Reizhiad korvoiñ

reizhiad korvoiñ

seurt meziant

Iskevrennad eus	system software
Rann eus	computing platform
Raklec'hiet gant	kernel
Studiet gant	stlenneg
Istor	history of operating systems
EntitySchema for this class	Entity schema not supported yet (E102), Entity schema not supported yet (E179)
Tikedenn Stack Exchange	https://stackoverflow.com/tags/operating-system
Roll elfennoù	list of operating systems

Ar reizhiad korvoiñ Ubuntu (2013)

Erouezadur

Reizhiad korvoiñ a reer eus ur strollad goulevioù sternet ouzh un urzhiataer pe un trevnad stlennegel hag a ziogela daou arc'hwel meur :

• ardeiñ loazioù an trevnad stlennegel dre ziogelaat al lodennadur anezhe etre meur a arveriaded ;
• diogelaat d'an arveriaded ur strollad gwazerezhioù e erouez dezhe ur c'hetal azasoc'h d'o ezhommoù eget hini an ardivink alvezel.

Ur strollad meziantoù ha periantoù amkanet da efediñ gwezhiadurioù oc'h ober gant keweriañ ent-emgefreek ar stlennoù eo ar reizhiad stlennegel.
Kehentiñ un hevelep reizhiad gant ar bed tro-dro a zo diogelaet gant parzhioù haeziñ ; un etrewezhiañ gant trevnadoù alvezel e vez ar reizhiad stlennegel hag a evezh pe a sturia anezhe a vez diogelaet gante ivez.

Arc'hwel ar reizhiad stlennegel a bourchas gwezhiadurioù gouest da skoaziañ da seveniñ kudennoù boaz :

• ardeiñ ar stlennegoù : kadaviñ, dihaeziñ, klask, kehentiñ, gwareziñ ouzh an teukadoù hag an ebarzhiñ ;
• danzen ar goulevioù ;
• ardeiñ al loazioù da gevaraezañ korvoiñ ar goulevioù (krouadur un amva ret da erounit ar goulevioù) ;
• ardeiñ ha rannañ al loazioù (periant, stlennegoù....) etre an holl arveriaded.

Meziant arload Meziant diazez Ardivink alvezel

Ar strollad gougorioù-se pourchaset gant ar reizhiad korvoiñ zo evit arveriaded ar reizhiad stlennegel-se un ardivink solluniek (distrilhet) pe darvanel en eneb ouzh an ardivink alvezel kediet gant parzhioù periantel.

Dielfennet e c'hell bezañ ar meziant diazez e daou live :

• binvioù ha gwazierezhioù (kempunerioù, kargerioù, embannerioù, goulevioù mavek....) ;
• ar reizhiad korvoiñ.

Roll ar reizhiad korvoiñ

• Ardeiñ ar c'hewerier : karget eo ar reizhiad korvoiñ d'ardeiñ an deverkañ ar c'hewerier etre ar goulevioù oc'h arverañ un treol kanturzhiañ. Rizh ar c'hanturzhier a zo e dalc'h ar reizhiad korvoiñ.
• Ardeiñ ar vemor vresk : karget eo ar reizhiad korvoiñ d'ardeiñ ar memor vresk deverket da bep arload hag ivez da bep arveriad. Pa ne vez ket a-walc'h a vemor vresk e vez krouet ur maez memor war ar gantenn galet anvet memor darvanel. Ar c'halvezder-se a gevaraez d'arverañ arloadoù a vez o c'houlenn muioc'h a vemor eget ma 'z'eus e-barzh an urzhiataer ; hogen kalz gorrekoc'h eo ivez !
• Ardeiñ an enankañ/ec'hankañ : kevaraezañ a ra ar reizhiad korvoiñ da unelaat ha da wiriañ an haeziñ ar goulevioù arload d'al loazioù periantel dre ar sturioù anvet ivez ardoerioù trobarzhelloù pe ardoerioù enankañ/ec'hankañ.
• Ardeiñ an erounit an arloadoù : karget eo ar reizhiad korvoiñ d'ardeiñ an arc'hwel reizh d'an arloadoù o teverkañ dezhe al loazoù periantel rekis. Galloud a ra lazhañ un arload ne vefe ket ken oc'h arc'hwelañ reizh.
• Ardeiñ ar gwirioù : karget eo ar reizhiad d'ardeiñ ar surentez e-keñver erounezadur an arloadoù. Diogelañ a ra e vije arveret al loazoù nemet gant ar goulevioù hag an arveriaded gwirioù rekis gante.
• Ardeiñ ar restroù : Ardoet e vez gant ar reizhiad korvoiñ al lenn hag ar skrivañ er reizhiad restroù hag ar gwirioù haezerezh d'ar restroù gant an arloadoù hag an arveriaded.
• Ardeiñ an ditouroù : pouchas a reont ouzhpenn ditouroù dindan stumm menegerioù a-zivout stad arc'hwel an ardivink.

Arc'hwelioù pennañ ar reizhiad korvoiñ

Arveriad
Arloadoù / Applications
Ardeiñ al labourioù	Reizhiad korvoiñ Operating System (OS)
Ardeiñ ar restroù
Ardeiñ an enankañ-ec'hankañ
Ardeiñ ar memor
Kraoñell / Kernel
Periant / Harware

Renkadur ar reizhiadoù korvoiñ

Meur a rizh renkadurioù a vez arveret.

Gant hentenn haeziñ d'ar reizhiad gant an arveriad

• Dre estezioù : reizhiadoù treuzgreat hag etrewezhiat, da skouer : amberzañ ur vilhetenn er SNCF
• Dre reked : amzer werc'hel
• Dre labourioù (batch) : keweriañ dre lodoù, da skouer : hizivaat kontoù bank e-kerzh noz

Gant rizh arloadoù e vez an arveriaded oc'h ober gante

• Evit danzen goulevioù
• Evit dazverañ ar roadennoù

Gant kefluniadur ar reizhiad stlennegel

• Ur c'hewerier : reizhiad un-kewerier
• Lies kewerier : reizhiad lies-kewerier
• Diazezet war ur rouedad : reizhiad rouedad

Gant an doare da rannañ al loazioù meziantel hag alvezel

• Rannañ ar memor etre lies goulevioù : reizhiad lies-goulevet
• Rannañ an amzer gewerier etre ar goulevioù en erounezadur : amzer rannet (rannadur dre gantom amzer) pe amzer werc'hel (rannadur dre devet ar poelladoù)

Gant niver an arveriaded diaser

• Reizhiad un-stael
• Reizhiad lies-stael

Perzhioù ur reizhiad

• Ar soliusted : bevennañ an heuliadoù eus an teukadoù periantel pe eus fazioù an arveriaded. Tremen hebioù ar c'holloù stlennegoù beteg gouzout e vije ur chanad.
• An efedusted : arverañ ar gwellañ possubl al loazioù hag ar gallusterioù periantel (hep dispign re evitañ e-unan).
• An aested arver : pourchas un areg arc'hañ (emziviz arveriad/reizhiad) ha deznaouadoù fazioù (reizhiad/arveriad) sklaer ha resis.
• An azasausted : kevaraezañ daskemmadurioù meziantel ha periantel an aesañ ar gwellañ gant binvioù arbennik.
• Ar muzuliadusted : marilhañ jederezh al loazioù implijet gant an arveriaded, muzuliañ an arventennoù arc'hwel ha karg.

Un nebeud reizhiadoù korvoiñ

Galloud a reer diforc'hiñ meur a rizh reizhiadoù korvoiñ hervez o barregezh d'ardeiñ diaser stlennoù 16 bit, 32 bit pe 64 bit a hed.

Reizhiad	Enbonegañ	Unarveriad	Liesarveriad	Unpoellad	Liespoellad
DOS	16 bit
Windows 3.1	16/32 bit				Nann kentprenel
Windows 95/98/Me	32 bit				Kevelourel
Windows NT/2000	32 bit				Kentprenel
Windows XP	32/64 bit
UNIX/LINUX	32/64 bit
MAC/OSx	32 bit
VMS	32 bit

Un nebeud despizadurioù

• "Liespoellat" (multithreaded) a reer eus ur reizhiad korvoiñ hag a zo gouest da erounit lies poellad (processus) diaser.

"Kentprenel" eo ur reizhiad korvoiñ pa vez kenstaget ennañ ur c'hanturzhier hag a vez o tazparzhañ an amzer ardivink etre ar poelladoù a c'houlenn anezhañ hervez dezverkoù tevet.

• "Amzer rannet" eo ur reizhiad pa vez ur feurbarzh amzer roet da bep hini eus ar poelladoù gant ar c'hanturzhier. Gwir eo evit ar reizhiadoù korvoiñ liesarveriad a gevaraez da lies arveriadoù d'arverañ diaser war un ardivink arloadoù disheñvel pe beuzheñvel. "Reizhiad treuzgreadel" a reer eus ar reizhiad neuze. Ur feurbarzh amzer avez roet da bep arveriad d'en ober.

Parzhioù ar reizhiad korvoiñ

Kediet eo ur reizhiad korvoiñ gant ur strollad meziantoù o kevaraerañ un etrewezhiañ gant ar periant. Setu un nebeud anezhe :

• ar graoñell (kernel) a stroll arc'hwelioù diazezel ar reizhiad evel ardeiñ ar memor, ar poelladoù, ar restroù, an enankoù-ec'hankoù pennañ hag arc'hwelioù kehentiñ ;
• an dewezhier arc'hadoù' (shell) a gevaraez ar c'hehentiñ gant ar reizhiad dre un areg arc'hañ. Hemañ a ro an tu d'an arveriad da sturiañ an trobarzhelloù hep anavezout dre ret dezverkadurioù ar periant e vez oc'h ober gantañ, ardeiñ ennegoù alvezel ha kement zo ;
• ar reizhiad restroù (FS, file system) a gevaraez da varilhañ ar restroù en ur gwezennad.

Liammoù diavaez

• (br) (fr) Geriadurioù Preder en-linenn