Taol-stad an 18 a viz ar Vrumenn

Taol-stad an 18 a viz ar Vrumenn, er bloavezh VIII (9 a viz Du 1799), kaset da benn gant Napoleon Bonaparte hag e harperien, a zo un darvoud istorel a lakaas fin d'ar Bodad-ren ha d'an Dispac'h gall, anezhi derou mare Ren ar Goñsuled[1] a bado betek 1804 pa voe anvet Napoleone Buonaparte da impalaer an Impalaeriezh c'hall kentañ.

Taol-stad an 18 miz ar Vrumenn
Taol-stad
Rann eusDispac'h Gall Kemmañ
Anvet diwar18 Brumaire Kemmañ
StadKentañ Republik c'hall Kemmañ
Lec'hPariz Kemmañ
DeiziadDu 1799 Kemmañ
Deiziad kregiñ9 Du 1799 Kemmañ
Deiziad echuiñ10 Du 1799 Kemmañ
PerzhiadNapoleon Iañ Kemmañ
EfedKonsulad Kemmañ
Ar jeneral Bonaparte dirak bodad kuzul ar pemp kant (taolenn gant François Bouchot)

Ar steuñv kemmañ

Taol-stad an 18 a viz ar Vrumenn VIII a zo bet aozet e ti Joséphine de Beauharnais, er straed Chantereine e Pariz, hiziv-an-deiz etre straed an trec'h ha straed Châteaudun.

Pazennadur an taol-stad a zo bet rakwelet evel-henn :

  • Napoléon Bonaparte a vezo e penn al lu evit ma vije urzh er gêr-benn Pariz hag er bodadoù.
  • Ar bodadoù a vezo dilojet da Saint-Cloud gant digarez un arvar Jakobin (Abaoe 1789, ar bodadoù a zo dindan evezh strizh ha nerzh feuls pobl Pariz).
  • Pobl Pariz a zo lakaet a-gostez dre dilojañ ar bodadoù gant al lu tro-dro.
  • Kêr Pariz a vezo enkelc'hiet gant al lu hag an nerzh polis e-karg difenn d'an dud da vont gant ar straedoù. Ne vije ket posupl ken da fiñval dre ar gêr met ivez d'ober mont-ha-dont etre Pariz hag ar peurrest eus ar vro.
  • D'an 19 a viz ar Vrumenn bloavezh VIII (10 a viz Du 1799) e vefe darn an darvoudoù e Saint-Cloud.

Ragaozadurioù an taol-stad kemmañ

Emmanuel-Joseph Sieyès a zo enaouer pennañ taol-stad an 18 a viz Brumenn bloavezh VIII. Ar c'hoant a oa savet ennañ da reiñ lam da Vonreizh ar bloavezh III, siwazh dezhañ e vije ret da c'hortoz dre ma ne c'hell ar vonreizh-se bezañ kemmet nemet bep 9 bloaz. Setu penaos e sav ar soñj da seveniñ un taol-stad. An aotrou Sieyès n'eo ket paotr ar gwall-skouerioù, onest eo ha ne glask ket bezañ mestr war ar Reveulzi evit e vrud memes ma fell dezhañ kaout ur post uhel er renad politikel nevez a vefe goude an taol-stad.

 
Napoleon Bonaparte a zo harpet gant darn eus al lu c'hall
  • Evit kaout harp al lu e kav Napoleon Bonaparte hag a zo azeulet gant ar soudarded ha gant ar bobl[2]
  • Talleyrand a vezo implijet dre e rouedadoù-tud evit plantañ bec'h war lod (prenet e vezo drezañ an aotrou Barras un eskemm sammad arc'hant a-enep e zilez) pe kendrec'hiñ reoù all da vont etrezek hent an taol-stad.
  • Sieyès en deus harp Kuzul ar re henañ hag a vo a-du da fiñval ar c'huzulioù etrezek Saint-Cloud.
  • Ret eo e zafe da netra ar Bodad-ren evit ma vefe ur redi da sevel ur vonreizh nevez, Sieyès, Roger Ducos ha Barras a ro o zilez. An daou renerien a chom ar jeneral Jean-François Moulin hag ar Jakobinour sioul Louis Gohier a zo lakaet dindan evezh strizh.

Dirolladur an taol-stad kemmañ

17 a viz ar Vrumenn bloavezh VIII kemmañ

D'ar 17, mintin abred, penn milourel Pariz, rejimantoù ar gwarnizon, adjudanted an 48 kevrenn a zo galvet d'en em vodañ an devezh war-lerc'h da 7 eur mintin e straed Chantereine, hiziv-an-deiz etre straed an trec'h ha straed Châteaudun, lec'h ma oa lojeiz Napoleon Bonaparte.

18 a viz ar Vrumenn bloavezh VIII kemmañ

7 eur

Ofiserien uhel niverus gant o unwiskoù lid a erru e ti Napoleon Bonaparte, straed Chantereine (adanvet en e enor rue la Victoire). Bonaparte a zegemer anezho en ur livañ ur skeudenn eus Bro-C'hall du-pod: ar re « pékins », an « avocaillons » o dije lakaet ar Frañs da vont d'ar strad.

Goude an Taol-stad kemmañ

 
Alegorienn an 18 a viz Brumenn pe ar Frañs saveteet taolenn gant Antoine-François Callet, 1801

Lakaet e vez war-raok en deus Napoleon Bonaparte saveteet ar Frañs. Deiziadoù kentañ Ren ar Gonsuled a vezo diazezet war ar mennozh-se.

Pobl Pariz a ijin un droienn fentus: "Na petra zo er vonreizh? Bonaparte zo e-barzh...". Napoleon Bonaparte ne oa ur c'hleze nemetken er steuñv hag hervez selloù enaouerien an taol-stad met siwazh dezho, taol-stad an 18 a viz ar Vrumenn a zo evit an holl (a-du pe get) oberenn Bonaparte. Gwelet e oa an aozadur politikel nevez evel unan savet ha frammet tro-dro dezhañ nemetken.

Diskleriet e voe gant Napoleon an deiz-se: "Keodedourien, ar Reveulzi a zo stabilaet adal ar pennaennoù a zo bet mammenn, echuet eo"[3].

Levrlennadur kemmañ

  • Jean Tulard, Le 18 Brumaire. Comment terminer une révolution, Perrin, Pariz, 1999. (ISBN 2262012210)
  • Jacques-Olivier Boudon, Histoire du Consulat et de l'Empire, Perrin (511 pajenn), dastumadenn Tempus, 20 a viz C'hwevrer 2003 (ISBN 2262020051)
  • Jean-Paul Bertaud, Le Consulat et l'Empire: 1799-1815, Armand Colin (211 pajenn), dastumadenn Cursus, 17 a viz Eost 2011 (ISBN 2200330391)

Liammoù diavaez kemmañ

Notennoù ha daveennoù kemmañ

  1. http://www.herodote.net/9_novembre_1799-evenement-17991109.php.
  2. http://www.napoleonicsociety.com/french/18brumaire.htm.
  3. « Citoyens, la révolution est fixée aux principes qui l'ont commencée ; elle est finie ! »