Lastez : diforc'h etre ar stummoù

Ur gudenn kazi bemdeziek a zo gant Mab-den abaoe m’emañ eñ chomidik hag e vev e gevredigezh : dont a-benn d’en em zizober eus an dilerc’hioù. Kaer o deus bet tud a galloudc'halloud goulenn e vefe urzhiet, renket ha mestroniet al lastez, n’eo ket deuet ar seier du ha melen a anavezomp mat hiriv-an-deiz o-unan. Dizoloomp neuze penaos eo deuet a-benn ar boubellenn da gavout he flas er gevredigezh ha peseurt implij onhon eus deus outi.

Er grennamzer e veze stlapet al lastez diouzhtu war ar straedoù ! Loustoni ‘oa pep lec’h ha aes e oa d’ar c’hleñvedoù trementtremen eus ur geriadenn d’egiled’eben. Alies-kaer eo bet klasket gant ar gournamant stourmstourmañ a-enep al loustoni-se. Da skouer e 1184 eo bet kemennet gant Fulup Aogust paveziñ Pariz ha difennet en deus e vefe bannet an dilerc’hioù war ar straed. Siwazh dezhañ, ar reolennoù n’int ket bet doujet.

Kendalc’het he deus ar gudenn. E 1506 e tivizas Loeiz XII e vefe perzh ar rouantelezh ober war-dro dastummdastum ha skarzhañ al lastez. Un tailh a zo bet krouet a-benn kas da benn ar servij nevez-se. Hollek eo bet an enebiezh, ar soñj-se ‘zo bet neuze leusket ada gostez.

Met e gwirionez, ne oa ket gwall gwellaet stad an traoù. Dav ‘oa d’ar gouarnamant kavout un diskoulm buan-tre evit stourm a-enep al loustoni hag ar c’hwezh a zegasent. Ar pilhaouerienbilhaouerien hepken a dremene a di da di a-benn dastummdastum ar pezh oa posubl dezho treuzfeurmiñ hag adwerzhañ goude.

Da c’houde, e 1782 eo bet goulennet digant ar Barizianiz disparzhañdasparzhañ ar gwer hag ar pri eus o lastez. Ouzhpenn da-se eo bet rediet an dud gant an archerien skubañ bembez dirak o zi. N’eo ket bet gwall efedus.

Adalek an XIXvet kantved , e verzhas ar boblañs e oa a-bouez kaout ur yec’hedoniezh mat evit bezañ yac’h. An 8 a viz Meurzh 1864 eo bet embannet ur reolenn nevez : ret e oa d’ar feurmerien ranndioù kaout sailhoù gant ur skouarn bihanoc’h eget 50 litrad a-benn aesaat dastummdastum al lastez. UrwezhUr wezh ouzhpenn, n’eo ket bet heuliet ar reolenn nevez-mañ. Kregiñ a reas stad an traoù da washaat en hañv 1880, tomm -spontus e oa. Ne oa ket posubl derc’hel gant an aer. Un diviz a zo bet kemeret neuze gant Eugène Poubelle, prefed departamant ar Saena. E 1883 e embannas div reolenn nevez. Da gentañ e ranke pep perc’henn rein d’o feurmerien sailhoù ispisial e koad, gant houarn en diabarzh ha driestdreist-holl gant ur golo. Ouzhpenn da-se eo bet goulennet digant ar perc’hennedberc’henned reiñ d’o feurmerien tri pod disheñvel : unan evit an danvezioù breinus, egile evit an pilhoù hag ar paper, an hini diwezhañ evit ar gwer, ar feilhañs hag ar c’hregin istr. A-benn paeañ ar servij dastummdastum kinniget gant ar gêr eo bet lakaet e plas un tailh “skubañ”.

Un enebiezh kazi hollek a zo bet hervez divizoù nevez ar prefed. N’o doa ket c’hoant ar perc’hennedberc’henned paeañ un tailh ouzhpenn, n’o doa ket c’hoant ar porzherienborzherien kaout ul labour ouzhpenn en ur ober war-dro al lastez, ha ne oakoa etket laouen ar pilhaouerienbilhaouerien gwelet o gopr mont kuit. N’eo bet heuliet reolennoù ar prefed nebeut-tre hepken. Koulskoude e roas Eugène Poubelle e anv d’ar sailhoù evit dastummdastum an dilerc’hioù. Goude ez eas war-raok ar boubellenn, un implij bemdeziek a vez graet diouti en tiez. Hiziv-an-deiz eo savet ar boubellenn e stummoù disheñvel ha n’onn’hon eus ket maez da ziskouez anezhi.

* Posubl eo lakaat e plas un "degas a youl-vat", da lâret eo, an annezidi a gas o lastez betek poubellennoù bras a urzh al lastez. Evit danvezioù all evel piloù pe mekanikoù elektronek o deus da gas en-dro betek ar stal. A-drugarez d'an doare-mañ eo posubl dezastummdezastum, hag adkelc'hiañ da c'houde paper, gwer, plastik ...

* Posubl eo lakaat e plas an "dastummdastum divesket", da lâret eo e vez roet d'an annezidi poubellennoù disheñvel. Dezho da lakaat o lastez e-barzh poubellenn-mañ poubellenn hervez o danvez an aliesañ. DastummetDastumet e vezont goude gant tud paeet gant an ti-kêr evit en ober. Kudenn pennañ an doare-se eo n'eo ket divesket mat pep danvez an aliesañ.

* Ar sistem lakaet e plas an aliesañ a zo an doare kemmesket etre an daou ziwezhañ. Da skouer e vez datummetdastumet ar pakadurioù hag an danvezioù n'int ket adkelc'hiabl a di da di. Hag en diavaez da se eo kaset gant an annezidi ar paper, ar gwer, ar piloù ... betek ar poubellennoù a glot.

Kummuniezh Europa o vezañ kirriekkiriek eus adkelc'hiadur al lastez, en deus divizet lakaat ur c'hod liv evit ar poubellennoù (diskouezet amañ dindan). Siwazh n'eo ket c'hoazh doujet penn-da-benn gant an holl. Cheñchamantoù liv a zo a-wechoù, pe kêrioùgêrioù 'zo a stroll meur a zoare lastez en ur boubellenn hepken.