Sulvezh Gwadek (1972)

Ar Sulvezh Gwadek (Bloody Sunday e saozneg, Domhnach na Fola en iwerzhoneg) eo an anv roet d'an devezh ma oa bet lazhet 13 manifester (un den ouzhpenn, ur gwaz, a varvas pevar miz hanter goude bout gloazet) gant arme Breizh-Veur, d'an 30 a viz Genver 1972, e-pad ur vanifestadeg peoc'hiek e Derry (Doire) (Iwerzhon an Norzh) evit ingalded ar gwirioù etre ar gatoliked hag ar brotestanted. A-wezhioù e vez lâret ivez Bogside Massacre, lazhadeg ar Bogside, e saozneg.

Murlivadur e Doire hag a daolenn Sulvezh Gwadek 1972

Ar vanifestadeg-se a oa bet aozet gant an Northern Ireland Civil Rights Association, kaset gant Ivan Cooper, da c'houlenn ingalded ar gwirioù etre ar brotestanted hag ar gatoliked, evit ar gwirioù keodedel hag a-enep ar bac'hadennoù diwar ziviz ar melestradur, bet divizet gant Parlamant Norzhiwerzhon d'an 9 a viz Eost 1971. Daoust da youl Ivan Cooper da viret ar peoc'h e krogas emgannoù etre ar vanifesterien hag an arme. 28 manifester a voe gloazet gant boledoù, 13 den a varvas eno, 7 krennard e no zouez, hag unan all un tamm war-lerc'h. Gloazet e oa daou vanifester gant kirri an arme a dremenas warne[1]. Pemp eus an dud c'hloazet a oa diskaret gant un tenn en o c'hein[2]. Ar soudarded lakaet e kaoz a oa izili eus ar 1 Batailhon eus Rejimant harzhlammerien ar Rouantelezh-Unanet[3].

Hervez an arme e vefe bet tennet warno gant an IRA setu perak o defe tennet d'o zro. Hervez ar vanifesterien avat e vefe bet tennet gant an arme war un engroez hep armoù. Un enklask a oa graet buan-ha-buan gant ur c'huzul-enklask renet gant Lord Widgery hag en doa didamallet an arme en ur lâret e oa bet tennet gant an IRA hag e vije bet tennet d'he zro gant an arme. Neoazh n'eus ket bet kavet armoù pe danvez-tarzh war ar vanifesterien ha n'eus ket bet soudarded lazhet 'pezh a zo souezhus ma vefe bet tennet warno da gentañ.

Da-heul al lazhadeg e kreskas kalz niver izili an IRA hag a gasas a-c'houde gwalldaolioù marvus. Arme Breizh-Veur a gollas ivez ul lodenn eus he c'hredusted abalamour d'an afer-se. Ar rendael a badas pell amzer etre an daou du. D'ar 16 a viz Mae 1997, Channel 4 a skignas un diell savet gant Lena Ferguson hag Alex Thomson diwar an darvoud. Enni e tisplege pevar soudard dizanv e oa bet tennet gant an arme war an engroez, pezh a zislavar ar c'homzoù ofisiel. Abalamour d'ar c'hlemmoù savet goude-se e tivizas ar c'hentañ ministr Tony Blair digeriñ en-dro an enklask e 1998. Etre 1998 ha miz Du 2004 ez eus bet goulennataet 921 test gant ar barner Mark Saville ha savet 1555 testeni skrivet. Ul lodenn eus ar soudarded a anzavas e oa diarmet ar vanifesterien hag o doa lâret gaou en a-raok. Klozet e voe an afer e 2010.

Anavezet e oa bet gant gouarnamant David Cameron e 2010 e oa bet graet ur fazi. Aet eo ministerdi an difenn pelloc'h d'an 22 a viz Gwengolo 2011 en ur zisklêriañ e vefe digollet gouzañverien ar "Bloody Sunday". "Anavezout a reomp ar glac'har bevet gant an tiegezhioù-se abaoe daou-ugent vloaz hag anavout a reomp he deus droukc'hraet an arme. Mantret eo ar gouarnamant eus kement-se", eme ar ministerdi, hervez The Guardian[4].

  • Ar ganaouenn Sunday Bloody Sunday zo bet savet gant ar strollad rock U2 diwar ar fedoù-se.
  • Savet eo bet ar film Bloody Sunday hag a zispleg ar fedoù-se gant Paul Greengrass e 2002.

Notennoù kemmañ

  1. 'Bloody Sunday', Derry 30 January 1972 – Names of the Dead and Injured CAIN Web Service, 23 March 2006. Retrieved 27 August 2006.
  2. Extracts from 'The Road to Bloody Sunday' by Dr. Raymond McClean. Retrieved 16 February 2007.
  3. Widgery Report. CAIN. Kavet : 18 May 2007.
  4. "Londres indemnise les familles des victimes du Bloody Sunday", Le Monde, 22 a viz Gwengolo 2011


Da welet ivez kemmañ