Kensonenn stambouc'hus

Er yezhoniezh e vez implijet an termen kensonenn stambouc'hus (saoz.: emphatic consonant) war dachenn ar fonetik hag ar fonologiezh evit komz eus un enebiezh fonemek a gaver er yezhoù semitek etre ur rummad kensonennoù dre serriñ distaget e meur a doare disheñvel a yezh da yezh hag ar c'hensonennoù dre serriñ plaen.

Doareoù distagañ
Dre serriñ
Klikoù
Tarzhañ
Strakal
Entarzhañ
Fic'hal
Ruzennoù
C'hwibanennoù
Dassonennoù
Fri
Stlakat
Froumal
Tostaat
Linkus
Vogalennoù
Hantervogalennoù
Kostezennoù

Hervez ar yezh semitek resis e c'hell bezañ distaget ar c'hensonennoù mouezhiet ha/pe divouezh er rummad stambouc'hus-se evel dre drekstaonekadur, dre hugedekadur pe dre c'hourlañchennekadur (da skouer en arabeg) pe c'hoazh dre strakal (kensonennoù divouezh nemetken, da skouer en amhareg) pe dre entarzhañ.

Peurliesañ e vez romanekaet ar sonennoù stambouc'hus dre skrivañ ur pik dindan ul lizherenn, d.s. "ṣ".

En arabeg unvan a-vremañ e vez enebet kensonennoù kurunennek plaen ouzh kensonennoù kurunennek all produet gant un doare distagañ a eil renk ma vez izelaet kein pe gwrizienn an teod, bet deskrivet evel drekstaonekadur, hugedekadur pe gourlañchennekaet:

Plaen: ﺱ (/s/: "sīn") kv. Stambouc'hus: ﺹ (/sˁ/: "ṣād" )

Plaen: ﺩ (/d/: "dāl") kv. Stambouc'hus: ﺽ (/dˁ/: "ḍād")

Plaen: ﺕ (/t/: "tāʼ") kv. Stambouc'hus: ﻁ (/tˁ/: "ṭāʼ")

Plaen: ﺫ (/ð/: "ḏāl") kv. Stambouc'hus: ﻅ (/ðˁ/ pe /zˁ/: "ẓāʼ")

Hervez an enklaskoù bet kaset da-benn war an dachenn-mañ e oa pemp kensonenn stambouc'hus a-orin e kentsemiteg:

• ur gensonenn dent dre serriñ divouezh treuzskrivet "ṭ" ([t’]). Gwelit ivez: tet(h)
• ur gensonenn etredent dre daravat divouezh treuzskrivet "ṱ" ([θ’]). Gwelit ivez: tsade
• ur gensonenn kevig dre daravat divouezh treuzskrivet "ṣ" ([(t)s’]). Gwelit ivez: tsade
• ur gensonenn a-gostez dre daravat pe dre foic'hal divouezh treuzskrivet "ṣ́" ([(t)ɬ’]). Gwelit ivez: tsade
• ur gensonenn drekstaon dre serriñ divouezh pe mouezhiet treuzskrivet "ḳ" ([k’]or [q’]). Gwelit ivez: qoph(h)

Gwelit ivez:

• Doare distagañ a eil renk
• Gourlañchennekadur
• Kensonenn gourlañchenn
• Kensonenn ankoue
• Hugedekadur

Kensonennoù	Gwelit ivez: Lizherenneg fonetik etrebroadel, Vogalenn
Skeventel Diweuz Gweuz-dent Dent Logigoù Drek-logigoù Kilbleg Rak-staon Staon Gouel Hugenn Gargadenn Ankoue Tarzh Nann-skeventel hag arouezennoù all Dre fri m ɱ n̪ n ɳ ɲ ŋ ɴ Klikoù  ʘ ǀ ǃ ǂ ǁ Dre serriñ p b p̪ b̪ t̪ d̪ t d ʈ ɖ c ɟ k ɡ q ɢ ʡ ʔ Entarzh.  ɓ ɗ ʄ ɠ ʛ Dre daravat  ɸ β f v θ ð s z ʃ ʒ ʂ ʐ ɕ ʑ ç ʝ x ɣ χ ʁ ħ ʕ ʜ ʢ h ɦ Dre strakal  pʼ tʼ kʼ qʼ sʼ Dre dostaat  β̞ ʋ ð̞ ɹ ɻ j ɰ A-gostez all  ɺ ɫ Dre froumal ʙ r • ʀ • Kendistaget dre dostaat ʍ w ɥ Dre stlakat ⱱ̟ ⱱ ɾ ɽ • Kendistaget dre daravat ɧ A-gostez dre daravat ɬ ɮ • • • Dre fic'hal  ʦ ʣ ʧ ʤ A-gostez dre dostaat l ɭ ʎ ʟ Kendistaget dre serr.  k͡p ɡ͡b ŋ͡m
An arouezennoù a-zehoù e pep par mar bez a ra dave d'ur gensonenn mouezhiet. E gris emañ ar sonioù ma kreder dibosubl o c'havout.