Gwengamp

kumun Aodoù-an-Arvor

Gwengamp a zo ur gêr eus Breizh e Bro-Dreger, ur gumun, ur penn-kanton, ha penn-arondisamant. E 2009 e oa 21 645 a dud en unvezh-kêr, ar pevare brasañ en departamant.

Gwengamp
An ti-kêr.
An ti-kêr.
Ardamezioù
Anv gallek (ofisiel) Guingamp
Bro istorel Banniel Bro-Dreger Bro-Dreger
Melestradurezh
Departamant Aodoù-an-Arvor Aodoù-an-Arvor
Arondisamant Gwengamp (pennlec'h)
Kanton Gwengamp (pennlec'h)
Kod kumun 22070
Kod post 22200
Maer
Amzer gefridi
Philippe Le Goff
2020-2026
Etrekumuniezh Gwengamp-Pempoull Arvor-Argoad Tolpad-kêrioù (sez)
Bro velestradurel Bro Gwengamp
Lec'hienn web Ti-kêr
Poblañsouriezh
Poblañs 7 115 ann. (2020)[1]
Stankter 2 087 ann./km²
Douaroniezh
Daveennoù
lec'hiañ
48° 33′ 48″ Norzh
3° 09′ 00″ Kornôg
/ 48.563333333, -3.15
Uhelderioù kreiz-kêr : 93 m
bihanañ 62 m — brasañ 126 m
Gorread 3,41 km²
Lec'hiañ ar gêr
Gwengamp

Douaroniezh kemmañ

Treuzet eo ar gumun gant an Trev

Kumunioù amazek : Pabu; Sant-Eganton; Plouvagor; Gras-Gwengamp; Plouizi

Anv kemmañ

  • Régis de Saint-Jouan (1990) : "Guemcamp, 1123".
  • Bernard Tanguy (1992) : "Wingamp, Guencamp, 1123; Guengamp, 1145; Wengampus, 1151; Wengamp, Guengampus, 1156-1169; Wingamp, 1156-1171; Guengampus, Guingampus, 1235".

Ardamezioù kemmañ

 
  • Hervez ar skeudeunn roet : Treustellet etre argant ha glazur a bevar fezh.
  • Hervez Froger ha Pressensé[2], war-lerc'h Régis de Saint-Jouan[3] : Treustellet etre glazur hag argant a beder fezh, en Ardamezioù ar Vreuriezh Wenn, bet savet er XIVvet kantved gant Charlez Bleiz.

War daolenn levrenn II, p. 10 levr Sigismond Ropartz[4] e kaver « Nobles Bourgeois (Ancien) : "treustellet etre glazur hag argant a bevar fezh" ; Nobles Bourgeois (Moderne) : "treustellet etre argant ha glazur a bevar fezh" ». War adskouer kartenn 1778, er memes levr, e kaver un dresadenn : "treustellet etre argant ha glazur a c'hwec'h pezh", hag a c'hellfe displegañ ar ger triplex er sturienn.

  • Sturienn : Funiculus triplex difficile rumpitur ("Ul liamm tric'hement zo diaes da derriñ").

War un eilskouerenn eus 1778, an dresadenn a ziskouez : treustellet etre argant ha glazur a c'hewec'h fezh (Sigismond Ropartz)

Istor kemmañ

Henamzer kemmañ

Krennamzer kemmañ

XVIIvet kantved kemmañ

Dispac'h Gall kemmañ

  • Gant al lezenn eus an 26 a viz C'hwevrer 1790 e voe lakaet Gwengamp da benn ur bann[6].

XIXvet kantved kemmañ

XXvet kantved kemmañ

Brezel-bed kentañ kemmañ

  • 387 gwaz a gollas o buhez abalamour d'ar brezel hervez monumant ar re varv, da lavaret eo 4,12 % ag ar boblañs hervez an niveradeg bet graet e 1911[7].

Eil Brezel-bed kemmañ

Trevadennoù kemmañ

Monumantoù ha traoù heverk kemmañ

Ur gêr mogeriet e oa Gwengamp gwechall, met distrujet e voe an darn vrasañ eus ar mogerioù en XIXvet kantved.

Mogerioù Gwengamp kemmañ

Penniliz Itron-Varia kemmañ

- diavaez kemmañ

- diabarzh kemmañ

Abati ar Groaz Santel kemmañ

Feunteun ar Blomenn kemmañ

Kastell ar Salioù kemmañ

Monumant ar Re Varv kemmañ

Straejoù ha tiez kemmañ

Brezhoneg kemmañ

 

Ya d'ar brezhoneg kemmañ

  • D’an 8 a viz Gouere 2008 e oa bet votet ar garta Ya d'ar brezhoneg gant kuzul-kêr ar gumun.

Deskadurezh kemmañ

  • Ur skol Diwan zo e Gwengamp abaoe 1980. Klasoù divyezhek zo eno ivez abaoe 1981.
  • E distro-skol 2022 e oa enskrivet er skol Diwan hag er c'hlasoù divyezhek 205 skoliad (18 % eus skolidi ar gumun evit a sell ouzh ar c'hentañ derez)[11]

Skol-Veur kemmañ

  • Ur skol-veur brevez a zo eno a ginnig ur stummadur e brezhoneg.

Dezougen kemmañ

Emdroadur ar boblañs kemmañ

Emdroadur poblañs Gwengamp abaoe 1793

Melestradurezh kemmañ

Sport kemmañ

Tud kemmañ

Tud bet ganet eno kemmañ

Tud bet marvet eno kemmañ

Abaded Sante-Kroaz kemmañ

  • 1134-1144 : Jean de la Grille
  • 1144- : Moyse
  • R.
  • 1190 : Jodoin
  • vers 1202 : L.
  • vers 1267 : Daniel
  • vers 1397 Jean de Plédran
  • vers 1400 : Rolland (Ier)
  • 1418-1436 : Prigent
  • 1437-1452 : Jean Hamon
  • 1453-1497 : Bertrand
  • 1502-1512 : Rolland (II)
  • 1514-1536 : Jean de Kernavanay
  • 1536-1546 : Jean le Cozic
  • vers 1556 : Philippe Remond
  • 1592-1639 : Pierre Cornulier
  • vers 1671 : Louis Du matz
  • 1699-1740 : Charles du Plessis d'Argentré, eskob Tulle
  • 1741-1762 : René Joseph de Gouyon-Launay, aluzenner ar rouanez.
  • 1762-1790 : Louis-François Freslon de la Freslonnière, anvet abad de la Freslonnière

Ardamezeg ar familhoù kemmañ

  Guillaume Anseau, konestabl Gwengamp, test da vare proses santelezhadur Charlez Bleaz e 1371; sinet en eus feur-skrid Gwenrann 1381 "dougen a ra ul leon, ur sourin balirant"
  Elie Le Brun, maer Gwengamp e 1616 En glazur e leon en aour, heuliet ouzh kab gant div steredenn ivez en aour, ur greskenn en argant etre ar stered

Gevelliñ kemmañ

Bro Kêr Abaoe
  Iwerzhon An tSionna 1992
  Alamagn Aue 2011

Liammoù diabarzh kemmañ

Liammoù diavaez kemmañ


 
Commons
Muioc'h a restroù diwar-benn

a vo kavet e Wikimedia Commons.

Levrlennadur kemmañ

  • Sigismond Ropartz : Guingamp. Etude pour servir à l'histoire du Tiers-Etat en Bretagne. Prud'homme. Saint-Brieuc. A859; adembannet gant Lafitte Reprints. Marseille. 1982.
  • Régis de Saint-Jouan : Département des Côtes d'Armor. Dictionnaire des communes; éléments d'histoire et d'archéologie. Conseil Général des Côtes d'Armor. 1990.
  • Daniel Delattre : Les Côtes-d'Armor, les 372 communes. 2004
  • Michel Froger & Michel Pressensé : Armorial des Côtes-d'Armor et Ille-et-Vilaine. 2008.

Dave ha notennoù kemmañ

  1. Roadennoù ofisiel e lec'hienn an EBSSA
  2. (fr) Froger, Michel & Pressensé, Michel (2008) : Armorial des communes des Côtes d'Armor et Ille et Vilaine (ISBN 978-2-9087-5283-0)
  3. De Saint-Jouan, Régis (1990) : Dictionnaire des commmunes – Département des Côtes-d'Armor (ASIN : B004VS63XA)
  4. (fr) ROPARTZ, Sigismond : Histoire de la ville de Guingamp, Guingamp, Périssé, 1851.
  5. Loeiz Herrieu hag all, Istoér Breih pe Hanes ar Vretoned, Dihunamb, an Oriant, 1910
  6. J. B. Duverger, Collection complète des lois, décrets, ordonnances, règlemens avis du Conseil d'Etat, Levrenn gentañ, Eil embannadur, Pariz, 1834, p.105
  7. 7,0 ha7,1 Monumant ar re varv - Memorial Genweb
  8. Pertes USAAF
  9. Éric Rondel, Les Américains en Bretagne, Éditions Astoure, 2008, pajenn192
  10. Le 7 août 1944, Guingamp est libérée - Luc'hskeudennoù
  11. Distro-skol ar c’helenn divyezhek
  12. (en)"Which stadiums have a capacity greater than their location's populations?"