Máirtín Ó Cadhain
Máirtín Ó Cadhain (distaget /ˈmɑːrʲtʲiːɲ oː'kaiɲ/) (1906-1970) zo bet unan eus brasañ skrivagnerien al lennegezh iwerzhonek. Ganet e oa bet e Cnocán Glas, e-kichen An Spidéal e kontelezh Gaillimh. Ezel e oa eus an IRA (Arme Republikan Iwerzhon, ur strollad e-maez lezenn, o stourm gant armoù evit frankiz hag unvaniezh Iwerzhon), hag a-hed e vuhez e voe sokialour. Ur stourmer evit an iwerzhoneg e voe e vuhez-pad ivez, e-barzh Muintir na Gaeltachta hag en deus gounezet gouezelva Rath Cairn e 1935 hag e-barzh Cearta Sibhialta na Gaeltachta (Emsav ar gwirioù keodedel) diwezhatoc'h.
Karc’haret e voe e kamp Currach e kontelezh Cill Dara a-hed an Eil brezel-bed (1940-1944), dre ma tamalled dezhañ bezañ un ezel eus an IRA. Eno e studias meur a yezh, evel ar rusianeg, ar c’hembraeg hag ar brezhoneg. Eno ivez e savas e romant brudetañ Cré na Cille (douar ar vered). Kelenn a reas iwerzhoneg da gantadoù a brizonidi all eus an IRA e-pad ar bloavezhioù-se. Pa oa en toull-bac’h ez embannas daou levr all ivez, Athnuachan ha Barbed Wire.
Daoust ma n’en doa ket graet studioù uhel, e voe anvet da gelenner e skol-veur TCD (Trinity College, Dublin) evit kelenn iwerzhoneg eno, en abeg d’e anaoudegezh don eus ar yezh. Ó Cadhain zo bet unan eus mistri al lennegezh iwerzhonek en XXvet kantved, barrek war an holl rannyezhoù, war gouezeleg Bro-Skos, war an heniwerzhoneg hag ar c’hrenniwerzhoneg.
Oberennoù kemmañ
- Cré na Cille, 1949 & 1965
- Athnuachan, 1995
- Barbed Wire, 2002
- Idir Shúgradh agus Dáiríre, 1939 & 1975
- An Braon Broghach (« ar banne teñval »), 1948 & 1991
- Cois Caoláire, 1953 & 2004
- An tSraith dhá Tógáil, 1970 & 1981
- An tSraith Tógtha, 1977
- An tSraith ar Lár, 1967 & 1986
- Ó Cadhain i bhFeasta (pennadoù embannet er gelaouenn Feasta), 1990
- Caiscín (pennadoù embannet en Irish Times), 1998
- Caithfear Éisteacht (pennadoù embannet e Comhar), 1999
- As an nGéibheann (« eus an toull-bac’h », eskemm lizhiri gant Tomás Bairéad, pa oa en toull-bac’h)
- An Ghaeilge Bheo - Destined to Pass, 2002
Troet en deus oberennoù diwar yezhoù all ivez :
- diwar ar saozneg : Sally Kavanagh ("Saile Chaomhánach, nó na hUaigheanna Folmha") gant Charles Kickham pe A short suit ("Culaith Uireasach") gant Lynn Doyle
- diwar ar c'hembraeg : Tynged yr Iaith ("Bás nó Beatha") gant Saunders Lewis
- diwar ar galleg : La Rempailleuse gant Guy de Maupassant
- diwar ar brezhoneg : danevelloù tennet eus Geotenn ar Werc'hez, gant skoazell G. Dourgwenn ha Gwion Hernot