Emgann Valmy
Emgann Valmy (galleg : bataille de Valmy, affaire du camp de la Lune ; alamaneg : Kanonade von Valmy), a oa bet ar c'hentañ trec'h anat gant an arme c'hall e-pad brezelioù ar Reveulzi hag a voe kroget goude ma voe pilet monarkiezh ar Vourboned. D'an 20 a viz Gwengolo 1792 an arme brusian gant Duk Brunswick en he fenn a oa o vont war-zu Pariz. Ar jeneraled c'hall François-Christophe Kellermann ha Charles-François Dumouriez a zeuas a-benn da dalañ ouzh an araokadenn brusian e-kichen kêriadenn Valmy lec'hiet er reter da Bariz, er Marne hiziv.
| Emgann Valmy | |||
|---|---|---|---|
 La bataille de Valmy, gant Horace Vernet (1826) | |||
| Deiziad | 20 a viz Gwengolo 1792 | ||
| Lec'h | Etre Sainte-Menehould ha Valmy (Marne) | ||
| Disoc'h | Trec'h Bro-C'hall Torridigezh ar roueelezh | ||
| Brezelekaerien | |||
| |||
| Pennofiserien | |||
| |||
| Nerzhioù | |||
| 47 000 soudard | 34 000 soudard | ||
| Kolloù (Lazhet pe c'hloazet) | |||
| 300 (0.65 %) | 184 (0.54 %) | ||
| Kartenn an emgann | |||
| 49° 04' 46" N – 4° 45' 56" R | |||
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
Mizoù kentañ brezelioù ar Reveulzi c'hall — lesanvet goude-se kentañ kengevreat — ar gouarnamant gall nevez a oa tost diziaz ha dreist-holl gant un dazont diasur. Dre-se, an trec'h bihan e Valmy a voe deuet da vezañ un trec'h speredel dibar evit an dispac'herien. Disoc'h an emgann a oa bet unan burzudus hag a voe lakaet war-raok evel ur c'holl meur gant an arme prusian. Goude an emgann, ar vodadeg vroadel a oa bet roet nerzh a-walc'h dezhi evit dikslêriañ fin ofisiel ar vonarkiezh c'hall met ivez donedigezh ar c'hentañ republik. Valmy a ro un harp anat d'ar reveulzi ha setu perak eo chomet evel unan eus an emgannioù pennañ en istor Mab-Den.
Kenarroud
kemmañAbaoe disklêriadur brezel ar vodadeg broadel lezennel da impalaer an Impalaeriezh Roman Santel German Frañsez Iañ, an 20 a viz Ebrel 1792, an armeoù gall a oa o koll dibaouez e Belgia. Lod rejimantoù soudarded a lazhe o ofiserien hag a derc'he diouzh an talbenn.
An nerzhioù enep-reveulzier a oa o prest da aloubiñ Bro-C'hall : ul lu a 150 000 soudard savet gant soudarded eus Prusia, Aostria, hag eus an Hesse-Cassel, gant un harp a 20 000 divroad, a zo o vont war-raok ha ledet war an holl harzoù, etre Dukark ha bro Suis. E-penn al lu e-kaver Duk Brunswick, kannad Frederick Wilhelm II.
Pal al lu hag ar c'homandant a zo da dizhout Pariz evit dieubiñ Loeiz XVI. Manifest Brunswick a embann e vo distrujoù er gêr hag kolloù evit ar vodadeg ma vefe graet torfed d'ar roue. Setu penaos e voe taget palez an Tuileries d'an 10 a viz Eost 1792, Loeiz XVI a zo disklêriet "arsavet"
D'an 12 a viz Eost er sav-heol e vez aloubet tiriad Bro-C'hall gant troadegiezh lijer Prusia. D'ar 15, arme Prusia a zo etre Sierck ha Luksembourg. Ar jeneral Clairfayt, e-penn an aostrianed, a droc'h an hentoù etre Longwy ha Montmédy. D'an 19, 22 000 aostrian a dag Fontoy ar marechal Luckner. D'an 23, goude ur ganoliadeg tri devezh, Longwy a godian. Mont a reont goude-se goustadik war-zu Verdun. Ar c'horonel Beaurepaire a zo e-karg difennerezh dibosubl ar plas, a zo sabatuet gant laoskentez ar c'huzul-kêr a fell dezhañ kodianañ. Kemer a ra ur bistolenn hag emlazhañ. François Séverin Marceau hag en doa ober evel Beaurepaire ha mervel er gêr, a godianas d'an 3 a viz Gwengolo 1792, goude trec'hidigezh an 20 a viz Eost. Kollet en deus pep tra, e arc'hant, kezeg hag ekipajoù.
« Que voulez-vous qu’on vous rende ? » en devoa goulennet ur c'hannad poblek; « Un autre sabre pour venger notre défaite ».
Goude kodianidigezh kreñvlec'h Verdun d'an 2 a viz Gwengolo, hent Pariz a zo dieub. Lod ministred a derc'h diouzh ar gêr-benn memes devezh, met Danton a embann d'ar vodadeg vroadel: « Pour les vaincre, Messieurs, il nous faut de l'audace, encore de l'audace, toujours de l'audace, et la France est sauvée ».
Pennoù an armeoù c'hall a vez gwelet evel treitourien ; setu penaos, a-raok ma vefe kroget gant un argadenn, teir arme Rochambeau, Lafayette ha Luckner a zo dasparzhet etre ar jeneraled Dumouriez ha Kellermann.