Bona di Savoia (dugez Milano)

Bona di Savoia (Bonne de Savoie e galleg), ganet d'an 10 a viz Eost 1449 e Chambéry pe en Avigliana, ha marvet d'ar 17 a viz Du 1503 e Fossano, a oa ur briñsez italian hag a voe dugez Milano pa zimezas da 18 vloaz d'an dug Galeazzo Maria Sforza.

Buhez

Pemzekvet bugel Ludovico Iañ Savoia (1413-1465), dug Savoia, e oa. He mamm a oa Anna Lusignan (1419-1462), merc'h da Janus Kiprenez (1375-1432), roue Kiprenez ha Charlotte de Bourbon ([[1388]-1422).

E miz Gouere 1461 e fellas d'ar roue gall nevez Loeiz XI, pried da Charlotte de Savoie, skoulmañ un emglev gant Francesco Iañ Sforza, dug Milano, ha tiegezh Savoia, war zigarez dilezel gwirioù Bro-C'hall war ar c'hêrioù italian Genova ha Savona.

Kement-se a voe aprouet gant Francisco Sforza, goude ma veze kustum d'ober emglev gant kurunenn Aragon rouantelezh Naplez.

D'ar 24 a viz Ebrel 1467 e varvas Dorotea Gonzaga (1449-1467), pried Galeazzo Maria Sforza (1444-1476), mab henañ Francisco Sforza, dug Milano war-lerc'h e dad abaoe an 8 a viz Meurzh 1466. P'edo an intañv o klask gwreg e taolas e c'hoant war unan eus merc'hed e amezeg Ludovico Iañ Savoia : Bona di Savoia.

Dimeziñ dre hanterouriezh a voe e kastell Amboise d'an 10 a viz Mae 1468, dirak Tristano Sforza, hantervreur Galeazzo Maria Sforza. D'ar 7 a viz Gouere e voe lidet eured Bona, 18 vloaz, ha Galeazzo Maria Sforza en iliz-veur Milano.

E Castello Sforzesco, kastell an tiegezh Sforza e Milano, e veve Bona gant he fevar bugel ganet etre 1469 ha 1473.

Ne grogas buhez politikel Bona nemet goude muntr he fried, d'ar 26 a viz Kerzu 1476.

Seizh vloaz hanter hepken e oa o mab Gian Galeazzo Sforza (1469-1494) p'en em gavas dug Milano.

Bona a voe dugez en e lec'h, hag a gemeras da guzulier Cicco Simonetta, sekretour he fried, a oa bet anvet da gulator o mab ur wech all, e 1473, pa oa bet gwall glañv an dug.

Bec'h avat a voe gant eontred ar bugel, ha Ludovico Sforza (1452-1508) en o fenn, heuliet gant Ascanio, Sforza Maria, Ottaviano, Filippo Maria^[1].

Kerkent ha miz C'hwevrer 1477 e rankas Bona, gant skoazell Loeiz III Mantova, markiz Mantova, ober d'ar vreudeur chom e pep a di.

Goude dezho mougañ un emsavadeg e Genova e klaskjont afer ouzh Cicco Simonetta dre m'en doa re a c'halloud, hervezo, e gouarnamant an dugelezh. E miz Mae 1477 e voe bac'het ur mignon dezho, Donato del Conte, hag int neuze d'en em sevel, met trec'het e voent, barnet ha harluet, ma voe peoc'h ur pennad digant Ludovico Sforza. Met gwalennoù all a oa estreget he breudeur-gaer : naonegezh ha kleñved-red a voe er vro e 1478.

Ouzhpenn da se e voe faezhet arme Milano d'ar 1añ a viz Gouere e Busalla gant emsavidi Genova, renet gant Roberto Sanseverino (~1430-1474), condottiero, priñs Salerno hag ur c'hamarad d'ar vreudeur-gaer.

D'an 28 a viz Kerzu e c'hoarvezas Emgann Giornico, pe "emgann ar Vein Vras" (Battaglia dei Sassi grossi) etre arme Milano ha hini gwazed menezioù Kanton Ticino^[2] ha trec'h e voe ar Suised, kollet ar Valle Leventina gant Milano ha daskoret da Ganton Uri.

E deroù 1479 e voe gwelet Ludovico Sforza en-dro, ha gantañ Sforza Maria ha Roberto Sanseverino. Aet e oa an daou vreur da vriganted, a wastas Toskana da gentañ, rannvro Genova goude, gant Obietto Fieschi en dro-mañ. Lakaet e voent e-maez al lezenn ha kemeret e voe o madoù diganto.

E miz Gouere 1479 e varvas Sforza Maria, lonket kontamm gantañ^[3] Ludovico a gemeras neuze an titl a zug Bari.

Gant 8 000 den armet e voe kemeret Tortona ganto e miz Eost 1479, ha freuz ha reuz a voe lakaet e tolead Alessandria.

Bugale

Pevar bugel he doe Bona.

Gian Galeazzo Sforza, a voe dug war-lerc'h e dad Galeazzo Maria, hag a zimezas da Isabella d'Aragona (1470-1524)
Ermes (1470-1503), a voe markiz Tortona
Bianca Maria Sforza (1472-1510), a zimezas e 1493 d'an impalaer Masimilian Iañ an Impalaeriezh Santel
Anna Maria Sforza (1473-1497), a zimezas d'ar 17 a viz Genver 1491 da Alfonso Iañ d'Este, dug Ferrara.

Liammoù diavaez

(it) 'Cronologia di Milano'. Kavet : 24/09/2023.
(en) 'Duke Ludovico I of Savoy'. Kavet : 24/09/2023.
(en) 'Sforza family'. Kavet : 24/09/2023.

Levrlennadur

(it) Frigeni Careddu, Mariana. Ludovico il Moro. Piacenza : Sperling e Kupfer, 1997 (ISBN 978-88-200-2434-5)

Pennadoù kar

Notennoù

↑ Filippo Maria : trede bugel Francesco Sforza]], ha n'eo ket Philippe Marie Visconti, eil mab Gian Galeazzo Visconti.
↑ E Suis emañ hiziv, met ur rannvro italian e oa da neuze.
↑ Lavaret e veze e oa bet aozet an taol gant Cicco Simonetta.

Commons

Muioc'h a restroù diwar-benn

Bona di Savoia (dugez Milano)

a vo kavet e Wikimedia Commons.

[1] Filippo Maria : trede bugel Francesco Sforza]], ha n'eo ket Philippe Marie Visconti, eil mab Gian Galeazzo Visconti.

[2] E Suis emañ hiziv, met ur rannvro italian e oa da neuze.

[3] Lavaret e veze e oa bet aozet an taol gant Cicco Simonetta.

[1]

[2]

[3]