Paul J. Crutzen

Paul Josef Crutzen, bet ganet d'an 3 a viz Kerzu 1933 en Amsterdam (Izelvroioù), a zo ur c'himiour ha meteorologour izelvroat.

Bet en devoa Priz Nobel ar Gimiezh e 1995, asambles gant Mario J. Molina ha Frank Sherwood Rowland, en abeg d'o labourioù diwar-benn kimiezh aergelc'h an douar ha diwar-benn furmadur ha dispennadur an ozon peurgetket.

Bet en deus e zoktorelezh war ar veteorologiezh e Skol-veur Stockholm (Sveden) m'en deus kelennet evel e lec'hioù all. E 1980 e voe anvet e Max-Planck-Institut für Chemie e Mainz (Alamagn). E penn rann kimiezh an aergelc'h eo bet betek 2000.

E 2000 en deus brudet ar ger "anthropocene" (oadvezh mab-den) evit envel marevezh an oadvezhioù geologel merket gant levezon mab-den war ekosistem an douar abaoe 1850.

Sinañ a reas ul lizher a-gevret gant ouzhpenn 70 loread ar Priz Nobel all evit goulenn e vije nac'het al Louisiana Science Education Act a lakae ar sell "krouadelezhour" da vezañ kelennet e skolioù ar stad. E 2003 e voe e-touez an 22 loread ar Priz Nobel a sinas an "Humanist Manifesto".

Skridoù

Jan Zalasiewicz, Mark Williams, Will Steffen, Paul Crutzen (2010) The New World of the Anthropocene Environmental Science & Technology, 2010, 44 (7), pp 2228–2231.

Ramanathan, V.; Crutzen, P.J. ; Kiehl, J.T.; Rosenfeld, D. (2001). "Aerosols, Climate, and the Hydrological Cycle". Science 294 (5549): 2119–2124. Bibcode:2001Sci...294.2119R. doi:10.1126/science.1064034. PMID 11739947.

Ramanathan, V.; Crutzen, P.J. ; Lelieveld, J.; Mitra, A.P.; Althausen, D.; et al. (2001). "Indian Ocean Experiment: An integrated analysis of the climate forcing and effects of the great Indo-Asian haze". Journal of Geophysical Research 106 (D22): 28,371–28,398. Bibcode:2001JGR...10628371R. doi:10.1029/2001JD900133.

Barrie, L.A.; Bottenheim, J.W.; Schnell, R.C.; Crutzen, P.J.; Rasmussen, R.A. (1998). "Ozone destruction and photochemical reactions at polar sunrise in the lower Arctic atmosphere". Nature 334 (6178): 138–141. Bibcode:1988Natur.334..138B. doi:10.1038/334138a0.

Andreae, M.O.; Crutzen, P.J. (1997). "Atmospheric Aerosols: Biogeochemical Sources and Role in Atmospheric Chemistry". Science 276 (5315): 1052–1058. doi:10.1126/science.276.5315.1052.

Dentener, F.J.; Carmichael, G.R.; Zhang, Y.; Lelieveld, J.; Crutzen, P.J. (1996). "Role of mineral aerosol as a reactive surface in the global troposphere". Journal of Geophysical Research 101 (D17): 22,869–22,889. doi:10.1029/96jd01818.

Crutzen, P.J. ; Andreae, M.O. (1990). "Biomass Burning in the Tropics: Impact on Atmospheric Chemistry and Biogeochemical Cycles". Science 250 (4988):*Crutzen, P.J. ; Birks, J.W. (1982). "The atmosphere after a nuclear war: Twilight at noon". Ambio (Allen Press) 11 (2/3): 114–125. JSTOR 4312777.1669–1678. Bibcode:1990Sci...250.1669C. doi:10.1126/science.250.4988.1669. PMID 17734705.

Enorioù

1976: Outstanding Publication Award, Environmental Research Laboratories, National Oceanic and Atmospheric Administration (NOAA), Boulder, Colorado, U.S.A.

1984: anvet "Skiantour ar bloaz" gant Rolex-Discover.

1985: Resev a reas Leó Szilárd Award evit "Physics in the Publics Interest" a-berzh an American Physical Society.

1986: dilennet Fellow of the American Geophysical Union

1989: Tyler Prize for Environmental Achievement.

1991: Ezel eus Akademiezh Roueel ar Skiantoù e Sveden.

1995: Priz Nobel ar Gimiezh (gant Dr. M. Molina ha Dr. F. S. Rowland)

1995: Resev a reas ar Global Ozone Award evit e labourioù heverk evit gwareziñ ar gwiskad ozon gant an United Nations Environment Programme.

1996: Ezel a enor an International Ozone Commission

1999: Ezel esten eus Akademiezh Skiantoù Rusia.

2002: Anvet skiantour ar muiañ meneget er bed evit 2911 arroudenn eus 110 pennad etre 1991-2001 gant an Institute for Scientific Information

2005: Bet eo bet graet Doktor Honoris Causa gant Skol-veur Joseph Fourier (Grenoble I).