Wikipedia

Thule

Thule (henc'hresianeg : Θούλη Thoúlē, latin : Thūlē, ha Tile a-wezhioù) eo al lec'h hanternozelañ, "un enez diresis a zo bevenn hanternozel ar bed anavezet", a zo meneget e lennegezh ha kartennouriezh Henc'hres ha Henroma[1].

E Carta marina Olaus Magnus, 1539, emañ Tile er gwalarn da Orkney hag er mervent da Inizi Faero, etre un "euzhvil bet gwelet e 1537", ur balum hag ur skoazog
War an enez e lenner "30 000 a dud pe vuioc'h zo en enez-mañ" hag "Amañ emañ annez aotrou an enez"

Ultima Thule, a zo latin evit "Thule pellañ", eo an anv a veze implijet e lennegezh klasel an Henamzer hag ar Grennamzer evit komz eus forzh pe lec'h a vefe en tu all da harzoù ar bed anavezet, pelloc'h c'hoazh eget Thule neuze[2],[3].

Lec'hiadur kemmañ

Henamzer kemmañ

• Henc'hres

Kentañ gwezh ma voe skrivet diwar-benn Thule eo er skrid henc'hresianek Τὰ περὶ τοῦ Ὠκεανοῦ Ta peri tou Okeanou "War ar Meurvor" gant ar merdeer Pytheas goude e veajoù etre 330 ha 320 KJK. Kollet eo bet ar skrid, met komz zo anezhañ gant Polybios e Levrenn XXXIV e Historiae (c. 140 KJK) ; Polybios e-unan zo meneget e Geographikon Strabon (c. 20 GJK), ma lenner edo Thule, hervez Pytheas, da « c'hwec'h devezh merdeiñ en norzh da Enez Vreizh »[4].
Er c'hentañ kantved KJK, ar gouizieg gresian Geminos a Rodios (Γέμινος ο Ρόδιος, c. 80 – c. 10 KJK) a skrivas en e zornlevr steredoniezh Εἰσαγωγὴ εἰς τἀ φαινόμενα Ei̓sagōgī̀ ei̓s tà fainómena ("Enhentadur d'an anadennoù") e oa thule ur ger hen evit envel an noz pennahelel, pa chom an heol kuzhet e-pad pelloc'h eget 24 eurvezh — ar pezh na c'hoarvez nemet en tu all d'ar c'helc'hioù pennahelat (en tu-hont da 66° N pe S)[5].

• Henroma

An douaroniour Pomponius Mela a skrivas e De situ orbis libri e-tro ar bloaz 43 edo Thule "en norzh da Skythia", eleze en norzh da harzoù su Rusia a-vremañ[6].
E Naturalis historiae, deuet er gouloù er bloaz 77, Plinius an Henañ a veneg en eil levrenn "c'hwec'h devezh merdeiñ" Pytheas c'hoazh[7] ; pelloc'h, el levrenn IV, e skriv ez eo Thule an inizi pellañ, ma ne vez noz ebet e-pad 6 mizvezh an hañv, na deiz ebet e-pad 6 mizvezh er goañv[8] ; heñveldra a lenner el levrenn VI[9].
E-tro ar bloaz 98 e voe al levr De vita et moribus Iulii Agricolae ma kont Tacitus buhez e dad-kaer Gnaeus Julius Agricola, gouarnour Enez Vreizh ; e pennad 10 al levr e teskriv penaos e verzas ar voraerien roman o devoa graet an dro d'un enez, n'eo ket d'ur c'hevandir ; an Orcades (Orkney) a voe kavet ganto, hag alese « e weljont Thule, met ned ejont ket di rak edo ar goañv o tostaat »[10].

Adalek neuze e voe lec'hiet Thule dre gemmeskañ ditouroù Pytheas, Plinius an Henañ ha Tacitus : goude un devezhiennoù merdeiñ en norzh da Orkney e tizhed Thule, ma vez deiz e-pad 6 mizvezh ha noz e-pad ar peurrest eus ar bloavezh. Resisoc'h e voe Paulus Orosius (c. 380 – c. 420) en e Historiae Adversus Paganos ("Istorioù enep ar Baganed") avat, pa lakaas Thule er gwalarn da Enez Vreizh ha da Iwerzhon : Island e vije neuze[11].

Krennamzer kemmañ

War-dro ar bloaz 550, ar gouizieg gresian Prokopios, e levrenn VI Ὑπέρ τῶν πολέμων λόγος Hypér tô̄n polémōn lógos ("Gerioù a-zivout ar Brezelioù"), a lakaas Thule d'un enez vras en Norzh, 25 poblad o chom enni : dre ma venegas ar pobladoù Gautoi (Goted Skandinavia) ha Scrithiphini (Samied) e c'heller soñjal ez eo an Thule-se ur rann eus ar c'hevandir, dreist-holl pa veneg Daned Danmark hag ar Warini, ur boblad eus gwalarn Alamagn[12].
Tost da 300 vloaz diwezhatoc'h, e-tro 825, ar manac'h douaroniour iwerzhonat Dicúil a embannas an dornskrid Liber de mensura Orbis terrae. Er pennad a-zivout Europa ez eus danevelloù kloer hag o devoa beajet e 795 betek Faero, ha betek Island (ma chomjont e-pad 6 mizvezh marteze) ; kontañ a rejont e veze atav deiz en hañv e « Thule »[13].

Adalek dibenn ar Grennamzer e veze alies lakaet Thule en Island pe e Greunland, an div enez e-tro 64° N ; a-wechoù e veze graet Thule eus Island hag Ultima Thule eus Greunland[14].
A hent all, Innis Tìle eo anv Island e gouezeleg Bro-Skos hiziv c'hoazh.

Amzer vremañ kemmañ

• XVIIIvet kantved

Goude bout bet kaset da Iwerzhon da labourat, ar menteour saoz Charles Vallancey (1731-1812) a chomas eno hag a droas d'un arbennigour war henoniezh ar vro. Kerkent ha talbenn e levr An essay on the antiquity of the Irish language (1772) e skrivas e oa Iwerzhon an enezenn anvet Thule gwezhall[15].
D'an hevelep mare, e 1775, an ergerzher saoz James Cook a roas an anv Southern Thule ("Thule ar Su") d'un enezeg a gavas nepell diouzh Antarktika, el ledred 59° S — un Thule a oa dija war-dro 60° N.

• XXvet kantved

An Estonian Lennart Meri, en e levr Hõbevalge ("Gwenn-argant", 1976) ma kont Istor Estonia ha broioù ar Mor Baltel diwar danevelloù beajoù hen ha kartennoù ken hen all, a ginnigas ma teuje Thule eus ur varzhoneg estonian hengounel diwar-benn ganedigezh Lenn Kaali war Enez Saaremaa[16].

• XXIvet kantved

Er bloaz 2010 e voe embannet Germania und die Insel Thule – Die Entschlüsselung von Ptolemaios ("Germania hag Enez Thule – Dirinegañ Ptolemaios"), ma tiskouez ur skipailh douaroniourien e Berlin ez eus fazioù jediñ e kartennoù Ptolemaios ; goude o reizhet e kavjont e c'hellje Thule Ptolemaios bout Enez Smøla e Norvegia[17].

Hêrezh kemmañ

 
Thule war un timbr eus Greunland e 1936

Levrlennadur kemmañ

  • (en) Burton, Richard Francis (1875). Ultima Thule: Or, A Summer in Iceland. London : Forgotten Books, 2018 (ISBN 978-0265342497)
  • (en) Kavenna, Joanna. The Ice Museum: In Search of the Lost Land of Thule, London : Penguin, 2006 (ISBN 978-0-14-101198-1)

Daveoù kemmañ

  1. ↑ (la) (fr) Dictionnaire Gaffiot latin-(1934). Kavet : 02 Kerzu 2021.
  2. ↑ (la) Vergilius, Georgicon, I, 30. Kavet : 02 Kerzu 2021.
  3. ↑ (en) Nieves, Herrero & Roseman, Sharon R. The Tourism Imaginary and Pilgrimages to the Edges of the World. Bristol : Channel View Publications, 2015 (ISBN 9781845415235)
  4. ↑ (el) (fr) Strabon. ΣΤΡΑΒΩΝΩΣ ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΩΝ, Geographicon, I, 4, 2-5. Kavet : 02 Kerzu 2021.
  5. ↑ (fr) Geminos. Introduction aux phénomènes (troidigezh gant Germaine Aujac). Paris : Les Belles Lettres, 2002 (ISBN 2-251-00128-X)
  6. ↑ (la) De situ orbis libri, III, 5. Kavet : 02 Kerzu 2021.
  7. ↑ (la) Naturalis historiae II, 187. Kavet : 02 Kerzu 2021.
  8. ↑ (la) Naturalis historiae IV, 104. Kavet : 02 Kerzu 2021.
  9. ↑ (la) Naturalis historiae VI, 219. Kavet : 02 Kerzu 2021.
  10. ↑ (la) Agricola, 10. Kavet : 02 Kerzu 2021.
  11. ↑ (fr) Orose. Histoires contre les païens (troidigezh gant Marie-Pierre Arnaud-Lindet). Paris : Les Belles Lettres, 1990 (ISBN 978-2251013473)
  12. ↑ (el) VI, 15-4,-16 ha -27. Kavet : 02 Kerzu 2021.
  13. ↑ (la) Pennad VII-II. Kavet : 01 Kerzu 2021.
  14. ↑ Lewis, Charlton T. (1879). A Latin Dictionary. Kavet : 02 Kerzu 2021.
  15. ↑ (en) Vallancey, Charles. An essay on the antiquity of the Irish language being a collation of the Irish with the Punic Language. With a Preface, proving Ireland to be the Thuleof the Ancients.. London : Richard Ryan, 1772. pp. 4, 8-14. Kavet : 02 Kerzu 2021.
  16. ↑ (et) Meri, Lennart. Hõbevalge. Tallinn : Eesti Raamat, 1976 • (fr) Dans le silence des glaces. Moskva : Radouga, 1986 (ISBN 978-5050009470)
  17. ↑ (de) Kleineberg, Andreas & all. Germania und die Insel Thule. Die Entschlüsselung von Ptolemaios. In : Atlas der Oikumene. Darmstadt : Wissenschaftliche Buchgesellschaft, 2010 (ISBN 978-3534237579)
  18. ↑ (en) Weeks, Mary Elvira. Discovery of the Elements. Easton : Journal of Chemical Education, 1956 p. 711. Kavet : 02 Kerzu 2021.
  19. ↑ (en) Gilberg, Rolf. Thule. In : Arctic Vol. 29, N° 2, Mezheven 1976, pp. 65–128. Kavet : 02 Kerzu 2021.
  20. ↑ (en) NASA, 13 Meurzh 2018. Kavet : 02 Kerzu 2021.
Adtapet diwar « https://br.wikipedia.org/w/index.php?title=Thule&oldid=1981735 »