Konfusius : diforc'h etre ar stummoù

Endalc’h diverket Danvez ouzhpennet
D Robot ouzhpennet: map-bms:Konfusius; Kemm dister
Linenn 1:
[[Skeudenn:Confucius 02.png|thumb|170px|Konfusius]]
'''Konfusius''', sinaeg 孔夫子, [[pinyin]] '''Kong Fuzi''' (551 KJK - 479 KJK)<ref>CHIN Annping, ''The Authentic Confucius. A Life of Thought and Politics'', Scribner, New-York, 2007, ISBN 978-0-300-15118-3<br />Troet e galleg gant Sylvie Taussig dindan an talbenn ''Confucius. Un sage en politique'', Seuil, Paris, 2010, ISBN 978-2-02-099057-8.<br />*A-benn aesaat ar c'hlask evit an nann-saoznegerien ez eo da embannadurioù gallek al levrioù meneget e vo graet dave er pennad-mañ hiviziken.</ref> eo bet ar prederour [[Sina|sinaat]] en deus bet al levezon vrasañ war sevenadur ha kevredigezh e vro e-pad tremen daou vil bloaz.<br />
:Dre e emzalc'h hag e gendivizoù e lakae pouez war onestiz an dud hag ar gouarnamant, ha reizhded an darempredoù kevredigezhel. An talvoudegezhioù-se a c'hounezas tachenn war prederouriezhioù all evel al [[Lezennouriezh (prederouriezh sinaat)|Lezennouriezh]] sinaat ha kelennadurezh an [[Daoegezh]] gant [[Lao Zi]].
 
Linenn 6:
 
==An andonioù==
Dre dammoù skridoù bet kendastumet ha dielfennet a-hed kantvedoù e ouzomp diwar-benn Konfusius, e soñjoù hag al levezon en deus bet war Istor Sina hag ar broioù sinaet.<br />
Teir andon bennañ zo :
* '''Kendivizoù Konfusius''' (''Lunyu'')<br />
:Ar skrid-mañ eo an hini tostañ da Gonfusius. Ur c'hendastumad eo, ugent rann ennañ, eus studiadennoù berr kevret gant kendivizoù ha prezegennoù. Savet eo bet diwar tammoù eus karnedoù-beaj, notennoù ha burutelladennoù a-berzh Konfusius e-unan pe digant tud all.<br />
:Den ne oar piv a grogas da gendastum an danvez-se, er c'hantved kentañ goude marv Konfusius hep mar. E heulierien fealañ eo, a greder, a voe mennet da dreuzkas gouiziegezh un den na felle ket dezho e vije disoñjet.
* '''Bloazdanevelloù Nevezamzerioù ha Diskar-amzerioù dugelezh Lu'''
:Hanez ofisiel Stad Lu eo, bet dalc'het etre 722 ha 481 KJK. Dre ma teu digant galloud ar Stad ne zanevell nemet an darvoudoù o deus ul levezon war politikerezh ar vro : an darempredoù etre Stadoù ; ganedigezh, eured ha marv renerien ar Stadoù gwizien ; buhez ha labour ar vaodierned pennañ ; ar c'hefredioù soudardel ; an emsavioù hag an aloubadurioù ; an darvoudennoù naturel, a vez lakaet da ziouganoù.<br />
:Ar ''Bloazdanevelloù'' eo o deus roet an anv ''Marevezh an Nevezamzerioù hag an Diskar-amzerioù'' d'an hanter kentañ eus ren ar remziad Zhou eus ar Reter, da lavaret eo ar bloavezhioù 770–476 KJK.
* '''Displeg Zuo''' (''Zuo zhuan'')
:Ur ''zhuan'' eo, da lavaret eo ur rummad notennoù ha displegoù bet savet a-benn sklaeraat ar ''Bloazdanevelloù''. Er ''zhuan''-se e tesker, da skouer, ar perag eus ur brezel pe eus diskar ur maodiern.<br />
:Un heuliad danevelloùigoù a ya da sevel ar skrid-se, a heuilh rik red an amzer hep bezañ urzhiet dre zodennoù. Dre ''Displeg Zuo'' e tesker lignez sevenadurel Konfusius, hag alese diazez e brederouriezh – perak e ranke un dug, hervezañ, bezañ gouiziek war ar barzoniezh hengounel kent bezañ gouest da ren en un doare reizh.<ref> CHIN Annping, ''op. cit.'', pp. 23-25.</ref>
 
==Anvioù Konfusius==
===En e vev===
* '''Kong Qiû''' (孔丘), distaget "kong tchïou", e oa e anv gwirion ; paot eo an anv ''Kong'' e Sina.
* '''Zhong Ni''' (仲尼) e oa e raganv a sevended. Ar raganv kevredigezhel, raganv a lenneg pe raganv a sevended a reer eus ul lesanv ha veze roet d'ar baotred (pe a veze dibabet ganto) d'o naontekvet deiz-ha-bloaz. Lod merc'hed ivez o devoe unan pa zimezent. Er vuhez kevredigezhel e veze arveret al lesanv-se.<ref>CHIN Annping, ''op.cit.'', p. 21</ref>
* '''Kong Fuzi''' (孔夫子), "Mestr Kong" e voe lesanvet goude e 60vet bloavezh.
 
===Goude e varv===
* Er bloavezh 1 GJK (kentañ bloavezh ar marevezh Yuanshi e ren ar remziad Han) e voe roet da Gonfusius e gentañ anv dalif, 褒成宣尼公, '''Aotrou Bāochéngxūanni''', a dalvez kement hag "Aotrou Ni a c'haller meuliñ".<br />
A-douez meur a lesanv e c'haller kinnig amañ ar re baotañ :
* '''Wànshìshībiǎo''' (萬世師表), "Patrom ar Gelennerien a-dreuz an Oadoù".<br />
* '''Zhìshèng''' (至聖), "Ar Fur Meurañ" ;<br />
* '''Xiānshī''', (先師), "Kentañ Kelenner", pe "Ar C'helenner a sikour ar re fur en o disoc'hoù" ;<br />
* '''Zhìshèngxiānshī''' (至聖先師), "Ar Furañ Kelenner Marv Azeulet", a voe goveliet diwar an daou lesanv kent er bloavezh 1530 GJK, navet bloavezh er marevezh Jianing e ren ar remziad Ming.<br />
 
Pa oa ar [[Kompagnunezh Jezuz|jezuad]] italian [[Matteo Ricci]] (1552-1610), ha jezuidi all en e c'houde,o treiñ levrioù sinaek e yezhoù ar C'hornôg e voe '''Kong Fuzi''' (孔夫子) latinaet e '''Konfusius'''. Chomet eo an anv-se er C'hornôg abaoe.<br />
Stummoù sinaek lakaet e lizherennoù roman a gaver ivez avat : ''Kong Fuzi'', ''Kong fu zi'', ''K'ung fu-tzu'' (pe ''Kung fu-tze'', a zo diresisoc'h).<br />
Kement ha "Kelenner" e talvez ''Fuzi''. Hervez an hengoun sinaat e oa dizoujus gervel ur c'helenner dre e anv, neuze e veze graet ''Kong Fuzi'' , "Mestr Kong", anezhañ, ha dre an anv-se e vez anavezet e Sina betek hiziv an deiz zoken.<br />
Diret eo ar gealarouez 夫 ''fu'' er Sinaeg a-vremañ ; aliesoc'h neuze e vez Konfusius anvet '''Kong Zi''' (孔子).
 
==E vuhez==
<ref>CHIN Annping, ''op. cit.''</ref><ref>LÉVI Jean, ''Confucius'', Albin Michel, "Spiritualités vivantes", Paris, 2003 (stumm-chakod).</ref>
Hervez an hengoun e oa Kong Shu Liang He, tad Konfusius, un diskennad eus Yi Yin, anezhañ pennmaodiern Cheng Tang, diazezer ar remziad Shang a renas eus 1570 KJK betek 1045 KJK.<br />
Ur c'hadour e oa, brudet evit e gurioù e daou emgann, ar pezh a zegasas un douar-dalc'h dezhañ kent bezañ gouarnour ar Stad kozh Lu e-pad ur mare ; er Su d'ar rannvro Shandong a-vremañ e oa ar Stad-se. Eno e oa o chom en ur gêr anvet Zou, e-kichen Qufu.<br />
D'an oad a 65 bloaz e kemeras Shu Liang He un azpried, anezhi un dimezell Yan Zheng Zai na oa nemet 15 vloaz.<br />
En diskar-amzer 551 KJK, d'an 28 a viz Gwengolo hervez an hengoun, e c'hanas Zheng Zai ur mab a voe anvet '''Kong Qiû''', en abeg d'ar run (Qiû e sinaeg) ma oa-hi aet da bediñ kent gwilioudiñ. Edo Sina e dibenn ar predad a vez anvet ''Nevezamzerioù ha Diskar-amzerioù'' gant Sinaiz (gwelit uheloc'h).
 
Linenn 55:
N'eus ket tu neuze da sevel buhezskrid Konfusius en un doare resis, met diwar labour istorourien a glaskas lakaat e lavarennoù da glotañ ouzh Bloazdanevelloù dugelezh Lu <ref>''La Chronique de la principauté de Lòu'', troet gant Séraphin Couvreur, Cathasia, "Les Humanités d'Extrême-Orient", Paris, 1951, teir levrenn.</ref> e c'haller reiñ un tamm amzeroni.<ref>LÉVI Jean, ''op. cit.'', pp. 319-321.</ref>
[[Skeudenn:Confuciustombqufu.jpg|thumb|Bez Konfusius e Qufu<br.>e rannvro Shandong]]
'''551 KJK''', d'an 28 a viz Gwengolo hervez an hengoun : ganedigezh e Qufu, dugelezh Lu.<br />
548 • Marv tad Konfusius.<br />
544 • D'an oad a 7 vloaz e vourr o staliañ rikoù al lidoù.<br />
537 • D'an oad a 15 vloaz e ouestl e vuhez da studiañ an Istor, al lidoù, ar varzhoniezh hag ar sonerezh hengounel.<br />
534 • Marv mamm Konfusius.<br />
532 • Eured da 20 vloaz.<br />
531 • Ganedigezh e vab Po Yu ; ur verc'h en devo da c'houde, a zimezo gant e heulier Kong Ye Zhang.<br />
522 • Krog eo heulierien d'em vodañ tro-dro dezhañ.<br />
518 • D'an oad a 34 bloaz e teu da vezañ tigelenner en tiegezh Mong Souen, unan eus an teir familh emañ ar galloud ganto e dugelezh Lu.<ref>LÉVI Jean, op. cit., p. 40.</ref><br />
517 • Tec'hel a ra dug Lu diouzh ar vro ; Konfusius a gav repu er rouantelezh amezek Qi. <br />
501 • Yang Hu, un enebour da renerien Lu, a c'houlenn digant Konfusius mont d'e heul ; nac'hañ a ra Konfusius. Ne zeuas ket Yang Hu a-benn da gemer ar galloud ha tec'hel a reas d'ar rouantelezh Qin.<br />
499 • Maodiern ar Reizh ha kuzulier dug Lu eo Konfusius.<br />
498 • Konfusius a laka diskar kreñvlec'hioù an tri ziegezh a rann ar galloud etrezo er Stad Lu.<br />
497 • "Darvoudenn an dañserezed" : dre ma'z eo rener Qin chalet gant levezon Konfusius e kas dañserezed da briñs Lu ; en abeg dezho e lez hemañ aferioù ar Stad hag ar bobl a-gostez, ar pezh a laka Konfusius da zilezel e garg<ref> ANNPING Chin, op. cit., pp. 56-58</ref> <ref>''Kendivizoù'',XVIII.4 </ref> ha da redek bro e-pad 14 bloavezh a-benn kavout uhelidi a vije a-du gant e sell war an doare da ren. Da zugelezh Wei ez ez a pa guita Lu.<br />
496 • War hent Chen e treuz Zheng, hag e Kuang, kêrbenn ar Stad, emañ taget gant ur strollad tud e kred dezho ez eo Yang Hu a zo dirazo.<br />
495 • E Wei e klask ar dug lazhañ e vamm. Konfusius zo rediet d'e welet, ha ken skodeget eo gant emzalc'h dug Wei ma'z a da Song. Eno e vo gwallgaset gant maodiern ar Brezel.<br />
493 • Goude bezañ bet e Chen hag e Zheng e klask distreiñ da Wei. Taget eo gant tud a zo o sevel enep Wei, ha saveteet eo gant unan eus e heulierien.<br />
492 • Marv Ki Huan Zhe, pennmaodiern Lu, a oa pennabeg da harlu Konfusius. E vab Ki Kang Zhe a gemer ar garg hag a c'houlenn digant unan eus heulierien Konfusius bezañ e guzulier.<br />
491 • Konfusius e Qai.<br />
489 • Da heul ur weladenn e ti gouarnour Chen en em gav Konfusius enket gant soudarded ofiserien Qai ha Chen, a gred emañ Konfusius o labourat evit ar Stad Zhou. Marnaoniet en em gav Konfusius etre Qai ha Chen, ha saveteet eo gant soudarded Zhou.<br />
484 • Trec'h eo Lu war Qi. D'an oad a 68 vloaz ha goude 14 vloaz o kantren e c'hall Konfusius distreiñ d'e vro.<br />
482 • Marv e vab Po Yu. Nebeud goude ez eo e heulier muiañ-karet Yen Huei a varv d'e dro.<br />
481 • Muntret eo dug Qi. Goulenn a ra Konfusius digant dug Lu kas un arme ; pa nac'h an dug e kompren Konfusius ne vo biken gouarnet e vro hervez e soñjoù. Divizout a ra gouestlañ peurrest e vuhez da zastum Nevezamzerioù ha Diskar-amzerioù dugelezh Lu a-benn treuzkas ar skrid d'ar rummadoù da zont.<br />
'''479 KJK''', d'an 11 a viz Mae hervez an hengoun : marv Konfusius eQufu, d'an oad a 72 vloaz.
 
Linenn 88:
Daoust da belloc'h eget daou vilvedad skolbrederouriezh ez eo diaes c'hoazh gouzout ez-resis petra e oa danvez orinel kentelioù Konfusius.
 
Un alberz eus e soñjoù a c'haller kavout avat dre studiañ ar ''C'hendivizoù'' ; er skrid-se e weler ar Mestr o vevañ hag o komz gant e heulierien.<br />
Er ''C'hendivizoù'' (VII.1) en em ginnig Konfusius evel un "treuzkaser na ijinas netra". Pouezañ kreñv a ra war talvoudegezh ar "studioù", hag ar gealarouez sinaek evit "studi" pe "deskadur" a gaver e digoradur ar skrid. Dre-se e vez sellet outañ e Sina evel ouzh ar "Mestr Meur".
 
Linenn 95:
 
===Kefridi an Neñv===
Pa ne c'haller ket bevañ gant al loened gouez hag al laboused e ranker bevañ e peoc'h gant an dud all <ref>''Kendivizoù'', XVIII.6</ref>, neuze e savas Konfusius ur gwiad talvoudoù a-benn kempoellat hag aesaat an darempredoù etre an dud.<br />
Da vare Konfusius e oa Sina marellet a zugelezhioù dizalc'h ha brezelgar, pep dug o klask bezañ mestr war an holl re all, alese ur vro zistabil. Kollet en devoa ar remziad Zhou (1045 KJK – 221 KJK) ar perzhioù a unvanour hag a beoc'haer a oa bet e re dre c'hras ''Kefridi an Neñv'', a oa he fal unvaniñ ar pobladoù dindan warez an Neñv a zegasje peoc'h ha berzh dezho.<br />
::''Kefridi an Neñv'' zo ur c’heal hengounel e prederouriezh Sina a sell ouzh reizhveli ar renerien. Tost da ''reizh a-berzh Doue'' ar rouaned kornogat eo, war-bouez un diforc’h bras : war emzalc’h ar rener e-unan ez eo diazezet.<br />
::Plijet e vije an Neñv gant renerien reizh ha bennigañ a raje o beli, met displijet e vije gant mac’homerien ha tennet e vije ar gefridi diouto, ar pezh a gasje d’o diskar – reizh e oa lazhañ ar vac'homerien rak laeron e oant e gwirionez. Neuze e vije ar gefridi treuzkaset d’ar renerien wellañ.<br />
Alies e veze ar predadoù paourentez hag an drastoù a orin naturel kemeret da arouezioù eus displijadur an Neñv gant ar rener e karg, a oa neuze en argoll da vezañ diveliet e doare pe zoare.<br />
Pal Konfusius e oa adsevel ar Gefridi-se a roe galloud hag efedusted d'an impalaerien vertuzus, dre dreuzkas furnez an diagentidi hen.
 
Peogwir e oa Konfusius mennet da zasorc'h urzh ar gevredigezh kozh a-benn reizhañ sioù e hini e voe lakaet da virour meur, met pa seller a-dost ouzh e ginnigoù e verzer e rae gant ensavadurioù ha lidoù kozh e-sell da reiñ lañs d'ur politikerezh nevez a oa e hini-eñ : adsevel ur Stad unvan, renet gant uhelidi a vije e karg dre o zalvoudegezh kentoc'h eget dre o lignez, hag a labourje evit ar bobl. Hevelep renerien a dreuzkasje o vertuzioù d'ar bobl e-lec'h mont dezho dre lezenn ha dre heg : ur skouer e vijent d'o fobl.<ref>''Kendivizoù'', II.1</ref>
===E zoare da gelenn===
Digor d'an holl e oa e gentelioù, ha n'eo ket d'an uhelidi hepken, <ref> ''Kendivizoù'', XV.39</ref> petra bennak ma oa e bal stummañ tud yaouank a-benn bezañ uhelgargidi er Stad. Diwar intrudu Konfusius marteze e tiveras hengoun ''Arnodennoù an Impalaer'' an hevelep pal dezho, hag a oa ivez digor da zereoù izelañ ar gevredigezh. A-dra-sur ez eo bet an Arnodennoù-se unan eus abegoù pennañ peurgendalc’h ha stabilded an impalaeriezh sinaat e-pad daou vilved – betek diwezh an impalaeriezh e 1912 e chomas an Arnodennoù diazezet war gelennadurezh Kong-Fuzi.<br />
Dibaot a wezh e oa e gentelioù diazezet war arguzennoù poellek ; dre zamvenegoù, moustamalloù hag azlavarennoù zoken e tegase e vennozhioù. Setu perak ne c'haller o c'hompren nemet dre o lakaat en o c'henistor.<br />
Setu amañ ur skouer eus an doare :
 
Linenn 112:
<center>''Kendivizoù'', X.17</center>
 
Ar gentel eo : dre na c'houlenn a-zivout ar c'hezeg e tiskouezas Konfusius penaos ez eo priziusoc'h an dud eget o madoù ; al lennerien zo pedet da soñjal en o emzalc'h dezho, ha d'e wellaat mar ne vije ket par da hini ar Mestr.<br />
Setu amañ dres unan eus kentelioù donañ Konfusius : lakaat talvoudegezh an emzalc'h skouerius dreist hini ar reolennoù hag al lezennoù. Gwelloc'h e oa dezhañ un den desket, dereat ha spiswel eget unan a anaveze al lezennoù.
 
Linenn 128:
Goude marv ar Mestr e kendalc'has e zeskarded da gelenn da studierien a voe diwezhatoc'h uhelidi e meur a c'houarnamant e Sina. Evel-se e voe skignet mennozhioù Konfusius dre Sina a-bezh evit ar wezh kentañ.
 
Daou heulier pennañ Konfusius e voe [[Meng Zi]] [孟子] (372–289 KJK) ha [[Xun Zi]] [荀子] (312–230 KJK), a savas pep a gelennadurezh diwar kealioù-diazez liammet gant Konfusius.<br />
* Meng Zi a ziogelas ez eo madelezhus ha dereat an dud pa vezont ganet ; ar gevredigezh eo a gemmje ar vuhezegezh-se, alese emzalc'hioù dizereat. Dre adkavout ar spered kollet hepken e c'haller dont da vezañ un den reizh en-dro.
* Xun Zi a bouezas war tuioù danvezel ha gwirheñvel kelenn Konfusius dre lavaret ne c'hall ar vuhezegezh reizh dont er gevredigezh nemet dre an hengoun, hag en dud nemet dre ar stummadur.<br />
Gant an amzer e teuas o labour, kevret gant ar ''C'hendivizoù'' ha skridoù-diazez all, da vezañ ar pezh a anver [[Konfusianegezh]] er C'hornôg, anezhi ur gelennadurezh a voe dibabet da brederouriezh ar Stad dindan ren ar remziad Han kentañ (Qian Han, 207 KJK–25 GJK).
 
Mil pemp kant vloaz goude marv Konfusius e krouas [[Zhu Xi]] [朱熹] (1130-1200 GJK) un doare nevez da gompren kentelioù ar Mestr, dre zegas kealioù eus ar [[Boudaegezh|vouddhaegezh]] hag eus an daoegezh, a voe anvet [[Nevez-Konfusianegezh]] a-benn e ziforc'hañ diouzh kelennadurezh ar ''C'hendivizoù''.<br />
Nebeut goude marv Zhu Xi e teuas e vennozhioù da vezañ an doare reizh nevez da gompren kentelioù Konfusius. Betek an 19vet kantved e voe bras-kenañ e levezon war Sina, [[Korea]] ha [[Viêt Nam]]. War ziskar ez eas goude marv an impalaer diwezhañ e 1912 hag an dispac'h Sinaat.
 
===A ziskibled da enebourien===
Er bloavezhioù 1910 ha 1920, goude ma voe echu gant an Impalaeriezh, e fellas da uhelidi Sina treiñ o bro d'ur Stad-Vroad arnevez, ha lod anezho a selle ouzh levezon Konfusius evel ouzh un doare da virout ar bed kozh. Brezel war baper a voe etre an daou du, e-keit ha ma veze c'hoazh kastizet ar skolidi a grede disakrañ altar Konfusius en o skolioù.<br />
Trenkaat a reas ar c'hoari pa gemeras ar gomunourien ar galloud e 1949 : ne voe mui klasket reizhañ pe azasaat levezon Konfusius, he zistruj a voe klasket ober, ha kement-mañ betek deroù an Dispac'h Sevenadurel en diskar-amzer 1966. Da neuze e voe urzhiet Sinaiz da gaout an dizober eus "ar spered kozh, ar sevenadur kozh, an hengoun kozh, ar boazioù kozh". Neuze e voe tud dizesk o wallgas tud a ouiziegezh, o teviñ levrioù, o tiskar savadurioù kozh hengounel hag o tismantrañ al lec'hiennoù nevet evel moskeennoù, delwennoù Bouddha hag azeuldioù a bep doare, re Gonfusius en o zouez.<br />
E Qufu e klaskas an dud saveteiñ ti, azeuldi ha bez Konfusius, met skolidi en entremar a zibabas digeriñ bez ar Mestr kozh a-benn e vrudañ "marv da vat ha da viken".<br />
E 1974 e voe Lin Biao, anezhañ ur politikour marv en drouklamm, kevret gant Konfusius evel trubard d'e vro.<ref>CHIN Annping, ''op. cit.'', pp. 32-34</ref>
===Ag enebourien da vignoned===
Er bloavezhioù 1980, goude marv an Dispac'h Sevenadurel, e voe a-nevez kelennet ar ''Pevar Levr'' hag ar ''Pemp Klaselour'' er skolioù ha studiet er skolioù-meur.<br />
Aboe kreiz ar bloavezhioù 1990 ha betek hiziv an deiz e vez maget ar studioù konfusian gant skridoù o tont eus ar bloavezhioù 300 KJK a zo bet kavet war lavnennoù bambouz.<br />
Muioc'h a dud a vez o weladenniñ al lec'hiennoù konfusian evel Qufu, ha renerien Sina a embann meuleudioù diwar-benn mennozhioù Konfusius. Keloù zo a sevel Ensavadurioù Konfusius en Afrika, Europa, Azia hag Amerika an Norzh hag ar Su a-benn kelenn sinaeg er bed a-bezh.<ref>CHIN Annping, ''op. cit.'', p. 35.</ref>
 
Linenn 157:
'''''7853 Konfusius''''' eo anv un [[asteroidenn]] bet dizoloet d'an 28 a viz Gwengolo 1973.
==Levezon e-maez Azia==
[[FileRestr:LifeAndWorksOfConfucius1687.jpg|thumb|right|Buhez ha labourioù Konfusius,<br /> gant Prospero Intorcetta, 1687.]]
===Er bed kristen===
Er bloavezh 1588 e tistroas ar jezuad italian Michele Ruggieri (1543-1607) eus ur veaj da Sina gant skridoù klasel sinaek, a gendalc'has da dreiñ e latin. En e c'houde e krogas ar jezuad italian all Matteo Ricci da skignañ soñjoù Konfusius en Europa, hag e 1687 ez embannas un trede jezuad italian, Prospero Intorcetta (1626-1696), ''Confucius Sinarum philosophus'' gant skoazell ar Belgiad Philippe Couplet (1623-1696).<br />
Hep mar e voe prederourien europat [[Oadvezh an Anaoudegezh]] – an doueidi dreist-holl – dedennet-bras gant an troidigezhioù-se ma welent un doare da enframmañ ar vuhezegezh hervez Konfusius er sevenadur kornogel.<ref>PARKER John, ''Windows into China'', Trustees of the Public Library of the City of Boston, Boston, Massachussets, USA, 1978, ISBN 978-0-89073-050-4, p. 25.</ref><ref>HOBSON John M., ''The Eastern Origins of Western Civilization'', Cambridge University Press, Cambridge, UK, 2004, ISBN 978-0-521-54724-6, pp. 194-195.</ref>
===Er bed muzulmat===
Linenn 170:
==Levrlennadurezh==
===E galleg===
* ''Les Entretiens de Confucius'', troet gant Pierre Ryckmans, Gallimard, Paris, 1987, ISBN 978-2-07-030531-5
* DAN Yu, ''Le bonheur selon Confucius. Petit manuel de Sagesse Universelle'', troet diwar ar saozneg gant Philippe Delamare, Belfond, Paris, 2009, ISBN 978-2-7144-4541-4
 
===E saozneg===
* CONFUCIUS, ''Lun Yu, (The Analects of Confucius)'', troidigezh saoznek ha notennoù gant Simon Leys, W. W. Norton, New-York, New-York, USA, 1997, ISBN 0-393-04019-4
* CONFUCIUS : ''Analects – With Selections from Traditional Commentaries'', troidigezh saoznek gant E. Slingerland, Hackett Publishing, Indianapolis, Indiana, USA, 2003, ISBN 0-87220-635-1
* CLEMENTS Jonathan, ''Confucius: A Biography'', Sutton Publishing, Stroud (Gloucestershire, UK), 2008, ISBN 978-0-7509-4775-6
* CREEL Herrlee Glessner, ''Confucius and the Chinese Way'', 1949 (adembannet gant Harper Torchbooks, The Cloister Library, TB 63, New-York, New-York, USA, 1960)
* CSIKSZENTMIHALYI M., ''Confucianism: An Overview'', en ''Encyclopedia of Religion'' (Vol. C, pp 1890–1905), MacMillan Reference, Detroit, Michigan, USA, 2005
* VIDAL Gore, ''Creation'', Random House, New-York, New-York, USA, 1981, ISBN 0-394-50015-6<br />
::Konfusius zo unan eus tudennoù pennañ ar romant-se, a ro ur skeudenn denel hag hegarat-kenañ eus an den hag e amzer.<br./>
::Embannadur gallek : ''Création'', troet gant Brice Matthieussent, Galaade Éditions, Paris, 1983, ISBN 978-2-35176-034-5.
==Kenrouedad==
* Konfusius dre vras : http://plato.stanford.edu/entries/confucius/, Stanford Encyclopedia of Phylosophy, dre Intranet skol-veur Stanford, California, SUA, http://www.stanford.edu/search/redirect.html?cx=003265255082301896483%3Asq5n7qoyfh8&cof=FORID%3A9&ie=UTF-8&q=Confucius&sa=Search#993
 
* Kendivizoù Konfusius e galleg (teir zroidigezh disheñvel diouzh hini Anne Cheng) : http://wengu.tartarie.com/wg/wengu.php?lang=fr&l=Lunyu
 
[[Rummad:Prederourien Sina]]
 
[[gd:Confucius]]
[[ku:Konfuçe]]
[[tt:Конфуций]]
[[zh-yue:孔子]]
 
[[af:Konfusius]]
Linenn 248 ⟶ 243:
[[ga:Confúicias]]
[[gan:孔子]]
[[gd:Confucius]]
[[gl:Confucio]]
[[gn:Konfúsio]]
Linenn 279 ⟶ 275:
[[km:ខុង ជឺ]]
[[ko:공자]]
[[ku:Konfuçe]]
[[kw:Confucius]]
[[ky:Конфуций]]
Linenn 287 ⟶ 284:
[[lt:Konfucijus]]
[[lv:Konfūcijs]]
[[map-bms:Konfusius]]
[[mg:Confucius]]
[[mk:Конфучиј]]
Linenn 352 ⟶ 350:
[[tpi:Kongzi]]
[[tr:Konfüçyüs]]
[[tt:Конфуций]]
[[ty:Confucius]]
[[ug:كۇڭزى]]
Linenn 371 ⟶ 370:
[[zh-classical:孔子]]
[[zh-min-nan:Khóng-chú]]
[[zh-yue:孔子]]