Ludovico Sforza
Ludovico Maria Sforza Dug Milano (Ludovico il Moro, "ar morilhon") (27 a viz Gouere, 1452 – 27 a viz Mae, 1508), a oa unan eus gwazed brudet an tiegezh Sforza eus Milano, en Italia, e dibenn ar XVvet kantved.
_crop.jpg)
Mab e oa da Francesco Sforza, ha brudet e oa evel gwarezour Leonardo da Vinci hag arzourien all. Il Moro a veze graet anezhañ dre ma oa teñval liv e groc'hen.
Ganet e oa Vigevano, e Lombardia a vremañ.
Dimeziñ a reas e miz Genver 1491 da Beatrice d'Este (1475–1497), merc'h yaouankañ Ercole Iañ d'Este (1431–1505), dug Ferrara. Div eured a voe war un dro: breur Beatrice, Alfonso d'Este, a oa o timeziñ da Anna Sforza c'hoar da Gian Galeazzo Sforza. Gant Leonardo da Vinci e oa bet aozet ar fest.
C'hoar Beatrice hag Alfonso, Isabella d'Este (1474–1539), a zimezas da Francesco II Gonzaga, markiz Mantova.
Un toullad mat a serc'hed en doa Lodovico. Cecilia Gallerani a oa an hini vrudetañ. Ur mab he doe er bloavezh en-eeun ma timezas gant Beatrice d'Este. Krediñ a reer eo hi a zo poltredet e taolenn Leonardo da Vinci Itron an Erminig. Loen ardamezek Ludovico il Moro e oa an erminig.
Pa voe muntret Galeazzo, breur henañ Ludovico, e 1476, e voe kurunennet e niz seizh vloaz, Gian Galeazzo Sforza. Met Ludovico a gemeras penn gouarnamant Milano, da c'hortoz ken na vije e niz en oad d'ober e labour dug, goude ma oa bet klasket mirout outañ. Pa varvas Gian Galeazzo e 1494 e voe kinniget ar gurunenn da Ludovico avat gant noblañsed Milano d'an 22 a viz Here.
Er memes bloavezh e alias ar roue gall Charlez VIII a Vro-C'hall, hag an Impalaer santel roman, Masimilian Iañ an Impalaeriezh Santel (1459 † 1519) da lakaat o fri en aferioù Italia, c'hoant gantañ c'hoari etre an daou ha dastum ar gounid : evel-se eo e krogas brezelioù Italia.
Ne droas ket an traoù evel a garje e vijent bet, enep dezhañ e oa troet ar C'hallaoued, ma'z eas Ludovico a-du gant o enebourien, ha ma roas e nizez Bianca da bried da Vaksimilian. Gant se e voe anavezet evel dug gant an impalaer.
Da gentañ e voe faezhet ar C'hallaoued en emgann Fornovo e 1495, ma voe graet kanolioù gant 70 tonennad arem a oa da Leonardo da ober un delwenn. A-benn ar fin e voe skarzhet Ludovico eus Milano gant ar roue gall nevez, Loeiz XII a Vro-C'hall, e 1499.
Gwerzhet ha prizoniet
kemmañE 1500 edo ar roue gall o lakaat seziz war Novara, ma edo Ludovico o chom neuze. Goprsoudarded suis a oa en div arme. Ne felle ket dezho en em gannañ etrezo. Hag int da guitaat an emgann. Ludovico a voe gwerzhet d'ar C'hallaoued e miz Ebrel 1500, ha mervel a reas en ur gell e kastell Loches e Touren.
Ur soudard a voe kondaonet diwezhatoc'h d'ar marv gant ar Suised: eus Uri e oa, hag anvet Hans Turmann. Hennezh, emezo, en devoa trubardet Ludovico evit arc'hant.
E vab dug
kemmañGoude e voe adsavet dugelezh Milano da reiñ da Massimiliano Sforza, mab Ludovico.