Bazhataerezh

Ar bazhata pe bazhataerezh zo ur sport a vez graet gant ur vazh-emgann.

Implij

Implij ar vazh-emgann, peurvuiañ er salioù-armoù, a zo bet kodet gant ar vistri savate ha sabrenn evit ma vefe ar vazh implijet evel arm-difenn. Implije ar vazh evel objed difenn a zo bet asantet er XVIIIvet kantved. Er XIXved kantved, ar bazh a zo deuet da vezañ un objed eus ar vuhez boutin ha diouzh ar c'hiz evit ar baotred, hag a c'helle bezañ talvoudus en emgannioù.

Tennadoù a zo bet savet, en o zouez hini Leboucher (1843), hini ur skoliad da Michel (tro 1848), hini Larribeau (1853) hag hini Charlemont (1899). Er memes tro, en arme c'hall ez eo bet lakaet da gelenn a-stroll implij ar vazh ha skrivet ez eus bet dornlevrioù evit e implij, allies e liamm gant ar boks gall. Ar gevredigezhioù embregerezh korf ha tior e eil hanter ar XIX^vet kantved a ginnig kentelioù bazh-emgann ha bazh. Ar mare brasañ eo evit ar vazh-emgann c'hall ; emgannioù bazh-emgann a zo diskouezet e publik, en o zouez emgannoù Pierre Vigny ha mab Charlemont. Ar vazh a zo zoken e program ar c'hoarioù olimpek Pariz e 1924 e rummad ar sportoù broadel.

Hiziv an deiz e vez c'hoazh kemeret evel arm ar vazh gant plom, da lâret eo lastret er beg. Teknikoù emgann ar vazh n'int ket aet da get e Frañs, hag implijet int gant ar boliserien gant korzoù teleskopek da skouer. Ar vazh-sport (bazh kevezadeg, bazh arm) a zo deuet da well er bloavezhioù 1970 gant Maurice Sarry en deus krouet ar CNCB (comité national de canne de combat); Ur sport emgann lezenet ha kenedeg, met, daoust ma oa anavezet er penn-kentañ, kollet en deus eus e vrud.

Bez ez eus ivez deus un hengoun brezel gant ar vazh treuskast gant ar mestr grenoblad Pierre Vigny e penn-kentañ an XX^vet kantved hag en deus servijet evel dave evit Bartitsu hag Edward William Barton-Wright ha d'ar vazh indian, al lathi, lezennet gant ar saozon Lang e 1923. Gouzout a reer gantañ e oa awenet doare Pierre Vigny gant teknikoù ar Calinda stick fighting eus enez Trinidad. Hiriv, tu zo komz eus bazh panache Roger Lafont, a ginnig un doare tostoc'h eus an emzifenn eget eus an emgann. Tu zo c'hoazh menegiñ ar vazh "skourjez" a zo evel un emdroadur eus ar vazh-emgann, dre m'eo bet lezennet gant Maurice Sarry ivez.

Diskrivadur

Evel m'eo bet lezennet er bloavezhioù 1970 evit bezañ implijet er c'hevezadegoù sport, ar vazh-emgann a zo skañv, e koad gwez-kistin hag un tamm stumm ur kon ganti.

Un hirder a 95 sm a zo ganti evit ur mas a 120 g tamm pe damm ha savet eo gant teir lodenn a zo, eus an diaz d'ar penn :

ar manchette (15 sm)
ar goread parad (la surface de parade)
ar goread asantet evit touch (20 sm diwezhañ) (la surface autorisée de touche)

Diskrivadurig an tagadennoù pennañ

Bez ez eus 6 tagadenn lezennet, er vazh kevredad modern (Fédération française de savate, boxe française et disciplines associées) :

2 daol a-gostez(latéral) : latéral extérieur ha latéral croisé, pep hini a c'hell bezañ graet da 3 live :
- dremm
- flankenn (evit ar paotred nemetken)
- kar
2 daol a-blom(vertical) er benn : ar croisé tête hag ar brisé.
2 daol a-blom er c'har : ar croisé bas pe croisé jambe hag an enlevé

Ar 6 teknikoù-se a c'hell bezañ graet gant un dorn pe an hini all, pe c'hoazh o cheñch dorn e kerzh an emgann, ar pezh a ra un taol souezh.

An implij kozh, evel m'eo skrivet e tennadoù ar XIXvet kantved hag ar VVvet kantved, a ziskouez teknikoù taolioù disheñvel. Tu oa neuze ober taolioù en n doare disheñvel eus ar re a-vremañ : treug a-wechoù a-veskell, taolioù oc'h implij lodennoù all ar vazh (taol gant ar beg, taolioù gant seul an arm...) pe touch lodennoù bremañ diffenet evel lodennoù a-us ar c'horf.

Pinvidigezh ar sport-mañ ne zeu ket eus liested e daolioù, met eus an niver a doareoù d'en ober. Mont e-biou, lamm, pechoù, hag all a zo ul lodenn pouezhus en emgann. Al liested a fiñv aotreet a ro dro da pep sportour da gaout e stil dezhañ.

An dilhad

Dilhad skañv.

Dilhad-kenstrivañ.

An dilhad dudi : botoù ha dilhad sport
An dilhad skañv : tokarn klezeiataer, manegoù ha garwiskoù da wareziñ an divhar.
An dilhad-kenstrivañ : ouzhpenn d'an dilhad skañv, ur chupenn hag bragoù matalaset, hag un touseg evit ar baotred.

Ar renkoù

A-raok al lezenn 2003 :
- 3(de) ha 5vet canne (deraouer) ;
- 6vet hag 8vet canne (ampart) ;
- 1añ hag Eil derez (mestr).
Goude al lezenn :
- pommeau glas (deraouer) ;
- pommeau gwer ;
- pommeau ruz (ampart : tu zo bezañ kasour) ;
- pommeau gwenn ;
- pommeau melen (mestr : tu zo bezañ monitour).

Emgannoù

An emgannoù er kenstrivadegoù a vez graet e meur a dro, gant ur padelezh diouzh an tennerien hag an doare kenstrivadeg. Pep touch lakaet a ro poentoù. An emgann n'eo ket paouezet goude un touch. An hini gant ar muiañ a poentoù a c'hounnez

Gorread emgan

An emgannoù a zo graet en ur c'helc'h (9m treuzkiz). Ma ya unan eus an dennerien er-maez eus ar c'helc'h, e paouezer gant an emgann hag ec'h adkroger pa vez bet adlakaet an dennerien er c'helc'h.

Deroù an emgann

Goude bezañ saludet, an tennerien en em lak e stumm garde, pep tenner eus pep tu kreiz ar goread, hag eus pellder garde. Pa za kuit an tredeog, lar a ra "Allez !" ha kregiñ a ra an emgann.

Ar barner hag an tredeog

Evit merañ an emgan, bez ez eus er goread un tredeog o heuliañ an tennerien hag a ziviz pegoulz ha penaos ehaniñ an emgann hag adkemer anezhañ, goude ur fazi, ma 'z eo bet ur c'hoarier er-maez eus ar goread pe m'en deus lasoket e vazh da gouezañ, pe da n'eus forzh peseurt gudenn a c'hell c'hoarvezout e-kerzh un emgann. An tredeog a zo kiriek eus an doujañs da lezennoù ar vazh, ha reiñ a ra evezhiadennoù d'an tennerien ne zoujont ket diouti. Ma n'eo ket trawalc'h, gallout a ra an tredeog paouez an emgann evit goulenn ur pinijadenn. Bez ez eus ivez tri barner, staliet e tric'horn keitkostezeg tro-dro d'ar goread, a ziskouez d'ar merker an touchenoù lakaet (o sevel ur banniel eus liv an tenner en deus merket ur poent), ha diviz a reont ar pinijadennoù goulennet gant an tredeog evit un tenner.

Gwiriegezh un douchenn

Un touchenn a zo gwiriekaet ma z'eo :

An tenner en deus touchet en deus doujet d'ar priñsip parad/mont e-biou -> rebarb. Da lâret eo n'eus ket laosket an enebour da touchal anezhañ evit gellet touchañ.
An tenner a douch goude un armet (Pommeau ar vazh a dremen a-dreñv ahel al linenn-gein).
An tenner a douch gant unan eus ar 6 teknik lezennet, gant ampled (ket sabret), ar d'ar gwellañ gant ar skoaz, an dorn ha beg ar vazh a-hed pa vez touchet.
An tenner en deus touchet war ul lodenn aotreet e kenstrivadeg :
- Kostezioù an tokarn hag ar gael (ma z'eo tuet davet an dremm ha et ma rez ar gael)
- Ar flankennoù (evit ar gwazed hepken), da lâret eo a-us d'ar gouriz ha dindan ar vruched.
- An divc'har, da lâret eo a-us d'an ibil-troad ha didan ar glin.
- Kontet eo evel dañjerus an touchennoù en is-gof, er c'hein hag a-dreñv ar benn.
- Pep touch war ur zonenn difennet a zo lakaet war evezh gant an tredeog, hervez ar zonenn touchet.
An tenner en deus touchet gant loden touch ar vazh (20 sm diwezhañ).
An taolioù en traoñ a zo graet gant ur faout.

An taolioù a-hed a zo lkaet war evezh ha pinijennet.

Kontañ ar poentoù

1 Poent evit pep barner en deus diskleriet un douchenn mat.
-1 evit pep kastiz
- Leuskel ar vazh da gouezañ div wech.
- Mont er)maez eus ar goread.
-3 evit pep pinijadenn lakaet gant ar barnerien.

An teknikoù all

Ar bazhataerezh gant div vazh war un dro
Ar panache (pe bazh chaoson), lec'h ma vez lakaet taolioù troad savate ha teknikoù emzifenn.
An tekinkoù bazh emgann hir hag a denn lodenn brasañ an tagadennoù eus reoù ar vazh simpl.
Ar vazh difenn a lak gant ar vazh an teknikoù emzifenn.

Levrioù

Frañsez Vallée, Ar bazataerez breizek displeget e pemp kentel hag eun daolenn arvest, Sant-Brieg, 1947, 20p.