Legio I Maximiana
Al Legio I Maximiana[1] a oa ul lejion roman savet gant an impalaer Diocletianus e 296 pe 297.
Istor kemmañ
Al lesanv Maximiana zo bet roet dezhañ, pe diwar anv Caius Valerius Galerius Maximianus (293-311), pe hini Marcus Aurelius Valerius (286-305), hag a zo bet pep hini tro-ha-tro Caesar, titl an eil-impalaer, ha goude Augustus, titl an impalaer e-pad ar bevarfenniezh.
E Tebas (Louksor, Assouan hiziv) e oa he fenngarter, e-barzh ar c'hreñvlec'h bet savet gant al Legio II Flavia Constantia, hag asambles ganti.
Al lejion-se a oa bet savet war zigarez m'en devoa embannet ar prefed Aristius Optatius kresk an tailhoù en Egipt. An emsav e oa aezetoc'h dre berzh kalz strolladoù an arme a oa bet kaset war talbenn Siria m'edo Diocletianus d'ar c'houlz-se.
Hogos er vro a-bezh e savas an emsav : e Thebaidos, e kêrioù kenwerzh Koptos ha Ptolemais, e bro Fayoum hag an Delta, hag ivez en Aleksandria, eil kêr an impalaeriezh goude Roma.
Un impalaer nevez, Lucius Domitius Domitianus, a voe anvet gant an emsaverien. Diouzh a weler war pezhioù moneiz en devoa lakaet kognañ, hemañ a oa en e soñj tremen da genseurt gant Diocletianus ha Maximianus.
Gant aon e vefe distaget rannvroioù ar Reter diouzh an impalaeriezh roman abalamour d'an emsav-se, evel ma oa bet da vare Valerianus ha Zenobia e kuitaas Diocletianus e-unan talbenn Siria evit mont da lakaat urzh en Egipt e-kerzh diskar-amzer ha deroù goañv 297. Dont e reas a-benn da adkemer Aleksandria goude ur seziz hir e-kerzh nevez-amzer 298, hag e lakaas kêr da dan ha gwad. Dont e reas an arme da lakaat an urzh roman en-dro war ar peurrest eus ar vro, rust ha didruez. Freuzet e voe kêrioù Koptos ha Busiris, a oa bet kreiz an emsav.
Urzhiet e voe taosoù nevez, da-heul un niveradeg war ar vro a-bezh, dindan gourselloù an impalaer. E teir rannvro nevez e voe rannet Egipt : Aegyptus Iovia, Aegyptus Thebais hag Aegyptus Herculia.
Harz Thebaidos zo kaset pelloc'h en hanternoz, betek Philae (Enez Elefantina[2]), ha meur a strollad eus Legio III Diocletiana ha II Traiana Fortis, a voe staliet eno. Goude un ergerzhadenn brezel kaset gant Diocletianus, staliet e voe ivez Legio I Maximiana e Philae. En karg e oant, da heul trevadennoù eus Libia tro-war-dro, da virout ouzh redadennoù ar Blemmyes[3], kantreidi eus mervent bro Egipt.
E 354, ur strollad eus al lejion a voe kaset da harpañ an arme ergerzh (comitatenses) staliet e bro Trakia, e-kichen Adrianopolis (hirie Edirne e Turkia).
Kazi sur en doa kemeret perzh en emgann Adrianopolis pa voe lazhet an impalaer Valens, hag an arme kazi freuzet (9 Eost 378).
E deroù ar Vvet kantved, Legio prima Maximiana a oa staliet bepred e Philae dindan urzh Dux Thebaidos (Gouarnour Thebaidos).
Ur strollad ergerzh anvet Legio Prima Maximiana Thebaerum a oa dindan urzh Magister militum per Thracias (Mestr war milisoù Trakia), e-keit ma oa ul lodenn eus gwarded an impalaer, anvet Thebaei, dindan urzh Magister Peditum Praesentalis (troadeien). N'eo ket sur e oa ar re-se eus Legio I Maximiana.
Abalamour da argadadegoù ar Blemmyes e yeas fall an traoù er vro. Galv a reas Appion, eskob Syene (hirie Aswan), ouzh an impalaer Theodosius II, war-dro 425-450, evit kaout muioc'h a soudarded.
Koll a reer ar roud eus al lejion goude se, hag n'eo meneget ken nemet gant Notitia Dignitatum.
Levrlennadur kemmañ
- François Zosso & Christian Zingg : Les empereurs romains 24 av J.-C. - 476 ap. J.-C. Embannadurioù Errance. 1994
Daveoù ha notennoù kemmañ
- ↑ An niverenn e sifroù roman roet d'ul lejion a c'hall bezañ forc'hellek. Da vare ar Republik roman e veze savet al lejionoù e-pad ar goañv da vrezeliñ e-doug an hañv ha divodet e vezent a-raok fin an hañv da gaout amzer da vediñ. Roet e veze un niverenn dezhe hervez an urzh ma oant savet. Ar memes lejion a c'halle eta kaout un niverenn disheñvel hervez ar bloaz. An niverennoù I da IV a veze miret evit al lejionoù renet gant ar gonsuled. Dindan an impalaeriezh e oa niverennet al lejionoù savet gant an impalaerien adalek « I ». Kalz nemedennoù a voe neoazh. Aogust e-unan a viras lejionoù kozh gant o niverenn urzh kozh. Vespasian a roas d'al lejionoù a grouas niverennoù lejionoù a oa bet divodet. Kentañ lejion Trajan he doa an niverenn XXX, rak 29 lejion a oa dija. A-wezhioù e oa div lejion gant ar memes niverenn d'ar memes mare. Abalamour da se e oa ouzhpennet ul lesanv cognomen pe un anv a verke orin al lejionerien (Italica = a orin eus Italia), pe ur bobl trec'het gant al lejion (Parthica = trec'h war ar Barted), pe anv an impalaer hag e gens, pa oa bet savet gant an impalaer e kaoz, pe evel ur merk a enor (Galliena, Flavia), (3) pe ur perzh eus al lejion (Pia fidelis = leal). An anv « Gemina » a veze roet d'ul lejion savet diwar div lejion all pe muioc'h c'hoazh pa oa bet kollet kalz soudarded en emgann. En testennoù, ar sifroù « 4 » ha « 9 » evit ober anv eus al lejionoù a veze skrivet « IIII » ha « VIIII » kentoc'h evit « IV » ha « VIIII (Adkins (1994) pp. 55 ha 61).
- ↑ Jazirat-el-Sag = enezenn vleuñiek.
- ↑ M.N. Bouillet (Dictionnaire universel d'Histoire et de Géographie. Embannadurioù L. Hachette et Cie. Paris 1863) ː hervez ur vojenn, e oant hep penn, hep gouzoug, hag o daoulagad war ar bruched.