Kenstok kevandirel

Ar c'henstok kevandirel a zo ur c'henstok etre div blakenn gevandirel re skañv evit sankañ en astenosferenn ha gant an eil o vont dreist d'eben, da grouiñ steudadoù menezioù. An Alpoù hag an Himalaya a zo skouerioù eus menezioù deuet diwar kenstokoù kevandirel.

Ar c'henstokoù kevandirel n’int ket anadennoù a c’hoarvez trumm, evel ur gwallzarvoud kirri. Gallout a ra bezañ meur a zek milion a vloavezhioù, a-raok na vefe gwelet menezioù o sevel diwarno. Ar c’henstok etre Indez hag Azia, en deus krouet an Himalaya, zo padet war-dro 50 milion a vloavezhioù dija ha war a seblant n’eo ket peurechu.

Merkerien ar c'henstok

Skouer gwaskadur war gwiskadoù gouelezennek (gwaskadur eus an tu kleiz betek an tu dehou) :

Sell a-droc'h :

Stadet e vez frailhoù amgin ha retroarlakadurioù.

Merkerien evezhiapl a-rez

Meur a zoare merkerien a c'heller merzhout war gorre hor planedenn :

Merkerien morfologel, dreist-holl bezañs aridennadoù menezioù er zonennoù kenstok yaouank.
Merkerien tektonek :
- frailhoù amgin, test da nerzhioù kenwask.
- plegoù a bep seurt (eeun, gourvezet, faoutet, hag all...) ;
- Arlakadurioù ;
- Gweleadoù chareet ;
Merkerien petrologel, dreist-holl bezañs tammoù krestenenn veurvor o orin betek kilometradoù uhelder. Reoù 'zo n'int ket bet metamorfekaet kalz (ofiolitennoù war ar Chenaillet da skouer) padal ez eus bet metamorfekaet-kenañ reoù all (ofiolitennoù ar menez Viso da skouer).

Merkerien donder

Evezhiapl eo ar merkerien donder diwar roadennoù sismek savet diwarne skeudennoù a-droc'h.

Donder ar Moho a zo ar merker pennañ : tizhout a ra 50km donder dindan an tolzennadoù uhelañ. Evel-se ez eus gwrizioù krestenenn.

Ar c'henstok o vezañ eil fazenn ar c'honvergadur e heuilh subduktadur ul litosferenn veurvor hag a zo steuziet.

Testoù istor ur meurvor

Roudoù ar veurvor

Merzhet e vez ofiolitennoù, aozadur azonus eus an endro meurvorel savet eus an traoñ d'an nec'h gant :

Reier gouelezennek, savet diwar tevionadur testoù silisek radiolaritennoù (fosiloù o tont eus ar plankton) ;
Reier tanveneziek (bazalt a dorchennoù) ;
Ur c'hompleks filonek (doleritoù) ;
Reier plutonek (gabbroioù) ;
Sarpantinit (ur peridotit distreset gant an dour) ha peridotitoù fresk pe freskoc'h).

Roudoù marzoù-meurvor pasivel a vez kavet, evel :

Bezañs blokoù bransellet, bevennet gant frailhoù normal (spesius d'un dektonegezh war vrasaat) ;
Akretadurioù gouelezennek, fosiloù meurvorel enno.

Roudoù ar subduktadur

Mineraloù bet stummet e gwaskoù uhel-tre hag e temperadurioù izel a zo bet dizoloet, testoù sankadur reier betek donderioù bras. Ar reier-se a zo bet subduktet neuze a-raok adpignat.

Kavet e vez ivez tammoù litosferenn veurvor degaset war ar gorre dre obduktadur.