Pool Malebo
Ar Pool Malebo (anvioù kozh : Stanley Pool, a-wechoù Malebo Pool, lenn Ngobila, Mpumbu, lenn Nkuna pe lenn Nkunda) zo ul lenn war red izel ar stêr Kongo.
| Pool Malebo | |
|---|---|
 | |
| Broioù : |  Kongo (RD) Republik Kongo
|
| Rannvroioù : | |
| Gorread : | 500 km² |
| Donder brasañ : | 3 da 16 metr |
| Hed ar ribloù : | |
| Adstêr(ioù): | |
| Diazad doureier : | |
| Kêrioù pennañ war ribl al lenn : |
|
Deskrivadur
kemmañ35 km hed ha 23 c'hm led eo ar Pool Malebo. Tro-dro 500 km² eo he gorread. 272 metr eo he uhelder keitat. Bas eo : etre tri ha c'hwezek metr donder. Emañ enez Bamou en he c'hreiz, 180 m² dindani[1].
Istor
kemmañ« Nkuna » a veze graet eus al lenn gant an henvroidi a-raok mare an trevadennoù hervez Léon Guiral e 1882. N'eus ket eus ar ger « nkuna » er yezh téké evel ma lavar A. Le Gallois e 1912 e Contribution à la cartographie du Congo Français. Padal ez eus deusoutañ e kongoeg, ha talvezout a ra kement ha « had ».
E-pad ar prantad trevadennel, etre 1885 ha 1960, eo anavezet ar Pool dindan an anv « Stanley Pool » en enor d'an ergerzher Henry Morton Stanley hag a gartennas ha labouras er vro ul lodenn vras eus e vuhez. Adalek ar bloavezhioù 1970, diwar atiz Mobutu, e voe anvet « Pool Malebo ».
Gerdarzh
kemmañLister lilebo eo an anv Malebo, ober a ra dave d'ar borassus e lingalaeg, gwez-palm bras hag a veze kavet stank war ribloù hag inizi ar pool[2]. « Pool » zo ur ger saoznek hag a zo par da boull, lenn e brezhoneg[3].
Douaroniezh
kemmañ
Emañ kêrioù-penn an div Gongo, Kinshasa (Republik Demokratel Kongo) ha Brazzaville (Republik Kongo), a bep tu d'ar stêr, en traoñ d'ar Pool. En argrec'h d'al lenn emañ Maluku. War-zu an argrec'h emañ al lodenn vageadus eus ar stêr Kongo, betek Kisangani, dre Mbandaka ha Makanza. War-zu an ardraoñ, dreist da vae Ngaliema, ez eus un toullad taranoù (anvet Lammoù-dour Livingstone) war un dilive tro-dro 300 metr betek porzh Matadi.
E kreiz al lenn emañ enez Bamou (skrivet a-wechoù M'Bamou, Bamu, Mbamu, zoken Mbamou), un tiriad eus Republik Kongo, war-dro mil den o chom enni, pesketaerien anezho dreist-holl[5].
Ekologiezh
kemmañLoened
kemmañOuzhpenn 200 spesad pesked zo bet renablet el lenn Malebo. Ar re a gaver ar muiañ eo ar pesked-kizhier ha pesked eus familh ar mormiridae.
Plant
kemmañGwez-palm ha papiruz a zo war glannoù ar Pool. Drivañ a ra goustad war an dour tapisoù hiasintez-dour.
Notennoù ha daveoù
kemmañ- ↑ Malebo Pool, Encyclopædia Britannica enlinenn.
- ↑ lilebo.
- ↑ pool.
- ↑ William Graham Lister Randles, L’ancien royaume du Congo des origines à la fin du XIXe siècle, Embannadurioù Skol ar studioù uhel er skiantoù sokial, 2013, p. 44
- ↑ Découverte de l'île MBamou.
Liammoù diavaez
kemmañ- Sylvie Ayimpam, Vie matérielle, échanges et capitalisme sur la rive méridionale du Pool du fleuve Congo (1815-1930), Clio en @frique, niverenn 18, 2006.