Alexandre Exquemelin

Alexandre-Olivier Exquemelin, skrivet a-wechoù « Oexmelin » pe « Exmelin », a oa ur surjian norman ha morlaer gall, ganet war-dro 1645 e Honfleur, ha marvet en Harfleur war-dro 1707. Skrivet en deus ul levr brudet diwar-benn morlaeron ar XVII^vet kantved.

E vuhez

N'ouzer eus buhez Exquemelin nemet pezh en deus kontet en e levr. Moarvat en deus kontet amploc'h evit justoc'h ha n'eus ket da reiñ kred e kement tra a gont hep teurel evezh bras. Ganet e oa e Honfleur ha mab e oa d'un aptotiker protestant. Kaset e oa bet d'an Izelvroioù da zeskiñ ar vicher a surjian. Klask a reas labour gant Kompagnunezh Indez ar C'hornôg. Sevel a reas war ul lestr e porzh an Havr ha kaset e voe da Enez La Tortue ma tegouezhas d'ar 7 a viz Gouhere 1666. Eno e voe prenet gant an aotrou de la Vie, a oa komis ar gompagnunezh.

Fin e vuhez

Bloavezhioù diwezhañe vuhez a dremenas moarvat en Izelvroioù, e-kreiz ar repuidi c'hall brotestant niverus deredet di goude Embann Fontainebleau, a zispennas Embann Naoned a oa bet sinet gant Herri IV da reién frankiz a goustiañs d'ar brotestanted. N'eo ket souezhus eta eo en Amsterdam hag e nederlandeg e voe moulet en 1678, kentañ embannadur an Histoire des aventuriers flibustiers, hag en 1700, un adembannadur kresket.

E oberenn

1678: De Amerikaanse Zeerovers, embannadur izelvroek en Amsterdam gant Jan ten Hoorn. E 1700 e voe embannet ur stumm all anvet Historie der Boecaniers, of Vrybuyters van America. Van haar eerste beginselen tot deze tegenwoordige tijd toe.
1679: Die Americanische See-Räuber, embannadur alamanek gant Christoph Riegels e Neurenberg.
1681: Piratas de la America, y luz à la defensa de las costas de Indias Occidentales, embannadur spagnolek gant Alonso de Buena Maison.
1684: daou stumm saoznek :
- William Crooke a embannas un droidigezh saoznek eus ar skrid izelvroek, Bucaniers of America, adembannet goude tri miz.
- un doare saoznek all, berraet, eus labour Exquemelin, embannet gant Thomas Malthus, diwar ar skrid spagnolek, hag anvet The History of the Bucaniers.
1686: Histoire des aventuriers flibustiers qui se sont signalés dans les Indes, etc., kentañ skrid gallek embannet gant Jacques Lefebvre, hiroc'h eget ar skrid izelvroek orin, gant munudoù ha ne gaver e skrid all ebet, kempennet gant Jean de Frontignières. Adembannet e 1699

Henry Morgan o kemer kêr Panama, el levr De Americaensche Zee-Roovers

Henry Morgan avat a savas klemm a-enep an daou embanner saoznek dre ma kave dezhañ e oa diwir ar pezh a oa kontet diwar-benn e oberoù hag e bersonelezh. Ar roue saoz katolik Jakez II en devoa darempredoù mat gant Spagn a reas war-dro an afer. Malthus, en devoa nac'het paouez da werzhañ al levr, a voe kondaonet da baeañ daou c'hant lur saoz a dell-gastiz. Crooke a roas da c'houzout en devoa keuz da vezañ brudet gevier Exquemelin hep gouzout dezhañ, met nebeut goude ec'h embannas ar Journal de Basil Ringrose.

Berzh a reas levr Exquemelin e Bro-Saoz, adembannet e voe meur a wech, kresket zoken, ha ken ar fin e oa peder lodenn ennañ: danevell Exquemelin, deizlevr Ringrose, deizlevr ar Gall Raveneau de Lussan, hag un danevell diwar-benn ar c'habiten flibusterien anvet Montauban. Naontek embannadur saoznek a voe eus al levr a-raok 1900. Gant an holl greskoù-se e oa deuet da vout disheñvel-mat diouzh an embannadur nederlandek ken ne voe ket anavezet ken gant Nicolaas ten Hoorn, mab ar c'hentañ embanner. Lakaat a reas adober un droidigezh nederlandek hag a voe embannet en 1700 hag anvet Historie der Boecaniers.

Morlaeron meneget

Levrlennadur

Histoire des aventuriers qui se sont signalés dans les Indes, contenant ce qu'ils ont fait de plus remarquables depuis vingt années. À Paris, chez Jacques Le Febvre (2 volumes, 1686).
Journal de bord du chirurgien Exmelin, présenté et commenté par Jehan Mousnier (Les Éditions de Paris, 1956).