Formulenn diaoz

E kimiezh ez eo ar formulenn diaoz ar skrivad kompaktañ a daolenn ur c'hompozad kimiek pe ur c'horf simpl. Graet e vez gant ar formulennoù diaoz er c'hevatalennoù kimiek evit deskrivañ ar reaktadennoù kimiek.

Kompozadoù molekulel

Ar c'hompozadoù molekulel a zo anezho substañsoù a c'hoarvez eus molekulennoù dispartiet an eil re diouzh ar re all. Evel se emañ kont gant ar pep brasañ eus ar c'hompozadoù a gaver e kimiezh organek. Evit a sell ouzh ar c'hompozadoù-se e ro ar formulenn diaoz an niver a atomoù a ya d'ober ur volekulenn. Ne ro titour ebet diwar-benn arenkamant an atomoù a genaoz anezhi. Setu e c'hell ur formulenn diaoz klotañ gant meur a volekulenn disheñvel. Komz a reer eus izomeriezh pa vez div volekulenn disheñvel dezho ar memes formulenn diaoz. Evit deskrivañ ur volekulenn e ranker gouzout formulennoù all en tu-hont d'ar formulenn diaoz : ar formulennoù damziorroet pe diorroet.

Natur an atomoù a vez meneget gant simboloù kimiek an atomoù a genaoz ar volekulenn a bleder ganti (sellou ouzh taolenn beriodek an elfennoù). Resisaat a reer niver pep hini eus an atomoù gant un is-skrid a-zehou da bep simbolenn (ne lakaer is-skrid ebet pa vez un atom hepken). Erbedet e vez heuliañ urzh lizherennek ar simboloù war-bouez un nemedenn : karbon hag hidrogen ar produioù organek a vez meneget atav da gentañ hag en urzh-se, hag en o goude e veneger an atomoù all en urzh al lizherenneg.

Skouerioù

Ar propan ennañ 3 atom karbon (notet C) hag 8 atom hidrogen (notet H) a vo e formulenn diaoz : C₃H₈

Skouerioù all eus formulennoù diaoz :

• an dour : H₂O
  • 2 atom hidrogen H
  • 1 atom oksigen O
• an dioksigen : O₂
  • 2 atom oksigen O
• ar metan : CH₄
  • 1 atom karbon C
  • 4 atom hidrogen H
• an etilen : C₂H₄
  • 2 atom karbon C
  • 4 atom hidrogen H
• an etanol : C₂H₅OH (ar formulenn diaoz penn-da-benn a zo C₂H₆O)
  • 2 atom karbon C
  • 6 atom hidrogen H
  • 1 atom oksigen O
• ar butan pe e izomer an izobutan : C₄H₁₀
  • 4 atom karbon C
  • 10 atom hidrogen H

Kompozadoù hep molekulenn

E kimiezh anorganek ez eus un toullad kompozadoù n'heller ket deskrivañ evel kompozadoù molekulel.

Ar soludoù ionek, n'eus ket molekulennoù diforc'h enno met ionoù oc'h interaktiñ ent elektrostatikel gant amezeien niverus. Kompozadoù all a c'heller deskrivañ evel makromokulennoù. En dioksidenn silisiom da skouer en deus pep atom silisiom 4 eread kovalant gant 4 atom oksigen ha pep atom oksigen a zo ereet ouzh 2 atom silisiom. Pep kristal a c'heller deskrivañ neuze evel ur volekulenn enni ur niver bras a atomoù.

Evit an holl gompozadoù-se e ro ar formulenn diaoz kenfeurioù an atomoù er c'hompozad hepmuiken.

Skouerioù :

• ar gloridenn sodiom : NaCl
• an dioksidenn silisiom : SiO₂
• ar gloridenn houarn (III) : FeCl₃
• an diamant : C

Gwelet ivez

• An doareoù liesseurt da daolenniñ ar molekulennoù
• Ar gimiezh organek
• Ar gimiezh vineralek