Brioch

Etre bara ha gwastell, brioch zo ur viennerezh graet gant toaz kalz vioù hag amann ennañ, bouk e vinvig, blot ha rous e greun. Un dorzh pe ur gouign graet gant brioch zo anvet ur vriochenn.

Brioch

baking

Iskevrennad eus	viennerezh, yeast bread, sweet bread
Rann eus	keginerezh gall
Anv er yezh a orin	une brioche
Stad	Frañs
Bro orin	Frañs
Danvez implijet	bleud, Vi, amann
Cuisine	keginerezh gall

E-touez ar viennerezhioù, gallout a rafed lakaat ar vriochenn e-barzh un isstroll asambles gant ar "pain au lait" hag ar varaenn-rezin.

Istor ha gerdarzh

Kouignoù brioch ha dremmvro eus Provañs.

Aozet e vez brioch en Europa abaoe ar Grennamzer. Dont a ra ar ger « brioch » eus ar verb normanek « brier », hag a dalv kement ha « mezañ an toaz gant ur ruilhenn-goad », hag al lostger -oche. Ur wrizienn c'hermanek en deus ar ger. E kreiz ha reter Europa e komzer eus kolach kentoc'h.

« Ra vo debret brioch ganto ! » a vije bet lavaret e Versailhez gant Victoire de France, moereb-kaer rouanez Bro-C'hall, pa welas pobl Pariz o c'houlenn bara. Abretoc'h eget an Dispac'h gall e lavaras kement-se e gwirionez, pa'z eo meneget gant Jean-Jacques Rousseau e levrenn VI Les Confessions e 1770.

Adalek an XX^vet kantved eo lakaet ar brioch e-barzh ar c'heginerezh gall gant Bro-C'hall. Krouet e voe un dro-lavar nevez evit o envel zoken : ar « brioche parisienne ». Goude an Eil Brezel-bed e teu war-wel un dro-lavar all, ar « brioche vendéenne ». D'ar mare-se e veze fardet briochennoù evit ar brizonidi-vrezel gant Kevredigezh Vandeiz Pariz hag Enez-Frañs ("Association des Vendéens de Paris et d'Île-de-France"). Ar soñj a zeuas dezho disklêriañ ul label nevez e 1949, ar « brioche vendéenne », evit ober an diforc'h gant brioch Pariz. Setu penaos e voe krouet ar brioch giz Vande.

Rekipe

Evit ober an toaz e vesker bleud, goell, amann (400 gram dre gilogramm bleud da nebeutañ), laezh (pe dour, pe koavnn), vioù, holen, a-wechoù sukr. Mezet e vez an toaz, ha lezet goude da c'hwezañ. Gwisponet e vez eñ gant vioù evit kreñvaat e liv rous, a-raok bezañ lakaet er forn.

A-wechoù e vez lakaet rezin sec'h pe malzennoù chokolad e-barzh, ha perlez sukr warni.

Pa n'eus ket kement ha amann e komzer eus "bara briochet".

Ar briochennoù

A bep seurt briochennoù a gaver er bed, en Europa dreist-holl. Gallout a reont bezañ "plezhennet", pe kaout ur voul warno, ur seurt "penn", evel homañ :

Ar brioscia, ur vriochenn bennek eus enez Sikilia.

Ar "gâche" zo ur vriochenn eus Normandi ha Vendée, da skouer hini Gwernenez :

Troc'hadoù amanennet "gâche de Guernési", ur vriochenn eus enez Gwernenez.

"Briochenn ar Rouaned" a vez servijet e Provañs da Ouel ar Rouaned. E Bro-Spagn ivez e vez debret ur vriochenn vras evit ar gouel-se, ar "roscón de Reyes" a vez graet anezhi.

E Provañs, e brioch e vez fardet gwastell ar Rouaned.

En Izelvroioù (er vro istorel) e vez fardet ur vriochenn anvet "cougnou" e walloneg, "quéniolle" e bro-gCambrai, "cougnolle" e kontelezh Hainaut, "coquille" e Flandrez roman (Lille ha Tournai), "volaeren", "folard" pe "folarts" e Flandrez ar C'hornôg (Dukark).

Ur vriochenn "quéniole" eus Valenciennes.

"Panettone" zo bara briochet eus Italia gant rezin sec'h, frouezh koñfizet ha rusk agrum e-barzh. Debret e vez da vare Nedeleg.

Panettone.

"Kouglof" zo ur wastell brioch eus broioù su Alamagn (en o zouez Elzas), Aostria ha Tchekia.

Ur c'houglof.

"Kalács" zo ur vriochenn eus Hungaria. Gwestell all, tost outañ, a zo en Europa ar Reter.

Un timbr ukrainat o tiskouez "kolach" ar vro.

E brioch eo an "Tarte tropézienne" eus Sant Tropetz (Provañs), graet gant sitroñs ha koaven gwestell :

Un dartezenn giz Sant-Tropetz.

E Breizh

• ar gochtial, etre ar wastell hag ar brioch, genedik eus Sant-Armael e gourenez Rewiz,
• ar "pain chapeau"