Metro
Ur metro (diwar ar galleg métropolitain) a zo un araez treuzdougen kêr. Lusket e vez gan tredan, ha staliet e vez dindan douar peurliesañ. Evit mont e-barzh ar metro e rank ar veajourien paeañ o ziked.
| Iskevrennad eus | rouedad treuzdougen foran, urban rail transit system  |
|---|---|
| Arvez | urban transport |
| Anv er yezh a orin | métro |
| Arouezenn Unicode | 🚇 |
| Roll elfennoù | list of metro systems |
| Category for eponymous categories | Q116161715 |
Istor
kemmañ
Ar metro kentañ a voe hini Londrez, anvet e oa Metropolitan Railway (hiziv an deiz ez eo anvet London Underground), krouet e 1863. Pa voe krouet e veze lusket gant marc'hoù-du. Hervez Christian Wolmar e voe Charles Pearson lusker ar metro e Londrez en un destenn savet gantañ e 1845, ha mur a raktres heñvel a skoazellas er bloavezhioù da-heul[1].
Diviz lakaat sevel ar metro e Londrez a voe kemeret gant izili ar c'huzul-kêr, rak fellout a rae dezho lakaat un termen d'ar c'hudennoù tremeniri a save ingal, dre ma oa 2,5 million a dud war un dachenn 90 km² gorread dezhi ha dre ma oa kalz a straedoù bihan troidellek ivez e Londrez. An troc'had kentañ a oa 6,5 km hirder dezhañ, eus Farringdon Street da Baddington. Hent-riboul ar metro-se a voe ur c'hlaz goloet. Daoust ma save kudennoù a-fet aveliñ abalamour d'an aezhenn e reas berzh ar metro, ha buan e voe divizet ouzhpennañ linennoù all.
E 1890 e voe digoret al linenn metro gentañ a ya en-dro gant tredan, ha neuze e voe diskoulmet kudenn an aezhenn. Staliet e voe an tredan en holl linennoù metro Londrez etre 1890 ha 1900. War an douar bras ez eo en Istanbul ma voe krouet ar metro kentañ, e 1871. Da-heul e voe krouet hini Budapest (1896) ha hini Vienna (1898). Linenn gentañ metro Pariz (lusket dre dredan kerkent ha krouet) a voe digoret e 1900, da-geñver an Diskouezadeg Hollvedel. E 1913 e voe digoret metro Buenos Aires. Ar metro kentañ en hanterzouar su e voe.
E penn-kentañ ar bloavezhioù 1980 e voe ijinet metroioù emlusk ha bihan. N'eus blenier ebet enno. Evel da skouer ar VAL e Lille e 1983, Tolosa (1993) ha hini Roazhon e 2002.
Niver a veajoù er metro dre vloavezh (2006)
kemmañ- metro Tokyo : 2,9 miliard
- metro Moskva : 2,6 miliard
- metro New York : 1,5 miliard
- metro Seoul : 1,5 miliard
- metro Mec'hiko : 1,4 miliard
- metro Pariz : 1,4 miliard
- metro Londrez : 971 milion
- metro Ōsaka : 880 milion
- metro Hong Kong : 867 milion
- metro Sankt-Peterbourg : 810 milion[2].
- metro Madrid : 686 milion
Ar metroioù koshañ
kemmañ- Londrez : 1863
- New York : 1868[3]
- Chicago : 1892[4]
- Budapest : 1896
- Boston : 1897
- Vienna : 1898
- Pariz : 1900
- Berlin : 1902
- Philadelphia : 1907
- Hamburg : 1912
- Buenos Aires : 1913[5]
- Madrid : 1919
- Barcelona : 1924
Notennoù ha daveennoù
kemmañLiammoù diavaez
kemmañ
|
Porched an treuzdougerezh – Gwelit ar pennadoù hag ar rummadoù diwar-benn an treuzdougerezh. |