez al labour a [[alvokad]], dreist-holl hini '''alvokad ar re baour''', rak merzet en doa e ranke alies an dud izel en em zifenn o-unan er prosezioù, gwell pe well. Lavarout a rae dezho : ''« Touit dirazon eo reizh hoc'h afer hag ho tifennin evit netra. »'' Da neuze ne c'helle netra e herzel, nag ar skuizhder - rankout a reas mont alies da vreutaat e Teurgn.
Galvet e veze dibaouez gant parrezioù [[Bro-Dreger]] da vont da brezeg eno. Mont a rae betek enno, war droad evel-just, evel ar beorien. C'hoarvezout a rae dezhañ alies prezeg peder pe bemp gwech en hevelep deiz, e peder pe bemp iliz disheñvel, hag ar fideled a yae a barrez da barrez d'e selaou.
Maner Kervarzhin a oa lec'h-emgav ur bern [[klasker-bara|klaskerion-vara]], rederion-vro, klañvidi. Darn ne dremenent nemet un nozvezh etre daou dennad kantren; met darn all a chome pelloc'h; bezañ zo darn zoken hag a chomas da vat. Kement-se a redias Erwan da lakaat sevel war e zomani un ti all, evit lojañ eno evit mat kozhidi ha klañvourion dibare e doare da lezel muioc'h a lec'h er maner evit ar re na raent nemet tremen. En herberc'hti-se a Vinic'hi ez ae Dom Erwan d'ober war-dro ar reuzeudion, o kas dezho da zebriñ, o komz hag o pediñ ganto. Er goañv e rae tan evito tra na rae kammed evitañ e-unan.
E-kichen an herberc'hti-se e lakaas ivez sevel ur [[chapel]] a zedias d'ar [[Gwerc'hez Maria|Werc'hez]] ha da [[Sant Tudwal]]. Hag evit ma vefe miret gant aked an div roïdigezh-se evit ar re baour eo e skrivas e destamant, levezonet gant e skiant a zen a lezenn.
E derou ar bloaz [[1303]], Dom Erwan, ''« brevet-holl, ha faezh, muioc'h c'hoazh gant al labour eget gant strizhentezoù ha kozhni »'' - ne oa nemet 50 vloaz, a zistroas da Gervarzhin da chom betek an diwezh. D'ar 15 a viz Mae e lidas an Oferenn evit ar wezh diwezhañ. En em astenn a reas da c'houde war e wele fall : un tamm [[plouz]] ha goubenner ebet. Aze eo e resevas ar gweladennoù diwezhañ : e vignoned a bouezas evit ma vefe lakaet dindanañ un tamm muioc'h a blouz. Nac'hañ a reas, o lavarout ''« e oa en e aes evel ma oa. »'' Resev a reas e [[nouenn|sakramantoù diwezhan]]. D'ar sul beure, pa groge an heol da barañ, e rentas e ene d'e Zoue.
Mervel a reas Sant Erwan eta d'ar sul [[19 a viz Mae]] [[1303]], en e vaner, Kervarzhin er Vinic'hi. Ar memes deiz e tegouezhas beleion eus [[Landreger]] da Gervarzhin, kemer a rejont korf Dom Erwan war o [[divskoaz]] hag e gas a rejont d'an Iliz-Veur e-kreiz un engroez tud entanet. A-hed an deiz e tibunas an engroez hag e pedas an dud e-kichen ar c'horf. An deiz war-lerc'h e voe douaret en [[Iliz-veur sant Tudwall e Landreger|iliz-veur]]. Evel-se e krogas unan eus [[brasañ pic'hirindedoù Breizh]].
War c'houlenn eskob Landreger ha [[Yann IV a Vreizh|Yann IV]], dug Breizh, e voe digoret [[prosez santelezhadur Dom Erwan]] e [[1330]], renet gant daou eskob hag un tad-abad. 243 zest a roas o zesteni, kinniget e voe an destenn d'ar [[pab]] e [[1332]]. An [[diskleriadur a santelezhadur]] a voe embannet en [[1347]], ha [[releg]]où Sant Erwan a voe treuzkaset en Iliz-Veur. Ur bez a voe savet a-us. Distrujet e voe e-pad an [[dispac'h gall]], hag ur maen-bez meurdezus all a voe savet e dibenn an [[XIXvet kantved]]. Hennezh eo a vez gwelet c'hoazh en iliz-veur Landreger hiziv an deiz.
=Kantikou da Sant Erwan=
==Kantik Sant Erwan==
Nann, n'eus ket e Breizh, nann, n'eus ket unan<br/>
Nann, n'eus ket ur sant, evel sant Erwan<br/>
Nann, n'eus ket ur sant, evel sant Erwan<br/>
N'eus ket en Argoad, n'eus ket en Arvor,<br />
Koulz ha sant Erwan 'vit an dud a vor ''(2x)''
Nann, n'eus ket er vro, 'vel ma lavarer,<br />
Hag a ve ken mat 'vit al labourer
N'eus ket kaeroc'h skouer d'an dud a lezenn<br />
Evit sant Erwan, skouer ar veleien
Evel hon Tadoù, int, tud a gredenn,<br />
Lavaromp d'ar Sant, 'n ur gaer a bedenn:
Aotrou Sant Erwan, Patron Breizh-Izel,<br />
Bezañ treitour deoc'h, nann, kentoc'h mervel
==Kantik da Sant Erwan==
Aotrou Sant Erwan benniget,<br />
Enor ha skoazell hon bro,<br />
An neb ho ped en deus bepred<br />
Un difennour en neñvou.
1. En hon touez, eus a Sant Erwan<br />
Bras eo or madoberou ;<br />
O soñjal enno pep unan<br />
A wir galon lavaro.
2. En neñvou 'vel war an douar<br />
Sant Erwan 'zo galloudus,<br />
Hag e galon, d'an neb e gar,<br />
' Zo mat ho trugarezus.
3. Ar vamm pe laver ur bedenn<br />
Da Sant Erwan beure-noz,<br />
Kalon he mab 'vel ur rozenn<br />
'Dro war-du ar Baradoz.
4. An devezhour, an den a boan,<br />
Bemdez kent mont d'e zevezh,<br />
Mar deu da bediñ Sant Erwan,<br />
A gano gant levenez :
| 