Ur vaouez e Berlin

oberenn skrivet
Titl	Eine Frau in Berlin
Tachenn	emvuhezskrid
Aozer	Marta Hillers
Bro orin	Alamagn
Yezh an oberenn pe an anv	alamaneg
Deiziad embann	1954
Lec'hienn ofisiel	http://www.anonyma.film.de

Ur vaouez e Berlin (titl alamanek : Eine Frau in Berlin) a zo un danevell vuhez alamanek hag un testeni dizanv savet gant un Alamanez yaouank. En destenn e kont diskar Berlin pa voe kemeret kêr gant ar Sovieded e 1945.

Embannet e oa bet evit ar wech kentañ er Stadoù-Unanet e 1954^[1]. Kinniget eo an destenn dindan stumm un deizlevr, enni buhez pemdez ar vaouez-se etre an 20 a viz Ebrel hag an 22 a viz Even 1945.

Un testeni

El levr eo kontet buhez pemdez Berliniz ha dreist-holl hini ar Berlinadezed : o-unan en em gavont pa gouezh an Trede Reich en e boull, ha gant aon e welont soudarded an Arme Ruz oc’h aloubiñ o c’hêr. Ouzhpenn eus aon ez eus kaoz pa rank Berliniz stourm diehan evit kaout boued. Buan-tre e teu aloubiñ ar Rused da vezañ diaes dezho, dre ma vez gwelet merc’hed Berlin evel preizhoù. Dre vras e soñjer ez eus bet gwallet kant mil maouez e Berlin d’ar mare-se^[2]. El levr e tiskouez ar skrivagnerez ar gasoni a vage an dud ouzh Adolf Hitler, diaesterioù ar vuhez pemdez pa’z eo kemmet penn-da-benn mont en-dro ar gevredigezh, ha pa zeu war wel personelezh wir an dud. Ne seblant ket re zirenket gant an alouberien, daoust d’ar pezh a rank gouzañv, ha dont a ra bepred a-benn d’en em dennañ.

Ar skrivagnerez

Embannet eo bet al levr evit ar wech kentañ e 1954 e saozneg, ha skignet er Stadoù-Unanet, Italia, Danmark, Sveden, Norvegia, Izelvroioù, Spagn ha Japan. Embannet eo bet en Alamagn evit ar wech kentañ e 1959, ha fall-spontus eo bet degemeret^[2] Re a eñvorennoù a chome eus an eil brezel bed d’ar mare-se, hag ur gwir dabou e seblante an dodenn bezañ. Embannet eo bet en-dro e 2003, daou vloaz goude ma vefe marv ar skrivagnerez, ha tabut bras a zo bet diwar e benn. Hiziv an deiz n’eo ket mui dianv al levr, gant ur pennskrivagner eus Süddeutsche Zeitung, Jens Bisky e anv, eo bet lavaret eo bet skrivet gant Marta Hillers, ur gazetennerez anezhi.

Divizoù

Jens Bisky en deus adkavet he roudoù, ha divizoù a zo savet war perzh ar skrivagnerez da vare Alamagn nazi. Hervez Binsky n’eo ket gwall sklaer an doare m’eo bet savet al levr, memes maz’e o bet kinniget evel un “diell istor” gant e embanner. An embannadur kentañ, aozet er Stadoù-Unanet, a zo bet graet war e dro gant Kurt W. Marek (1915-1972), un den arbennik war an danevelloù buhez hag an testenioù. Pa voe embannet e 1954 e oa echu brezel Korea daou vloaz a-raok, hag e kreiz ar brezel yen e oa ar bed-holl. Er goudeskrid ec’h embannas Marek en doa lakaet da bal diskouez petra oa an “ifern ruz”. Peadra da werzhañ kalz skouerennoù er Stadoù-Unanet, hervez Jens Bisky. Daoust ha kemeret en deus perzh Marek e frammañ dornskrid (en holl tri c’haier skol) Marta Hillers? Ganti hec’h-unan eo bet savet an destenn 121 bajenn bizskrivet a voe implijet evit sevel embannadur 1954? E-pad pell n’eus bet respont ebet a-brezh an embanner alaman (Eichborn). A-benn ar fin en deus goulennet gant ar skrivagner Walter Kempowski prizachañ ar skrid, met n’eo ket deuet a-benn da resisaat perzh Marek er raktres. Dav eo gouzout emañ gwirioù holl skridoù Hillers etre daouarn intañvez Marek.

Film

E 2008 e teuas er-maez ur film titlet Anonyma - Eine Frau in Berlin, sevenet gant Max Färberböck. Nina Hoss eo an aktorez a c'hoari perzh Marta Hillers ennañ.

Notennoù

↑ Gwelout ar c’hinnig graet gant Hans Magnus Enzensberger evit an embannadur gallek (Gallimard, 2006)
↑ ^2,0 ha^2,1 HM Enzensberger, pajenn 9.

Levrlennadur

Anonyma: Eine Frau in Berlin. Tagebuchaufzeichnungen vom 20. April bis 22. Juni 1945. Frankfurt a.M.: Eichborn, 2003

[1] Gwelout ar c’hinnig graet gant Hans Magnus Enzensberger evit an embannadur gallek (Gallimard, 2006)

[HM_Enzensberger,_pajenn_9-2] 2,0 ha^2,1 HM Enzensberger, pajenn 9.

[1]

[2]