Hasekura Tsunenaga
- Heuliañ a ra titl ar pennad-mañ boaz Japan an anvioù-tud, ma lakaer an anv-familh a-raok an anv-bihan.
Hasekura Rokuemon Tsunenaga (支倉六右衛門常長, 1571–1622) a oa ur samourai japanat e servij Date Masamune a oa daimyo Sendai d'an ampoent. E penn ur c'hannaderezh eo bet, kaset da Vec'hiko da gentañ ha da Europa da c'houde, etre 1613 ha 1620, a-raok distreiñ da Japan. Bet eo bet ar c'hentañ kargad ofisiel eus Japan bet kaset d'an Amerikaoù. Drezañ e voe skoulmet an darempredoù kentañ bet testeniekaet biskoazh etre Japan ha Bro-C'hall.
N'ouzer ket nemeur a-zivout mareoù kentañ buhez Hasekura Tsunenaga, nemet e oa anezhañ ur samourai bet o vrezeliñ e-pad aloubadeg Korea gant Japan dindan ren an Taiko Hideyoshi, e 1592 ha 1597.
Darempredoù gant Spagn kemmañ
A-drugarez d'o zrevadenn e Filipinez, e c'hallas ar Spagnoled stagañ gant beajoù tramor a-dreuz ar Meurvor Habask etre Mec'hiko ("Spagn Nevez") ha Sina oc'h heuliañ evel-se beajoù Andrés de Urdaneta er XVIvet kantved. Manila a oa deuet da vezañ diazezva ar Spagnoled en Azia da vat e 1571.
Alies e tichañse d'al listri spagnol ober peñse war aodoù Japan abalamour d'ar gwallamzer. Dre an tu-se e krogas an darempredoù etre an div vro. Fellout a rae d'ar Spagnoled gwriziennañ ar feiz kristen e Japan met dizarbennet e voe o strivoù gant ar Jezuisted portugalat o doa kroget gant avielerezh ar vro e 1549. Enebiezh a gavjont gant Portugaliz hag Izelvroiz ivez n'o doa tamm c'hoant ebet da welet Spagn o kemer perzh er c'henwerzh gant Japan.
E 1609 e voe tapet ar galion San Francisco en ur gorventenn war e hent eus Manila da Acapulco, ha stlapet war aod Chiba, nepell eus Edo. Saveteet e voe ar vartoloded hag un degemer mat a voe roet dezho. Kejañ a reas Rodrigo de Vivero kabiten ar vag ha gouarnour Filipinez gant Tokugawa Ieyasu.
D'an 29 a viz Du 1609 e voe sinet ur gevrat etre en div vro ma voe aotreet ar Spagnoled da zigeriñ ul labourerezh e reter Japan. Aotreet e voe degas arbennigourien war ar mengleuzioù eus Spagn Nevez, gwir a voe roet d'al listri spagnol aodañ e Japan pa vije ezhomm ha kannaderezhioù japanat a oa da vezañ kaset da lez Spagn.
Ar raktres kannaderezh kemmañ
Dont a reas neuze a-benn Luis Sotelo, ur manac'h Frañsezad a oa oc'h abostoliñ e tro-war-dorioù Edo abaoe un nebeud bloavezhioù da gendrec'hiñ ar shogun da gas ur c'hannad da Spagn Nevez (Mec'hiko) gantañ. E 1610 e loc'has en-dro penn da Vec'hiko gant ar vartoloded war an distro ha 22 Japanad e bourzh ar San Buena Ventura, ur vag savet gant William Adams, ur foeter-bro saoz, evit ar shogun. Ur wech degouezhet e Spagn Nevez e kejas Luis Sotelo gant ar besroue Luis de Velazco, a savas a-du da gas ur c'hannad da Japan. Divizet e voe kas an ergerzher brudet Sebastian Vizcaino, a resevas ouzhpenn da gefridi ergerzhiñ an "inizi Aour hag Arc'hant" a soñjed bezañ er reter da inizi Japan.
E 1611 eo m'en em gavas Vizcaino e Japan. Eno en em welas meur a wech gant ar shogun ha gant e aotrounez gladdalc'hel. Gwastet e voe an emgavioù-se avat abalamour d'an dispriz maget gant Vizcaino e-keñver boazioù Japaniz, abalamour d'an enebiezh a oa o sevel muioc'h-mui a-enep d'an abostolerezh katolik er vro ha da iriennoù Izelvroiz a-enep da c'hoantegezh ar Spagnoled. A-benn ar fin e loc'has kuit Vizcaino war glask an "Inizi arc'hant". Kavout a reas amzer fall ha rankout a reas distreiñ da aodañ e Japan en ur stad truezus.
Ober a reas e soñj ar shogun lakaat sevel ur galion e Japan a-benn kas Vizcaino en-dro da Spagn Nevez a-gevret gant ur c'hannaderezh japanat.
E-karg eus ar raktres e voe lakaet Date Masamune anezhañ Daimyo Sendai. Hemañ a anvas unan eus e servijourien Hasekura Tsunenaga evit kemer penn ar gefridi. Savet e voe ar galion anvet Date Maru gant Japaniz ha, diwezhatoc'h, San Buena Ventura gant ar Spagnoled dindan 45 devezh. Er chanter e kemeras perzh arbennigourien eus ar Bakufu, 800 lestrsaver, 700 gov, ha 3000 kalvez.
Beaj a-dreuz ar meurvor Habask kemmañ
Kerkent hag echu e loc'has al lestr d'an 28 Here 1613 etrezeg Acapulco e Mec'hiko. E-tro 180 a dud a oa e bourzh, en o zouez 10 samourai eus ar shogun (pourchaset gant Ministrerezh ar Morlu Mukai Shogen), 12 samourai eus Sendai, 120 marc'hadour japanat, martoloded ha mevelien, hag e-tro 40 a Spagnoled hag a Bortugaliz.
En en gavout a reas ar vag en Acapulco d'ar 25 a viz Genver 1614 goude tri miz war vor ha degemeret e voe ar c'hannad war an ton bras. Pal pennañ ar c'hannaderezh a oa mont da Europa. Chom a reas Japaniz ur frapad e Mec'hiko a-raok mont da Veracruz a-benn digaeañ e bourzh lestraz Don Antonio Oquendo. D'an 10 a viz Mezheven e loc'has an dud e bourzh ar San Jose. Rankout a reas Hasekura lezel an darn vrasañ eus Japaniz war e lerc'h da c'hortoz anezhañ e Acapulco betek distro e gefridi.
Beajoù dre Europa kemmañ
Spagn kemmañ
En em gavout a reas al lestraz e Sanlucar de Barrameda d'ar 5 a viz Here 1614.
- "A-benn ar fin, d'ar 5 a viz Here, goude gouzañv tammoù dañjerioù ha barroù gwallamzer, en em gavas dibistig al lestr e porzh Sanlúcar de Barrameda, ma oa dug Medina o chom hag a gasas keloù da Sidonia ma oant degouezhet. Kas a reas ul lestr d'o enoriñ, d'ober war o zro ha lakaat a reas prientiñ ur genkiz gant mizoù bras evit lojañ ar c'hannad hag e dudjentil" (Scipione Amati "Istor Rouantelezh Voxu") [1].
- "D'ar Merc'her 23 a viz Here 1614 e teuas tre ar c'hannad japanat Hasekura Rokuemon, kaset gant Joate Masamune, roue Boju, e Sevilha. Ambrouget e oa gant 30 Japanad gant sabrennoù, o c'habiten eus ar warded, ha 12 gwareger hag halabarder gant goafioù livet ha sabrennoù Sul. Kristen e oa kabiten ar warded hag anvet e veze Don Thomas, mab e oa d'ur merzher japanat" (Levraoueg Capitular Calombina 84-7-19 Memorias..., fol.195) [2].
Kejañ a reas kannaderezh Japan gant roue Spagn Fulup III e Madrid d'an 30 a viz Genver 1615. Reiñ a reas Hasekura d'ar roue ul lizher a-berzh Date Masamune a-gevret gant ur c'hinnig evit ur feur-emglev. Respont a reas ar roue e raje eus e wellañ evit degemer ar c'hinnig.
Badezet e voe Hasekura d'ar 17 a viz C'hwevrer gant aluzenner personel ar roue hag adanvet Felipe Francisco Hasekura.
Frañs kemmañ
Goude bezañ beajet dre Spagn e verdeas ar c'hannaderezh war ar mor Kreizdouar e bourzh teir fourgadenn spagnol trema Italia. Paket gant ar gwallamzer e voe ret dezho harpañ e porzhig gall Saint Tropez e-pad un nebeud devezhioù. Eno e voent resevet gant noblañsoù ar vro ha berzh a rejont e-touez an dud.
Enrollet eo bet gweladenn kannad Japan e kronikoù kêr ha kinniget evel-henn : "Philipus Franciscus Faxicura, Kannad kaset d'ar Pab, a-berzh Date Masamunni, Roue Woxu e Japan".
Kalzik eus emzalc'hioù Japaniz, souezhus evit Europiz ar mare, zo bet notennet dre skrid neuze :
- "Morse ne douchont o boued gant o bizied, e-kichen e reont gant div vazh vihan a zalc'hont war-bouez tri biz".
- "C'hwezhañ a reont o fri e paperennoù seiz flour a-vent gant o dorn na implijont nemet ur wech. Goude-se o stlapont war al leur hag int dudiet-kaer o welet hon tud ouzh en em strinkañ war al leur a-benn o dastum war o lerc'h".
- "Ken mat e troc'h o sabrennoù ken e c'hallont troc'hañ ur follenn baber vlot ken nemet dre he lakaat war al lavnenn ha c'hwezhañ warni."
- ("Danevell Mme de St Troppez", Here 1615, Levraoueg Inguimbertine, Carpentras [3]).
Chomadenn Hasekura Tsunenaga e St Troppez e 1615 zo ar c'hentañ darempred testeniekaet etre Frañs ha Japan.
Italia kemmañ
Da Italia ez eas kannaded Japan da c'houde ma kejjont gant ar Pab Paol V e Roma, e miz Du 1615. Reiñ a reas Hasekura ul lizher alaouret d'ar Pab, ennañ ur reked evit un emglev kenwerzh etre Japan ha Mec'hiko hag ur goulenn evit ma vije kaset misionerien kristen da Japan.
A-du e savas ar Pab evit kas misionerien met kavout a reas gwell leuskel Roue Spagn da respont evit ar pezh a selle ouzh an darempredoù kenwerzh. Skrivañ a reas ar Pab ul lizher da Date Masamune, ma c'halller gwelet c'hoazh un eilenn anezhañ er Vatikan.
Roet e voe ivez da Hasekura an titl enorus a Keodedour eus Roma, en un teul a voe adkaset da Japan gantañ hag a zo miret hiziv e Sendai.
Embannet e voe gant ar skrivagner italian Scipione Amati, en doa ambrouget ar c'hannaderezh e 1615 ha 1616, ul levr e Roma anvet "Istor Rouantelezh Voxu".
E 1616, e voe embannet gant an embanner gall Abraham Savgrain un diverrañ eus istor gweladenn Hasekura e Roma : "Récit de l'entrée solemnelle et remarquable faite à Rome, par Dom Philippe Francois Faxicura" ("Dezrevell ar moned pompadus hag heverk graet e Roma gant Dom Philippe Francois Faxicura").
Eil beaj da Spagn kemmañ
Goude distreiñ en-dro da Spagn e kejas adarre Hasekura gant ar Roue na asantas ket sinañ an emglev kenwerzh war zigarez ne oa ket evit doare ar c'hannaderezh japanat unan ofisiel da vat a-berzh Penn Japan Tokugawa Ieyasu. Hemañ a oa nevez embannet ul lezenn gantañ e miz Genver 1614 ma veze roet urzh da argas an holl visionerien er-maez eus Japan hag e oad krog da handeiñ ar relijion gristen er vro.
Loc'hañ a rea kuit ar gannaded eus Sevilha etrezek Vec'hiko e miz Mezheven 1617 war-lerc'h daou vloaz tremenet en Europa met Japaniz zo a zibabas chom e Spagn, en ur gêr nepell eus Sevilha (Coria del Río) Eno ez eo chomet an anv-familh Japón (Japan) betek hiziv.
Distro da Japan kemmañ
E miz Ebrel 1618 en em gavas al lestr brezel San Juan Bautista e Filipinez o tont eus Mec'hiko, gant Hasekura ha Luis Sotelo e bourzh. Eno e voe tennet o lestr diganto gant ar gouarnerezh spagnol a-benn sevel difennoù a-enep da Izelvroiz. N'hallas ket Hasekura distreiñ d'e vro a-raok miz Eost 1620.
D'ar mare m'en em gavas e oa bet cheñchamantoù bras e Japan : strivoù spontus evit diwriziennañ ar gristeniezh a oa graet abaoe 1614 ha war dreuzoù ar marevezh "Sakoku" e oa ar vro ("marevezh a zigenvezded"). Abalamour d'an heskinerezh enepkristen o ren e voe distaolet an emglevioù kenwerzh en doa bet klasket Hasekura skoulmañ gant Europiz.
A-benn ar fin, ne seblant ket beaj ar c'hannad bezañ bet disoc'het war kalz a draoù pouezus. Koulskoude e voe broudet ar shogun Tokugawa Hidetada da reutaat e zarempredoù kenwerzhel gant Spagn e 1623 hag e zarempredoù diplomatel, e 1624, war-lerc'h bezañ klevet testeni Hasekura war doareoù ober ar galloud trevadennel spagnol.
N'ouzer ker mat petra a c'hoarvezas gant Hasekura ha niverus eo ar goulakadennoù war e vloavezhioù diwezhañ. Lod a lavar en dije dinac'het e feiz kristen a-youll-vat, lod e vije bet merzheriet abalamour d'e relijion. Lod all c'hoazh a gav dezho en dije kendalc'het da vevañ e gristeniezh dre guzh. Marvet eo e 1622 ha gallout a reer gwelet e vez e templ boudaek Enfukuji (Japaneg : 円長山円福寺) (e Miyagi).
Notennoù kemmañ
- ^
"Se llegó por fin a salvo, después de algunos peligros y tempestades al puerto de Sanlúcar de Barrameda el 5 de Octubre, donde residiendo el Duque de Medina Sidonia y avisado del arribo, envió carrozas para honrarlos, recibirlos y acomodar en ellas al Embajador y a sus gentiles hombres, habiéndoles preparado un suntuoso alojamiento; y después de haber cumplido con esta obligación como correspondía, y de regalarlos con toda liberalidad, a instancias de la ciudad de Sevilla hizo armar dos galeras, las cuales llevaron a los embajadores a CORIA, donde fueron hospedados por orden de la dicha Ciudad por Don Pedro Galindo, veinticuatro, el cual se ocupó con gran diligencia en tener satisfecho el ánimo del Embajador con todos los placeres y regalos posibles, procurando este entretanto que preparasen ropas nuevas a su séquito y ayudantes para resplandecer con más decoro y pompa a la entrada en Sevilla. Mientras se resolvía esta cuestión, la Ciudad determinó enviar a Coria a Don Diego de Cabrera, hermano del padre Sotelo, a Don Bartolomé López de Mesa, del hábito de Calatraba, a Don Bernardo de Ribera, a Don Pedro Galindo y a multitud de jurados y otros caballeros para que en su nombre besaran la mano al Embajador y lo felicitaron por su llegada a salvo. Sobre esto, quedó el Embajador contentísimo, agradeció mucho a la Ciudad que por su generosidad se complacía en honrarle, y departió con los dichos caballeros mostrando mucha prudencia en su trato". "A veintiuno de Octubre del dicho año la Ciudad hizo otra demostración de la mayor cortesía para el recibimiento del Embajador y del Padre Sotelo mandando carrozas, cabalgaduras y gran número de caballeros y de nobles que lo escoltaron formando una cabalgata de gran solemnidad. Saliendo el Embajador de Coria, vio con sumo placer el honor que se le había preparado, la pompa de los caballeros y la gran cantidad de gente que lo acompañó durante su camino hacia Sevilla". "Cerca de Triana y antes de cruzar el puente, se multiplicó de tal manera el número de carrozas, caballos y gentes de todo género, que no bastaba la diligencia de dos alguaciles y de otros ministros de la justicia para poder atravesarlo. Finalmente compareció el Conde de Salvatierra. Asistente de la Ciudad, con gran número de titulados y con los restantes veinticuatro y caballeros; y el embajador desmontando de la carroza, montó a caballo con el Capitán de su guardia y Caballerizo, vestido sobriamente, a la usanza del Japón, y mostrando al Asistente lo obligado que quedaba de la mucha cortesía y honores que la Ciudad se servía de usar con él, fue puesto en medio del dicho Asistente y Alguaciles Mayores y prosiguiéndose la cabalgata con increíble aplauso y contento de la gente, por la Puerta de Triana se dirigieron al Alcalzar Real." (Scipione Amati, "Historia del regno di Voxu", 1615)
- ^
"Miércoles 23 de octubre de 1614 años entró en Sevilla el embaxador Japon Faxera Recuremon, embiado de Joate Masamune, rey de Boju. Traía treinta hombres japones con cuchillas, con su capitán de la guardia, y doce flecheros y alabarderos con lanças pintadas y sus cuchillas de abara. El capitán era christiano y se llamaba don Thomas, y era hijo de un mártyr Japón. Venía a dar la obediencia a Su Santidad por su rey y reyno, que se avía baptizado. Todos traían rosarios al cuello; y él venía a recibir el baptismo de mano de Su Santidad. Venía en su compañía fray Luis Sotelo, natural de Sevilla, religioso de San Francisco recoleto. Salieron a Coria a recebirlo por la Ciudad, el veinticuatro don Bartolomé Lopez de Mesa, y el veinticuatro don Pedro Galindo; y junto a la puente los recibió la Ciudad. Entró por la puerta de Triana, y fué al Alcázar, donde la Ciudad lo hospedó, y hizo la costa mientras estubo en Sevilla. Vido la Ciudad, y subió a la Torre. Lunes 27 de octubre de dicho año por la tarde, el dicho embaxador, con el dicho padre fray Luis Sotelo, entró en la Ciudad con el presente de su rey con toda la guardia, todos a caballo desde la puente. Dió su embaxada sentado al lado del asistente en su lengua, que interpretó el padre fray Luis Sotelo, y una carta de su rey, y una espada a su usanza, que se puso en el archibo de la Ciudad. Esta espada se conservó hasta la revolución del 68 que la chusma la robó. La embaxada para su magestad el rey don Felipe Tercero, nuestro señor, no trataba de religión, sino de amistad.(Biblioteca Capitular Calombina 84-7-19 .Memorias..., fol.195)".
- ^
Arroudoù eus ar skrid orin e galleg kozh : "Il y huit jours qu'il passa a St Troppez un grand seigneur Indien, nomme Don Felipe Fransceco Faxicura, Ambassadeur vers le Pape, de la part de Idate Massamuni Roy de Woxu au Jappon, feudataire du grand Roy du Japon et de Meaco. Il avoit plus de trente personnes a sa suite, et entre autre, sept autres pages tous fort bien vetus et tous camuz, en sorte qu'ilz sembloyent presque tous freres. Ils avaient trois fregates fort lestes, lesuqelles portoient tout son attirail. Ils ont la teste rase, execpte une petite bordure sur le derrier faisant une flotte de cheveux sur la cime de la teste retroussee, et nouee a la Chinoise....". "...Ilz se mouchent dans des mouchoirs de papier de soye de Chine, de la grandeur de la main a peu prez, et ne se servent jamais deux fois d'un mouchoir, de sorte que toutes les fois qu'ilz ne mouchoyent, ils jestoyent leurs papiers par terre, et avoyent le plaisir de les voir ramasser a ceux de deca qui les alloyent voir, ou il y avoit grande presse du peuple qui s'entre batoit pour un ramasser principallement de ceux de l'Ambassadeur qui estoyent hystoriez par les bordz, comme les plus riches poulletz des dames de la Cour. Ils en portient quantite dans leur seign, et ils ont apporte provision suffisante pour ce long voyage, qu'ilz sont venus faire du deca....". "... Le ses epees et dagues sont faictes en fasson de simmetterre tres peu courbe, et de moyenne longueur et sont sy fort tranchantz que y mettant un feuillet de papier et soufflant ilz couppent le papier, et encore de leur papier quy est beaucoup plus deslie que le notre et est faict de soye sur lesquels ils escrivent avec un pinceau.". "... Quand ilz mangeoient ils ne touchent jamais leur chair sinon avec deux petits batons qu'ils tiennent avec trois doigts."(Marcouin, Francis and Keiko Omoto. Quand le Japon s'ouvrit au monde. Paris: Découvertes Gallimard, 1990. ISBN 207053118X. Pajennoù 114-116)
Liammoù diavaez kemmañ
- De Japón a Roma pasando por Coria 1614-1620 by Víctor Valencia Japón. Teul e spagnoleg diwar-benn kannaderezh Japan.
- Sturlevr war bez Hasekura e Enchōzan (Japaneg).
Gwelet ivez kemmañ
- Marevezh kenwerzh Nanban
- Mancio Ito, kannaderezh Japan kentañ en Europa e 1584.
- Shusaku Endo, aozer an danevell Ar Samourai, un dezrevell faltaziek eus kefridi Hasekura
- Darempredoù Frañs-Japan
Daveennoù kemmañ
- Boxer, C.R. The Christian Century in Japan, 1549–1650. Berkeley, Calif.: University of California Press, 1951. ISBN 1857540352 (1993 reprint edition).
- Marcouin, Francis and Keiko Omoto. Quand le Japon s'ouvrit au monde. Paris: Découvertes Gallimard, 1990. ISBN 207053118X.
日本と日本文化のポータル — Porched Japan ha sevenadur Japan • Adkavit ar pennadoù a denn da Japan ha d'he sevenadur — 日本とその文化についてのページを見つける