Ar Brezelioù medek a zo un heuliad brezelioù etre Impalaeriezh Persia ha keodedoù Henc'hres a zeraouas e 499 kent J.-K. hag a badas betek 449 kent J.-K.. Kregiñ a reas ar stourmoù etre bed ar C'hresianed, rannet en un niver a geodedoù, hag Impalaeriezh Persia pa oa aloubet Ionia gant Persed Kirus Veur e 547 kent J.-K.. Da sujañ keodedoù dizalc'h o spered Ionia e anvas ar Bersed tiranted da ren pep hini anezhe. Ur vammenn a drubuilhoù e voe koulz evit ar C'hresianed hag evit ar Bersed.

Brezelioù medek
series of wars
Lec'hHenc'hres Kemmañ
Deiziad kregiñ499 BCE Kemmañ
Deiziad echuiñ449 BCE Kemmañ
PerzhiadAten (henamzer), Impalaeriezh an Ac'haemenided, Sparta Kemmañ
Herodotos, ar vammenn bennañ evit ar brezel-se.
Toukidides a gendalc'has danevell Herodotos.

E 499 J.-K. e kemeras perzh tirant Miletos, Aristagoras, en un ergerzhadeg da gemer Naksos, gant skoazell ar Bersed[1]. Ur c'hwitadenn vras e voe an ergerzhadeg hag, a-raok ma vefe roet e zigouvi dezhañ gant ar Bersed, e tivizas Aristagoras atizañ holl keodedoù gresian Azia-Vihanañ d'en em sevel a-enep ar Bersed. Deroù Emsavadeg Ionia e oa. Padout a reas betek 493 J.-K., o sachañ muioc'h-mui a vroioù eus Azia-Vihanañ er brezel. Aristagoras a zeuas a-benn da c'hounit skoazell eus Aten hag eus Eretria, hag e 498 J.-K. e sikouras brezelourien an div geoded kemer ha deviñ Sardeis a oa kêr-benn ar Bersed er vro. Darius Iañ a reas ar mennad d'en em veñjiñ eus Aten hag Eretria abalamour da se. Kenderc'hel a reas an emsavadeg, e-pad daou vloaz. E 494 J.-K. en em vodas nerzhioù ar Bersed da dagañ kalon an emsavadeg e Miletos. Koll da vat e voe brezelourien Ionia en emgann Lade ha mouget e voe an emsavadeg. Faezhet e oa e izili diwezhañ bloaz goude.

Abalamour ma oa o klask miret na ziwanfe emsavadegoù all en e impalaeriezh ha na zeufe Gresianed an Douar-bras d'emellañ en e aferioù e savas Darius ar raktres da aloubiñ Bro-C'hres ha da gastizañ Aten hag Eretria dre benn m'o doa devet Sardeis. Kregiñ a reas aloubadeg kentañ Bro-C'hres e 492 J.-K.. Renet e oa gant ar jeneral Mardonios a gemeras Trakia ha Makedonia a-raok rankout paouez gant e ergerzhadenn abalamour d'un nebeud troioù fall. E 490 J.-K. e oa kaset un eil arme e Bro-C'hres, dre an Enezvor en dro-mañ, dindan urzhioù Datis hag Artafernes. Sujañ a reas an inizi Kikladez, a-raok lakaat ar seziz war Eretria a voe kemeret ha distrujet. Koulskoude e voe trec'het ar Bersed penn-da-benn gant Ateniz en Emgann Marathon da c'houde. Darius a grogas neuze da brientiñ aloubadeg Bro-C'hres a-bezh, met mont a reas da anaon e 486 J.-K. E 480 J.-K. E vab Kserses a renas eil aloubadeg Henc'hres gant ar Bersed gant unan eus an armeoù brasañ bodet biskoazh en Henamzer. O zrec'h war Stadoù kevredet Bro-C'hres (renet gant Sparta hag Aten) en Emgann an Termopiloù a roas o zu d'ar Bersed da aloubiñ ar pep brasañ eus Bro-C'hres. Koulskoude e voe trec'het penn-da-benn ar Bersed en Emgann Salamis, a-greiz ma oant o klask distrujañ listri ar C'hresianed. Bloaz war-lerc'h e voe tro ar gevredidi da dremen d'an argad ha trec'hiñ a rejont arme ar Bersed en Emgann Plataea. Tec'het a reas nemorant ar Bersed etrezek an norzh.

Kenderc'hel a reas ar gevredidi war o lañs ha distrujañ a rejont peurrest listri Impalaeriezh Persia en Emgann Mikale, a-raok argas gwarnizonoù ar Bersed eus Sestos (e 479 J.-K.) ha Bizantion (e 478 J.-K.). Ar pezh a reas ar jeneral Paosanias e-pad seziz Bizantion a droas kalz eus keodedoù Bro-C'hres a-enep Spartaiz, hag ar c'hevredad a-enep ar Bersed en em vodas neuze dindan renerezh Ateniz, e stumm Kevre Delos. Hemañ a gendalc'has gant ar brezel a-enep Persia e-pad tregont vloaz, oc'h argas tamm-ha-tamm ar gwarnizonoù a chome eus Europa. En Emgann Eurimedon e 466 J.-K. e c'hounezas ar c'hevre un trec'h doubl a roas ar frankiz da vat da geodedoù Ionia. Koulskoude, goude emell ar c'hevre en un emsavadeg en Egipt (eus 460 da 454 kent J.-K.) e voe koll en un doare bras ha paouez a reas an argadoù a-enep an impalaeriezh. Kaset e voe listri da Giprenez e 451 J.-K., met seveniñ a rejont nebeut a dra, ha pa en em dennas an ergerzhadeg e echuas ar Brezelioù medek didrouz. Mammennoù istorel zo a laka da soñjal e voe sinet ur feur-emglev peoc'h etre Aten ha Persia, Peoc'h Kallias, daoust ma'z eus dizemglev war ar c'hraf-se abaoe an Henamzer.

Notennoù kemmañ

  1. Ehrenberg, Victor (2011). From Solon to Socrates: Greek History and Civilization During the 6th and 5th Centuries J.-K., 3, Abingdon, England : Routledge. 99–100 p. ISBN 978-0-41558487-6.