Beatrice Cenci

Beatrice Cenci (1577 – 1599) a oa un tadlazherez roman er XVI^vet kantved kondaonet d'ar marv en abeg d'he zorfed.

Poltred Beatrice Cenci, gant Guido Reni e 1599, a greder.

He buhez

Merc'h e oa d'ar c'hont Francesco Cenci, un den taer ha diroll e vuhez, ha da Ersilia Santacroce. Francesco hag Ersilia, goude ur briedelezh a 21 bloaz, o doa bet daouzek bugel. Seizh a vevas pelloc'h eget amzer o bugaleaj, pemp mab ha div verc'h: Giacomo (ganet e 1568), Cristoforo (1572), Antonina (1573), Rocco (1576), Beatrice (1577), Bernardo (1581), Paolo (1583).

E Roma e oa an tiegezh o chom, er rione Regola, er Palazzo Cenci, savet war dismantroù ur c'hreñvlec'h krennamzerel, nepell diouzh ghetto ar Yuzevien. O chom eno e oa ivez Giacomo, breur henañ Beatrice, Lucrezia Petroni, eil pried Francesco, ha Bernardo, mabig Lucrezia ha Francesco. Ouzhpenn-se o falez oe Roma o devoa madoù all avat, ha dreist-holl kastell La Rocca, e Petrella Salto, ur gêriadenn e-kichen Rieti, en hanternoz da Roma.

An tad en doa bet bec'h meur a wech gant justis ar pab.

Goude marv he mamm e Mezheven 1584, e oa bet kaset Beatrice, pa ne oa nemet 7 vloaz c'hoazh, a-gevret gant he c'hoar vras Antonina, da manati Santa Croce e Montecitorio gant ar fransiskaned. Pa zistroas d'he ziegezh, d'he femzek vloaz, e voe ret dezhi gouzañv arsailhoù he zad, hag ac'h adimezas e 1593 d'an intañvez Lucrezia Petroni, he devoa bet ur verc'h hag a oa bet lazhet gant tad Beatrice. Bugel ebet n'o doe an daou intañv.

Harlu e Petrella

Francesco a oa sammet a zle, ha karc'haret e voe abalamour da walloberoù mezhus, kondaonet div wech, en abeg da daolioù spontus ("colpe nefandissime"), da baeañ bernioù arc'hant,.

E 1597 e oa klañv Francesco gant ar rogna hag an urloù, hag ivez evit tec'hel rak e gredourien, en em dennas da b-Petrella, ha gantañ e vibien vihan Bernardo ha Paolo, ha stad an div vaouez ac'h eas neuze war washaat.

Denlazh

Hervez a gonter e oa aet skuizh Beatrice gant ar bazhadoù hag arsailhoù reizhel he zad, ma kemeras perzh en diviz da aozañ muntr Francesco, graet gant he lezvamm, he breudeur, Giacomo ha Bernardo, un denjentil anvet Olimpio Calvetti hag un den all karget d'ober al labour lazhañ, Marzio da Fioran, lesanvet il Catalano.

Dre ziv wech e voe c'hwitet war an taol: ar wech kentañ e voe klasket c'hoari gant kontamm, an eil gant un arsailh briganted eus ar c'hornad.

Beatrice Cenci er vac'h. Taolenn gant Achille Leonardi, XIXvet kantved

Prospero Farinacci, difenner Beatrice. Da Crasso, Ritratti d'huomini letterati, 1666

Ar prosez

Kaset e voe ar prosez en-dro gant ar barner Ulisse Moscato ha berzh a reas an arvest. E-kerzh ar prosez e voe klevet daou eus brudetañ alvokidi ar mare: Pompeo Molella, eus Alatri, evel prokulor, ha Prospero Farinacci evit an damallidi.

Farinacci a glaskas skañvaat bec'h an tamalloù diwar chouk ar plac'h yaouank o lavarout en devoa kousket Francesco, he zad, gant he merc'h. Beatrice avat ne fellas ket dezhi ober anv eus se en he diskleriadurioù. A-benn ar fin eo gant an tamaller Molella e teuas an tu kreñv , Beatrice ha Lucrezia, a voe kondaonet da vout dibennet, Giacomo da vout dibezhiet. Evit Bernardo hepken ec'h asantas ar pab daskemmañ ar c'hastiz.

Bernardo, ar breur yaouank, ha ne oa nemet triwec'h vloaz, n'en devoa ket kemeret perzh er muntr, met kondaonet e voe abalamour ma n'en devoa ket diskuliet an irienn; met dre ma oa yaouankik ne voe ket lakaet d'ar marv : e gastiz e voe bezañ kaset da roeñvat da viken e galeoù ar pab.

Kastell Sant'Angelo, ma voe lakaet Beatrice d'ar marv.

Lakaet d'ar marv

D'ar marv e voe lakaet Beatrice, he lezvamm, he breur henañ, d'an 11 a viz Gwengolo 1599 diouzh ar beure, el leurgêr dirak ar C'hastell Sant'Angelo. E-touez an dud o sellout e oa ivez Caravaggio a-gevret gant al livour Orazio Gentileschi hag e verc'hig, Artemisia.

Dibennañ an div vaouez a voe graet gant ar c'hleze. Da gentañ e voe lazhet Lucrezia, goude Beatrice, ha neuze Giacomo: jahinet e voe a-hed an hent gant un durkez, lazhet gant un horzh-vrezel, ha drailhet e gorf a bezhioù.

Ar vojenn diwar-benn Beatrice

Delwenn da Beatrice Cenci gant Harriet Goodhue Hosmer, e 1857

Brudet eo bet an darvoudoù kriz a c'hoarvezas en tiegezh Cenci, ha poanioù Beatrice o deus fromet meur a zen ha dihunet ivez ranellerezh speredoù klañvidik, ha levezonet an arzourien.

Lennegezh

XIXvet kantved

• The Cenci, trajedienn saoznek gant Percy Bysshe Shelley, skrivet hag echuet e Roma e miz Mae 1819.
• Les Cenci, danevell c'hallek gant Stendhal, en dastumad Chroniques Italiennes, 1829.
• Beatrix Cenci, trajedienn gant Astolphe de Custine, 1833.
• Beatrix Cenci, trajedienn gant ar barzh polonat Juliusz Słowacki, 1839.
• Beatrice Cenci, romant gant Francesco Domenico Guerrazzi 1854.
• Les crimes celebres: Les Borgia; La marquise de Ganges; Les Cenci, danevelloù gant Alexandre Dumas (tad), 1856.
• "Beatrice Cenci (In a City Shop-Window)", (1871), barzhoneg saoznek gant Sarah Piatt.
• Nemesis, trajedienn svedek gant Alfred Nobel, 1896.

XXvet kantved

• "Beatrice Cenci", gant Corrado Ricci, 1923, 2 volumi.
• Les Cenci, trajedienn c'hallek gant Antonin Artaud, 1935, diwar oberenn Shelley.
• Beatrice Cenci, trajedienn italianek gant Alberto Moravia, embannet e "Botteghe Oscure" e 1955.
• A tale for midnight, novella gant Fredrich Prokosch, 1955.
• Beatrice Cenci, tragedia storica in cinque atti gant Umbero Liberatore. Milano, M. Gastaldi, 1957.

XXIvet kantved

• Si accende il giorno: la tragedia di Beatrice Cenci, danevell gant Domenico Di Cesare, 2006.

Beatrice Cenci, delwenn gant Harriet Goodhue Hosmer.

Sonerezh

E-touez an oberennoù niverus sed ar re bouezusañ:

• Beatrice Cenci, c'hoarigan gant ar sonaozour Giuseppe Rota, libretto gant Davide Rabbeno. e Parma.
• Beatrice Cenci. en tri arvest gant Vittorio Viviani.
• Beatrice Cenci, en tri arvest gant ar sonaozour Luigi Sante Colonna, eus Novara.
• The Cenci, en eizh arvest gant ar Saoz Havergal Brian del 1951-52, diwar drajedienn Shelley.
• Beatrix Cenci, opera en daou arvest gant ar sonaozour arc'hantinat Alberto Ginastera,
• Beatrice Cenci, opera
• Beatrice Chancy, opera en daou arvest e 1999, savet gant ar soner kanadian James Rolfe, levrig gant George Elliot Clarke. awenet gant trajedienn Shelley, ha lec'hiet e Nova Scotia an XIXvet kantved, e deizioù diwezhañ ar sklavelezh .
• Beatrice Cenci, en daou arvest gant Alessandro Londei ha Brunella Caronti. Kentañ leurennadur e Roma da-geñver an Estate romana e 2006.

Filmoù

• Beatrice Cenci, gant Mario Caserini (1909)
• Beatrice Cenci, gant Ugo Falena (1910)
• Beatrice Cenci, gant Baldassarre Negroni (1913)
• Beatrice Cenci, gant Baldassarre Negroni (1926)
• Beatrice Cenci, gant Guido Brignone (1941)
• Beatrice Cenci, gant Riccardo Freda (1956)
• Beatrice Cenci, gant Lucio Fulci (1969)

Da noz ma lider penn-bloaz marv kriz Beatrice, d'an 11 a viz Gwengolo, e lavarer e weler tasmant Beatrice, he fenn en he dorn, el lec'h ma voe dibennet.

Levrlennadur

• Antonelli, Lamberto. Beatrice Cenci: cronaca di un tragedia. Roma, Aracne, 2002. ISBN 88-7999-343-7.
• Augias, Corrado. I segreti di Roma. Storie, luoghi e personaggi di una capitale. Milano, Arnoldo Mondadori Editore, 2005. ISBN 978-88-04-56641-0.
• Bevilacqua, Mario e Mori, Elisabetta (a cura di). Beatrice Cenci: la storia, il mito. Roma, Fondazione Marco Besso - Viella, 1999. ISBN 88-8334-010-8.
• Brigante Colonna, Gustavo e Chiorando, Emilio. Il processo dei Cenci, 1599. Milano, Mondadori, 1934.
• De Blasi, Jolanda. Il processo a Beatrice Cenci. Mensile Historia, numero 72, novembre 1963, pp. 34–39, Cino del Duca Editore.
• Di Cesare, Domenico. Si accende il giorno: la tragedia di Beatrice Cenci. Rieti, Hòbo editore, 2006. ISBN 88-902623-0-3.
• Di Sivo, Michele (a cura di). I Cenci. Nobiltà di sangue. Roma, Fondazione Marco Besso - Colombo, 2002. ISBN 88-86359-45-4.
• Gatto Trocchi, Cecilia. Leggende e racconti popolari di Roma. Miti, storie e misteri di una città rivisitati dalla fantasia popolare: personaggi fantastici e bizzarri dalla papessa Giovanna a Beatrice Cenci, da Lucrezia Borgia al Marchese del Grillo. Roma, Newton & Compton, 2002. ISBN 88-8289-736-2.
• Ranieri, Ilario. Beatrice Cenci secondo i costituti del suo processo: storia di una leggenda. Siena, Tipografia S. Bernardino, 1909.
• Rendina, Claudio. Storie della città di Roma: leggende, cronache, racconti di amore e delitti, intrighi e pubbliche virtu.... Roma, Newton & Compton, 2005. ISBN 88-541-0392-6.
• Ricci, Corrado. Beatrice Cenci (2 volumi: Il parricidio, Il supplizio). Milano, Treves, 1923.
• Valentini, Norberto. Beatrice Cenci: un intrigo del Cinquecento. Milano, Rusconi, 1981.

En-linenn

• Beatrice Cenci romana. Storia del secolo XVI di Agostino Demollo, Roma, Tipografia Rocchetti, Seconda edizione, 1849. Google libri.
• Storia di Beatrice Cenci e de' suoi tempi di Carlo Tito Dalbono, Napoli, Stabilimento tipografico Gaetano Nobile, 1864. Google libri.

Liammoù diavaez

• Cènci, Beatrice Enciclopedia Italiana, edizione online, sito treccani.it.
• CENCI, Beatrice di L. Caiani, Dizionario Biografico degli Italiani, edizione online, sito treccani.it.
• La Bbella Cenci
• Il supplizio di Beatrice Cenci
• La spada di giustizia
• [1]
• (en) Charles Nicholl, Screaming in the Castle The Case of Beatrice Cenci
• (en) Beatrice Cenci (in Italian) Francesco Domenico Guarazzi, Beatrice Cenci (Project Gutenberg).