Loar
Al Loar eo adplanedenn nemeti an Douar[1]. Pempvet brasañ loarenn koskoriad an Heol eo, hag an eil douesañ goude Io, ul loarenn eus Yaou[2]. Treiñ a ra tro-dro d'an Douar en un doare sinkronel, da lavaret eo e tiskouezh atav ar memes tu dezhañ. Kaoz eo da dre ha lañv ar morioù.[3]
Loar .svg){kind=small}
| |
|---|---|
 | |
| Doareennoù he c'helc'htro | |
| Skin etre | 384 400 km |
| Ezkreizennegezh | 0,0554 |
| Prantad reveulziañ | 27,322 devezh |
| Stouadur | cheñch a ra etre 28,60° ha 18,30° |
| Adplanedenn | eus an Douar |
| Doareennoù fizik | |
| Treuzkiz keheder | 3 475 km |
| Gorread | 3,794×107 km² |
| Mas | 7,348×1022 kg |
| Mas volumek etre | 3,344×103 kg/m³ |
| Gravitadur war he gorre | 1,62 m/s² |
| Prantad treiñ | sinkronek |
| Stouadur an ahel | a cheñch etre 3,60° et 6,69° |
| Albedo | 0,12 |
| Tizh frankizadur | 2,38 km/s |
| Temperadur war he gorre | izelañ 98 K etre 196 K uhlañ 398 K |
| Doareennoù hec'h atmosfer | |
| Gwask atmosferek | 3×10-10 Pa |
| Heliom | 25 % |
| Neon | 25 % |
| Hidrogen | 23 % |
| Argon | 20 % |
| Metan |
roudoù |
384 402 km eo ar pellder kelc'htroel keitat etre an Douar hag al Loar. He reveulzienn a bad 27.3 deiz. Furmet e vijet bet 4.51 miliard bloaz zo, nebeut goude an Douar. N'he deus ket nag aergelc'h, nag hidrosferenn, na maez gwarellek koulz lavaret. Ur c'hwec'hvedenn eus hini an Douar eo he founnerder (0.1654 g).
Evel eil korf-egor goude an Heol hag a c'hall bezañ gwelet en oabl gant an dud, hag abalamour da gelc'hiad reoliek he arvezioù, eo bet atav al Loar un dave hag un awen evit an holl gevredigezhioù, en o yezh, reizhiad kalenderel, arz ha mojennoù.
Kelc'htro
kemmañ-
An tu eus al Loar a c'haller gwelet eus an Douar -
An tu eus al Loar na c'haller ket gwelet eus an Douar (an "tu kuzh")
.png)
Neuzioù al Loar
kemmañ |
Loariad a vez graet eus ar prantad amzer ma ra al Loar tro an Douar (29.5 devezh). Neuzioù disheñvel a weler e-pad an amzer-se :
|
Gwechall e veze kredet he doa al loar galloud da dreiñ spered an dud: hiziv e ouzer e c'hall kaout levezon war speredoù zo(Daveoù a vank).
Studi hag ergerzh al Loar
kemmañ
Studiet eo al Loar gant ar program soviedel Luna hag an hini stadunanat Apollo. Nijal a ra a-us dezhi al loarell Luna 2 e 1959. Kerzhout a ra an astraerien Neil Armstrong ha Buzz Aldrin war he leur e 1969. Studiet hag anavezet gwelloc'h eo geologiezh an adplanedenn. Er bloavezhioù 1990 eo dizoloet gant an NASA ez eus dour war al Loar e stumm skorn. Kaset eo adalek fin ar bloavezhioù 1990 sonterezioù egor gant Sina, Japan hag India.
E miz C'hwevrer 2024 ez eus bet kaset ur sonderez nevez gant an embregerezh amerikan Intuitive Machines. Kaset eo bet ar sonderez Odysseus gant ar pal kas astraerien all e 2026 gant an NASA[4].
Al Loar en arzoù
kemmañLennegezh
kemmañ- Barzhoniezh
- L'Imitation de Notre-Dame de la Lune, barzhonegoù gant Jules Laforgue (1886)
- Luna de Feria, barzhoneg gant Federico García Lorca. Un dornad mat a bezhioù zo bet skrivet gantañ diwar-benn al loar.
- Romantoù ha danevelloù
- Histoire comique des États et Empires de la Lune, gant Cyrano de Bergerac. Romant (1650) ; bet troet e-giz Istor fentus Stadoù hag Impalaerezhioù al Loar gant Mich Beyer, An Alarc'h embannadurioù, 2017.
- Voyage dans la lune (1657), Cyrano de Bergerac.
- The Man in the Moone (1638), gant Francis Godwin.
- A Voyage to the Moon (1793) gant Aratus (anv-pluenn ur skrivagner saoz, ha neket ar Gresian heñvelanvet)
- The Conquest of the Moon (1809) gant Washington Irving.
- A Flight to the Moon (1813) gant George Fowler.
- A Voyage to the Moon (1827) gant George Tucker.
- Recollections of Six Days' Journey in the Moon. By An Aerio-Nautical Man (1844). Embannet er Southern Literary Messenger.
- De la Terre à la Lune, (1865) ha Autour de la Lune (1870) gant Jules Verne.
- The Moon and Six pence, gant Somerset Maugham.
- The Moon is a harsh Mistress, gant Robert Heinlein.
- Blood on the Moon, ur romant gant James Ellroy e 1984.
- Chien-de-la-lune, ur romant skiant-faltazi gant Erik L'Homme.
- Bannoù-treset
- War-zu al Loar (1953) ha Kammedoù kentañ war al Loar (1954) gant Hergé
Filmoù
kemmañSonerezh
kemmañ- Sonerezh klasel
- Sonatenn ouzh Kann al Loar - Ludwig van Beethoven
- Le Voyage dans la Lune, c'hoarigan gant Jacques Offenbach (1875)
- Clair de lune - Claude Debussy
- Sonerezh poblek
|
|
Levrlennadur
kemmañ- Koskoriad an Heol, Bruno Mauguin ha Bénédicte Saulier-Le Dréan (Egorenn ar skiantoù), treiñ gant an Ofis ar Brezhoneg, 2006, Éditions Apogée, ISBN 2-84398-249-9.
- Ar Mareoù, Odile Guérin (Egorenn ar skiantoù), treiñ gant an Ofis ar Brezhoneg, 2006, Éditions Apogée, ISBN 2-84398-250-2, pp. 47-49.
Pennadoù kar
kemmañ- loargann
- deiziadur loarel
- Kann al Loar, ur gouel e Landerne
Notennoù
kemmañ- ↑ Anvet e vez loar, ivez, kement korf-oabl naturel a dro en-dro d’ur blanedenn. Met en degouezh-se e kaver gwelloc’h ober gant an deveradur loarenn. Skrivet gant ur bennlizherenn e vez kaoz atav eus adplanedenn an Douar.
- ↑ E-touez ar re a anavezomp o douester.
- ↑ Desach gravitadurel al Loar war dour an Douar a grou un dasparzh dizingal eus an dour-se. An dour eus tu an Douar tostan eus al Loar a vo desachet e stumm ur vosenn evel dour an tu enep.
- ↑ (en) Jackie Wattles hag Ashley Strickland, Ur bazenn a-bouez zo gant kefridi istorel Odysseus evit tizhout gorre al Loar, CNN, 22 a viz C'hwevrer 2024
Liammoù diavaez
kemmañ- (en) Skeudennoù ha videoioù eus al Loar gant an NASA
- Albumoù skeudennoù ha videoioù spister uhel a-us al Loar gant Seán Doran, diazezet war daveoù kamera ar sonterez LRO, war Flickr ha YouTube
| Koskoriad an Heol |
|---|
|
| Planedennoù : Merc'her • Gwener • Douar • Meurzh • Yaou • Sadorn • Ouran • Neizhan
|
| Korrblanedennoù : Ceres • Ploudon & C'haron • Eris – Makemake – Haumea — Quaoar
|
| Loarennoù pennañ : Loar • Phobos • Deimos • Io • Europa • Ganymede • Callisto • Titan • Titania • Triton
|
| Traoù all : Heol • Gourizad asteroidennoù • Stered-lostek • Gourizad Kuiper • Koumoulennad Oort • Disk strewet
|
| Gwelet ivez : Listennad adplanedennoù koskoriad an Heol - Listennad asteroidennoù koskoriad an Heol |