Ezplanedenn

Un ezplanedenn, hag a c'heller envel ivez egzoplanedenn, a zo ur blanedenn hag a dro en-dro d’ur steredenn all estreget an heol. Graet e vez ivez gant an droienn planedenn estrheolel. Ouzhpenn 3670 ezplanedenn a zo bet dizoloet ha kadarnaet d'ar c'hentañ a viz here 2017 (sellet ouzh Roll ar stered gant ezplanedennoù).

An ezplanedenn HD 188753 Ab hag he zeir steredenn, gwelet diouzh ur adplanedenn c'houlakaet, hervez un arzour.

Ar c’hentañ ezplanedennoù kavet

Kerkent hag an XVII^vet kantved e tiwan ar soñj ez eus planedennoù e diavaez koskoriad an Heol, met e-doug an XIX^vet kantved an hini e teuas an ezplanedennoù da vezañ danvez enklaskoù un nebeud skiantourien. Steredoniourien e-leizh a soñje dezhe e c'halle bout eus an hevelep planedennoù, met ne oa moaien teknikel evezhiañ ebet da brouiñ e oa anezhe. Ne c'halled ket o c'hlask nag o kontañ, na goût hag eñ e oant damheñvel pe get ouzh ar planedennoù anavet e Koskoriad an Heol. Ar pellder, met ivez an diouer a skedusted eus ar c'horfoù egor-se, ken bihan e-kichen ar sterennoù a gelc'hdroent en-dro dezhe, a rae ne c'halled ket o dizoleiñ. Ne oa nemet er bloavezhioù 1990 e oa dizoloet ar c'hentañ ezplanedennoù en un doare dieeun. D’ar 6 a viz Here 1995 e oa bet roet da c’houzout gant Michel Mayor ha Didier Queloz (eus Arsellva Geneva) e oa bet kavet, evit ar wech kentañ, ur blanedenn hag a oa o treiñ en-dro d’ur steredenn all, hag ar steredenn-se a oa 51 Pegasi e steredeg ar Marc'h Askellek pe Pegasos, war-dro 50 bloavezh-gouloù diouzhimp. 51 Pegasi b a vez graet eus an ezplanedenn-se (ha Bellerofon eo hec’h anv diofisiel). Abaoe an dizoloadenn gentañ e kaver ingal ezplanedennoù nevez, gant ur geidenn a zek bennak bep miz.

Abaoe 2008 e c'haller dizoleiñ ezplanedennoù en un doare eeun. Dizoloet e oa an darn vrasañ eus ar re all a-drugarez d'an efed Doppler-Fizeau. D'an 9 a viz Kerzu 2011 e oa bet dizoloet 708 ezplanedenn. Hogos an holl a oa brasoc'h o zolzenn evit hini an Douar. (sellet ouzh Roll ar stered gant ezplanedennoù).

E deroù miz C'hwevrer 2011, An NASA a embanne dizoloadenn ouzhpenn 1200 danvez ezplanedenn gant ar sonterez Kepler.

Doareoù da zizoleiñ ezplanedennoù

Dizoleiñ un ezplanedenn en un doare eeun n'eo ket un dra aes evit meur a abeg:

• ur blanedenn ne brodu ket gouloù. Ne ra ken adkas an hini a resev eus he steredenn, ar pezh n'eo ket kalz.
• an hed zo etre an Douar hag ar steredenn e kaoz zo kalz brasoc'h evit an hini zo etre an ezplanedenn hag he steredenn: Ret eo da varregezh diforc'hiñ ar benvegoù bezañ uhel-kenañ evit ma c'hallfemp spurmantiñ anezhi.

Betek nevez zo, an hentennoù nemete a laboure a oa hentennoù anvet "dieeun", rak ne zizoloent ket war-eeun ar fotonoù a zeue eus ar planedennoù. Meur a hentenn all zo da zizoleiñ un ezplanedenn, lod anezhe implijet hiziv an deiz, lod all a vo implijet en amzer da zont. Kavet e vez an darn vrasañ eus an ezplanedennoù diouzh arsellvaoù zo war an Douar.

An “ezdouar” kentañ

An “ezdouar” (pe “egzodouar”) kentañ, da lavarout eo ar blanedenn dellurek kentañ, a zo bet dizoloet d'ar 26 a viz Genver 2006 gant ar Probing Lensing Anomalies NETwork (PLANET), renet Jean-Philippe Beaulieu. Anvet eo bet OGLE-2005-BLG-390Lb da c'hortoz. 22 000 bloavezh-gouloù eus an Douar emañ, hag he mas a zo pemp gwech e hini, hag ar gwrezverk war he gorre a zo -220°C (53K), ar pezh a laka da grediñ ez eus ur blanedenn solut anezhi.

Kepler 22-b

Kepler-22b a zo bet kemennet he dizoloadenn dre an teleskop Kepler d'ar 5 a viz Kerzu 2011 gant NASA. 2,38 ment an Douar eo ha kelc'htreiñ a ra da 0.85 UA he steredenn Kepler 22. Soñjal a reer e c'hellfe he gwrezverk gorre bezañ tro da -11°C met gant an atmosferenn a rankfe bezañ warni e c'hellfe bezañ un efed ti-gwer bras a-walc'h evit aotren dour dourennek warni ar pezh a laka anezhi e takad-annez he steredenn.

Gwelet ivez

• 51 Pegasi
• HD 28185
• Iota Horologii
• Roll ar stered gant ezplanedennoù