Kedez
Kedezioù Meurzh ha Gwengolo eo an daou goulz eus ar bloaz ma vez keit-ha-keit, pe war-dro, an deiz hag an noz.
D'ar mare-se e vez an heol a-us d'ar c'heheder. E-keñver ar steredoniezh eo kedez an nevezamzer, 21 a viz Meurzh (a-wechoù d'an 19, 20, 22) derou an nevezamzer ha kedez an dilost-hañv (pe gedez an diskar-amzer) hini an diskar-amzer, ar pezh n'eo ket gwir e-keñver an hin.
Evit gwir eo an deizioù hiroc'h eget 12 eur un nebeut amzer a-raok ar gedez diwar refraktadur ar bannoù-heol en aergelc'h (gwelet e vez an heol e-pad un nebeud munutennoù ha koulskoude eo aet dija dindan live an dremmwel.
Emañ gedez an diskar-amzer war-dro an 23 a viz Gwengolo.
E steredoniezh e vez termenet ar gedez gant an daou momedoù ma ya kelc'htro an Heol ar c'henskej etre an ekliptik ha keheder an neñv. E momedoù-se e sav an Heol e Reter hag en em guzh e Kornôg rik.
Ouzhpenn-se, pep poent eus ar Voul-Douar a vez tizhet gant an Heol a-hed an deiz.
Deizioù ar c'hedezioù kemmañ
N'eo ket stabil an deizioù ma teu ar c'hedezioù diwar an diforc'h a zo etre ar bloaz boas (365 pe 366 deiz) hag ar bloaz (tropique?) (365,2422... deiz).
Abaoe krouidigezh an deiziadur gregoriat (1582) :
- Emañ kedez an nevezamzer d'an 19, pe 21 a viz Meurzh. E XIXvet hag e XXvet kantved eo bet an 20 pe 21 a viz Meurzh. Pelloc'h kent, eo bet d'an 19 mars a viz Meurzh e 1652, 1656, 1660, 1664, 1668, 1672, 1676, 1680, 1684, 1685, 1688, 1689, 1692, 1693, 1696, 1697, 1780, 1784, 1788, 1792 et 1796. D'an 19 a viz Meurzh 2044 e vo anezhañ.
- Emañ kedez an diskar-amzer d'an 21, 22, 23 ou 24 a viz Gwengolo. Emañ-eñ peurvuiañ d'an 22 pe 23 a viz Gwengolo. D'ar 21 a viz Gwengolo 2092 e vo anezhañ 2092 evit ar wech kentañ abaoe krouidigezh an deiziadur gregoriat. Gwelet e vo gedez an 21 a viz Gwengolo nemet e 2096 hag e 2464. Bez 'eus bet ur gedez d'an 24 a viz Gwengolo e 1803, 1807, 1903, 1907, 1911, 1915, 1919, 1923, 1927 et 1931 hag e vo anezhañ e 2303 hag ne vo ket adwelet a-raok pell-tre.