Deiziadur hebraek
An deiziadur hebre, pe deiziadur hebreek, pe hebraek, pe deiziadur yuzev, eo an doare hengounel da rannañ an amzer zo implijet gant ar Yuzevien. Un deiziadur heolloarel eo. En deiziadur-se eo rannet ar bloavezh e 12 pe 13 miz loar pe loariad. An deiziadur hebraek, evel m’emañ bremañ, a oa bet diazezet e 359. Hiziv an deiz e vez implijet evel deiziadur relijiel : evit gouzout deiziadoù ar gouelioù hag all. E bed an armerzh avat e reer gant an deiziadur gregorian zo en implij e broioù Europa.
Diazezet eo ar bloavezh war an heol hag ar mizioù war al loar. Ul loariad a bad 29 devezh hanter. Trawalc’h eo divizout e pado ur miz diwar zaou 29 devezh hag egile 30 devezh evit m’en em gavfe reizh an traoù. Evit an heol avat ez eo un dra all. An douar a ra an dro d’an heol e 365,25 devezh. Dindan 12 loariad n’eus nemet 354,36 devezh, da lavarout eo e vank 10,89 devezh evit klokaat ar bloavezh. Evit adtapout an devezhioù-se e oa bet ijinet, gant steredoniourien yuzev neuze, un deiziadur heolloarael. Merzet o doa e vije tapet un dale 7 miz rik goude 19 bloavezh 12 loariad. Evit adtapout an dale-se o doa soñjet kaout bloavezhioù 12 miz ha bloavezhioù 13 miz. En ur prantad 19 bloavezh e vez 7 bloavezh gant 13 miz ha 12 bloavezh gant 12 miz.
Istor
kemmañBetek an IVe kantved a oa bet savet ar deiziadur-se gant ar Sanhedrin, kuzul yuzev en Israel. Hillel II, a oa nassi ar Sanhedrin en doa cheñchet an traoù, war a seblant, e 359, o krouiñ un deiziadur jedet e lec'h bezañ evezhiet war al Loar gant ar Sanhedrin. Aotreet en deus an dra-se a lakae ar vureverezh da beurbadout gant pe hep ar Sanhedrin. Betek bremañ e vez implijet an doare-se da jediñ an deiziadur hebraek.
Anvioù ar mizioù
kemmañ- Nisan - 30 devezh
- Iyar - 29 devezh
- Sivan - 30 devezh
- Tammuz - 29 devezh
- Av - 30 devezh
- Elul – 29 devezh
- Tishrei - 30 devezh
- C'heshvan - 29 pe 30 devezh
- Kislev – 30 pe 29 devezh
- Tevet – 29 devezh
- Shevat – 30 devezh
- Adar I – 30 devezh (er bloavezhioù « bizeost »)
- Adar pe Adar II - 29 devezh
Ar miz Adar I zo ur miz ouzhpenn ha ne vez kavet nemet er bloavezhioù 13 miz. Er bloavezhioù all e reer Adar hepken eus Adar II.
Nisan ha Tishrei a seller outo o-daou evel miz kentañ ar bloaz. Tishrei eo ar miz ma vije bet krouet ar bed. Niverenn ar bloavezh a cheñch d’ar 1añ eus Tishrei (ha neuze e vez lidet gouel Rosh Hashana). Nisan eo ar miz ma vije get aet an Hebraed kuit eus Ejipt (gouel Pesac'h).
Ar 1añ eus Tishrei 5768 hervez an deiziadur hebraek a vo d’an 13 a viz Gwengolo 2007 hervez an deiziadur gregorian.
Miz : pep miz a grog da vare al loar nevez.
Sizhun : seizh devezh a vez en ur sizhun. Ar sabad (sadorn) eo ar seizhvet devezh, deiz an diskuizh gouestlet da bediñ Doue hervez ar relijion yuzev. N’eus nemet devezh ar sabat en deus ur gwir anv. An devezhioù all a vez anvet devezh kentañ, eil devezh… Ar gwener eo "devezh ar prientiñ" (evit ar sabad).
Devezh : an devezh a grog da vare kuzh-heol, pa weler stered an oabl. En doare hengounel da rannañ an devezh e vez 12 eurvezh, keit-ha-keit, e-pad an noz, ha 12 eurvezh, keit-ha-keit ivez, e-pad an deiz. Kement-se a dalvez e vez hiroc’h an eurvezhioù deiz eget an eurvezhioù noz e-pad an hañv ha berroc’h e-pad ar goañv.