Plomarc'h Pella
Plomarc'h Pella zo ur gêriadenn eus Douarnenez, savet en Henamzer.
Ti sallañ Plomarc'h Pella eus an Henamzer kemmañ
Labouradeg Plomac'h Pella eo an ti sallañ sardined kozh ar muiañ anavezet e Bae Douarnenez. Eno ez eus pevar savadur ingalet en draoñiennig ha war an div uhelenn a bep tu dezhi. N'eus diskouezet nemet unan eus ar savadurioù staliet en draoñienn.
Ken mat eo bet miret ken eo ur skouer dibar e Galia.
Abaoe ar Iañ kantved e oa bet tud o chom eno, met ne oa bet savet tiez nemet e derou an IIvet kantved. E fin an IIvet kantved, goude daou brantad berzh, e oant bet distrujet avat. Er IVe kantved e oa bet staliet ur c'hovel war al lec'h ha tud a oa bet o chom eno betek an XIIvet pe an XIIIvet kantved. D'ar mare-se e oa bet savet ur savadurig hag ur vered war an uhel hag un nebeud lochoù en traoñ.
An danvezioù implijet kemmañ
Graet oa bet ar mañsonadurioù gant pri-raz traezh ha raz naturel bet produet moarvat diwar gwiskadoù maen-raz ar bae. Dont a ra an traezh eus plaenadenn an dachenn. Implijet e veze pri-raz ha tammoù teol evit didreuzusted ar savadur. Prientet e veze ar pri-raz-se diwar brikennoù ha priajoù pilet a veze mesket gant raz, pezh a zispleg al liv roz-brik.
War ar monumant e c'haller gwelet e oa bet treset ar juntoù gant un houarn.
Ar mein a zeue eus ar mengleuzioù tro-war-dro hag eus Traezhenn ar Gored, evel ma vez diskouezet gant ar c'hregin kravan a c'haller gwelet war un nebeud mein-moger.
Sed amañ ostilhoù ar venerien vein: ar mailhig evit tennañ ar bloc'hoù eus ar mengleuzioù, ar genn, ar morzhol-benañ evit rafantiñ ar mein-moger, ar minaoued, ar gizell eeun, ar gizell dantek evit reizhañ gorre ar mein, ar gizell-gleuz, hag ar skouer gant e reolenn dereziet evit tresañ.
Ar framm hag an doenn kemmañ
C'hoarvezout a rae toenn ar savadur eus teol plaen rizennek (tegula) ha teol damront (imbrex), siellet gant pri-raz evit didreuzusted ar savadur. Pounner e oa an hollad gant 80 kg dre m2.
Diazezet e oa an doenn bounner-se war ur framm emzoug ma oa mañsonet he feulioù e pignonioù ar savadur, diazezet war mañsonadurioù ar beolioù, ar pezh a ingale hollad ar pouez.
Adkavout a reer hengoun ar frammadur-se e koc'huioù ar Grennamzer evel e Ploueskad.
Ar gêriadenn en XIXvet kantved kemmañ
Ur gêriadenn peskaeterien e oa. Peskataet e veze dreist-holl e-pad an hañv; labourioù all a bep seurt a veze kaset da benn gant paotred ar gêriadenn ar peurrest eus ar bloaz.
E 1820 e oa eno tri zoneller, ur mañsoner, un heskenner war stern, ur bener, martoloded e servij ar Roue, mevelien ha labourerien-douar.
A-raok 1848 ne veze ket meneget labour ar merc'hed gant ar marilhoù at boblañs. Adalek ar bloavezh-se avat e ouzomp e oa gwragez er gêr, divoullerezed, rouederezed.
Bez' e oa ivez, e 1820, 23 zi ha 3 "c'hozh ti", er gêriadenn, pep a liorzhig sko outo. An dud-se a ranne ivez ur park dezhañ meur a logell war an anv evit labourat an douar.
Ur forn-vara a oa e-kichen an ti-feurm zo anezhañ hiziv an deiz.
Diglink a-walc'h e oa an ti: mogerioù greunit, hag int livet gant un indu, ul leur douar palumet, un doenn savet gant soul segal ha da c'houde gant mein-glas.
An holl diez a oa troet o c'hein da avel yen an norzh ; boas e veze an dud a oa o chom enno da wennaat ar mogerioù gant raz da Ouel Mikael evit yac'husaat ha sklaeraat anezho a-raok ar goañv, abalamour ma'z ae ar mogerioù war zuaat gant moged an tan en oaled.
Ouzhpenn c'hwec'h den a veve e pep ti. Bugale a veze ganet bep daou vloaz enno met kalz anezho a varve hag int yaouank c'hoazh.