Sofet
Ar ger sofet a c'hall kavout sterioù un tamm disheñvel hervez al lec'h ha mare an istor. En hebreeg hag un nebeud yezhoù semitek all, e talv shofet (liester shoftim) kement ha "Barner", diwar ar verb "Š-P-T", "barn". Titloù damheñvel a gaver e sevenadurezhioù semitek all, e Fenikia peurgetket.
En Israel
kemmañEn Israel, en Henamzer, e veze graet sofeted (shoftim) eus pennoù brezel hag a gemere penn meuriadoù israelat disheñvel er prantadoù dañjer evit faezhañ enebourien estren. Sellet ouzh Levr ar Varnerien evit muioc'h a ditouroù.
E Fenikia hag e Kartada
kemmañEr c'heodedoù dizalc'h niverus a oa e Fenikia (aod Liban ha Siria hiziv) hag en o zrevadennoù eus ar Mor Kreizdouar, ur sofet a oa ur magistrad a veze lakaet e penn ar geoded. Tennañ a rae e c'halloud da hini an diktator roman.
Kartada, an drevadenn fenikian brudet, a oa renet gant kuzulioù brientinien renet gant daou sofet, o doa kargoù ha galloudoù damheñvel ouzh re ar Gonsuled Roman.
Liamm Diavaez
kemmañLevrlennadur
kemmañ- Werner Dahlheim: Die griechisch-römische Antike II, laufende Nachdrucke.
- Stéphane Gsell: Histoire ancienne d' Afrique du Nord II, Pariz 1921.
- Werner Huß: Geschichte der Karthager, München 1985 (= Handbuch der Altertumswissenschaften III.8).
- Werner Huß: Die Karthager, 3. ed. riveduta, München 2004.
- Werner Huß: Karthago, 3. durchgesehene Auflage, C. H. Beck, München 2004.
- Serge Lancel: Carthage, Oxford 1997.
- Michael Palkovits: Verträge zwischen Rom und Karthago, juristische Diplomarbeit, Graz 2004.
- Gilbert und Colette Picard: Vie et mort de Carthage, Pariz 1970.
- Gerhard Schrot: Karthago, in: KlP 3, 1979, Sp. 136.
- Maurice Sznycer: Carthage et la civilisation punique, in: Claude Nicolet (a cura di): Rome et la conquête du monde mediterranéen, 2. ed., Collection Nouvelle Clio 8bis, Pariz 1978, S. 545–593.